قبل از شروع گزارش بهتر است برای اطلاع از عمق این فاجعه خاموش، در ابتدا نگاهی به آمار بیاندازیم. بر اساس آمار پزشکی قانونی سال گذشته، 697 نفر بر اثر مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در کشور جان خود را از دست دادند، این آمار در مقایسه با سال 1390 که تعداد فوتی های ناشی از مسمومیت با گاز 965 نفر بود، 27.8 درصد کمتر شده است.از کل فوتی های مسمومیت با گاز در سال گذشته 490 نفر مرد و 207 نفر دیگر زن بودند. این در حالی است که تعداد مردان فوت شده بر اثر مسمومیت با گاز در سال 1390، 712 نفر و تعداد زنان 253 نفر بود.بر اساس این گزارش، در سال گذشته استان های تهران با 181، خراسان رضوی با 64 و اصفهان با 58 مورد، بیشترین و استان های کهگیلویه و بویراحمد با یک، سیستان و بلوچستان با سه و استانهای ایلام و خراسان جنوبی هر یک با چهار مورد کمترین تلفات ناشی از مسمومیت با گاز منوکسید کربن را در سال گذشته داشته اند.بیشترین فوتی های ناشی از مسمومیت با گاز در سال گذشته با 135 مورد مربوطه به دی ماه بوده و کمترین آن با هفت فوتی در شهریور ماه ثبت شده است. در 10 سال گذشته (1382-1391) هشت هزار و 202 نفر از هموطنان به علت مرگ های ناشی از مسمومیت با گاز منوکسیدکربن جان خود را از دست داده اند. در همین بازه زمانی (10 سال گذشته) سال 1386 با هزار و 24 نفر، بیشترین تعداد وقوع مرگ های ناشی از گازگرفتگی را داشته است.

سکانس اول

پدر خسته از سر کار به خانه آمد. بچه ها از سرمای هوا در خانه لباس بافتنی پوشیده بودند و غرغر می کردند که چرا بخاری را نصب نمی کند. خسته با انباری رفت و بخاری را به هر زحمتی بود بیرون کشید. اما هرچی گشت لوله های بخاری را پیدا نکرد. تنها دو تکه از لوله را کنار بخاری پیدا کرد. بالا آمد و بخاری را وصل کرد. لوله ها کم بود و به دودکش نمی رسید به همین خاطر همان چند تکه را هم وصل کرد و انتهای لوله را در ظرف آبی گذاشت تا گازهای سمی در آب گرفته شود. شام را در گرمای خانه خوردند . آن شب همه خسته بودند و دوست داشتند زود بخوابند. پدر کمی سر درد داشت. قرصی خورد و کنار فرزندان خوابید.... صبح فردا جسد مرد میانسال و دو فرزندش در کنار هم کشف شد. پزشکی قانونی علت مرگ را پزشکی قانونی اعلام کرد.

هر ساله با آغاز فصل سرما موضوع گازگرفتگی و قربانیان قاتل خاموش در کشور به رسانه ها کشیده می شود . طی سال های اخیر اطلاع رسانی صورت گرفته از سوی رسانه ها و سازمان های مرتبط باعث کاهش آمار قربانیان شده است اما باز هم به دلیل سهل انگاری برخی هموطنان شاهد حوادثی تلخ هستیم. طی یک ماه گذشته در تهران 6 تن بر اثر گازگرفتگی جان خود را از دست دادند که با توجه به سردی هوا طی ماههای پیش رو احتمال می رود این آمار افزایش یابد. البته برخلاف تصور برخی هموطنان گازگرفتگی تنها در فصل سرما قربانی نمی گیرد و در شش ماهه نخست سال نیز قاتل نامرئی تعداد زیادی را به کام مرگ می کشد. بر اساس آمار پزشکی قانونی در شش ماهه نخست امسال 183 نفر بر اثر مسمومیت با گاز جان خود را از دست دادند که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که تعداد متوفیات مسمومیت با گاز 212 نفر بود، 29 نفر کاهش یافته است. بر اساس این آمار تهران هنوز رکورددار بیشترین قربانی است.

گازی مرگبار اما بی رنگ و بو

دکتر پریچهر خزعلی؛ مدیرکل تشریح و صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی درباره عوارض این گاز مرگبار به مهر می گوید: گاز منوکسید کربن گازی بدون رنگ و بی بو است که بر اثر احتراق ناقص وسایل گازسوز و موتورهای بنزینی تولید می شود.این گاز پس از انتشار در محیط به جای اکسیژن با هموگلوبین ترکیب می شود. میل ترکیبی منوکسید کربن با هموگلوبین 300 برابر اکسیژن است. اگر غلظت منوکسیدکربن در محیط کم باشد مرگ تدریجی رخ می دهد اما اگر غلظت آن در محیط بالا رود باعث مرگ سریع فرد می شود.

وی ادامه داد: حساسیت افراد نسبت به گاز منوکسید کربن متفاوت است. سلامت ،بیماری قلبی و ریوی، سن و فاصله از کانون انتشار گاز از عوامل موثر در میزان مسمومیت است.کودکان و افراد سالمند زودتر از جوانان با این گاز مسموم می شوند.

مرگ با خوابی آرام

این کارشناس درباره علائم مسمومیت با این گاز نیز گفت: بارزترین علامت مسمومیت با گاز منوکسید کربن سر درد است. اگر غلظت این گاز در خون به 30 درصد برسد، علاوه بر سر دردحالت تهوع و عدم تمرکز و حالت مستی الکی پیدا می شود. اگر فرد در این شرایط به پزشک مراجعه کند امکان دارد با مستی الکلی اشتباه گرفته شود. در غلظت 40 درصد علاوه بر تهوع، استفراغ ضعف و غش نیز بروز می کند. در این مرحله فرد دچار مشکل دید نیز می شود.غلظت بالای 40درصد باعث تشنج، کما، نارسایی قلبی و تنفسی و در نهایت فوت می شود. هنگام مسمومیت با گاز منوکسید کربن فرد حس خواب آلودگی پیدا می کند و توانایی بلند شدن از جایش و بازکردن در و پنجره را ندارد. زمان مرگ افراد نیز متفاوت است اگر یک درصد از این گاز در هوا وجود داشته باشد در عرض دو سه ساعت غلظت آن در خون به 50 تا 60 درصد می رسد. روشن گذاشتن خودرو در پارکینگ های کوچک و سر بسته باعث تولید این گاز سمی می شود و اگر فردی در آن محل حضور داشته باشد در کمتر از پنج دقیقه عوارض مسمومیت در وی نمایان می شود.

مدیرکل تشریح و صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی ادامه داد: اگر فردی دچار مسمومیت با گاز منوکسید کربن شد باید سریع از محیط خارج شده و به مراکز درمانی منتقل شود. این افراد نیاز به اکسیژن با درصد بالا دارند که در مراکز درمانی وجود دارد. اگر مدت زمان مسمومیت کم باشد فرد با اقدامات اولیه می تواند به زندگی بازگردد اما امکان دارد دچار افسردگی شود اما اگر مدت زمان بیهوشی زیاد باشد فلجی و نابینایی را همراه خواهد داشت. بر روی جسد قربانیان گازگرفتگی نیز حالت خونمردگی آلبالویی رنگ دیده می شود.

قربانیان شش ماهه نخست امسال

سکانس دوم

مرد جوان وقتی به خانه آمد از سر و صدای نیلوفر پنج ساله خبری نبود. وقتی وارد ساختمان شد به تصور این که زهرا و دخترش برای خرید از خانه خارج شده اند روی مبل نشست. عروسکی که برای دختر کوچولویش خریده بود را پشت مبل گذاشت تا غافلگیرش کند. اما ناگهان صدای آب حمام توجهش را جلب کرد. چند بار زهرا را صدا کرد اما صدایی نشنید. دلش شور افتاد. سریع به سوی حمام دوید اما دیر شده بود. کارشناسان پزشکی قانونی پس از بررسی محل، علت مرگ مادر و فرزند را گازگرفتگی اعلام کردند.

هرجا شعله ای روشن است، مرگ هم است

جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش نشانی تهران در این باره گفت: گازگرفتگی و مرگ براثر مسمومیت با گاز مختص روزهای سرد سال نیست و در ماه‌های گرم سال هم در صورت عدم رعایت نکات ایمنی برای استفاده از وسایل گازسوز احتمال این خطر وجود دارد. گازگرفتگی زمانی رخ می‌دهد که یک بخاری یا یک شومینه یا پکیج در یک محیط کوچک روشن و در و پنجره‌ها به خاطر سرمای هوا کاملا بسته باشد. از طرف دیگر نقص در سیستم دودکش‌ها باعث ‌شود خروج این آلاینده‌ها با مشکل مواجه شود و در این صورت است که گازگرفتگی رخ می‌دهد.هنگام استحمام نیز به دلیل اینکه آبگرمکن برای مدت طولانی روشن است شاهد گازگرفتگی هستیم.

سکانس سوم

صبح یک روز زمستانی وقتی بستگان متخصص قلب به غیبت چند روزه او مشکوک شدند برای بررسی موضوع راهی خانه اش شدند. بنابراین آنها با کمک پلیس قفل در خانه را شکسته و پس از ورود به ساختمان با پیکر بی جان پزشک روبه رو شدند. همسر و فرزند او نیز در حالت اغما بودند که بلافاصله به بیمارستان منتقل شدند. کارآگاهان ابتدا احتمال دادند صاحبخانه در خواب به قتل رسیده است. اما پس از بررسی دقیق محل از سوی کارشناسان سازمان آتش نشانی، مشخص شد شکستگی دودکش و نصب ناقص اتصالات باعث انتشار گاز منوکسیدکربن در اتاق خواب شده و پزشک متخصص را به خواب ابدی برده است.

اتصالات شوفاژ خانه را بررسی کنید

این کارشناس ادامه داد: دودکش ها و کانال های خروجی دستگاه های مرکزی یا شوفاژخانه ها نباید از حدفاصل بین اتاق های خواب و یا کمد خانه ها عبور داده شوند. زیرا در صورتی که دودکش ها به طور صحیح نصب نشوند و اتصالات شان هم به صورت استاندارد «درزبندی» نشده یا شکسته باشند، گاز به راحتی از داخل دودکش و منافذ دیوار وارد خانه شده و به ایجاد مسمومیت و خفگی می انجامد. از این رو در صورت وجود یک دودکش متمرکز برای چند شومینه، سازنده ساختمان باید آن را به گونه ای طراحی کند که بتواند گازهای مسموم را به طور کامل از محیط خارج کند و نصب هواکش در انتهای دودکش نیز می تواند بسیار مؤثر باشد. متاسفانه در سال‌های قبل تبلیغات اشتباهی از سوی یکی از سازمان‌ها در رسانه‌ها منعکس شد که مشکلاتی را برای شهروندان به وجود آورد. در این تبلیغ از شهروندان خواسته شده بود در فصل سرما تمام درها و پنجره‌های خانه‌ها را کیپ کنند و زیر درها با پارچه پوشیده شود که مبادا کسری از انرژی هدر رود. این درست است که ما اجازه ندهیم انرژی‌هایمان به سادگی هدر روند اما از آن طرف هم باید اطلاع رسانی درست انجام دهیم. یعنی به شهروندان بگوییم که بستن کامل در و پنجره در شرایطی صحیح است که در محیط از شوفاژ استفاده شود. کسی که در خانه بخاری، شومینه یا پکیج استفاده می‌کند باید راه مناسبی برای خروج هوای ناسالم در نظر بگیرد. اگر شهروندان ما بدانند که یک بخاری به اندازه 10 انسان بالغ و یک آبگرمکن گازی به اندازه 50 انسان بالغ اکسیژن مصرف می‌کند هیچگاه به سادگی از کنار این موضوع عبور نمی‌کنند.

کافیست جدی بگیرید

بر اساس اعلام سازمان هواشناسی روزهای سرد سال در راه است و بی توجهی برخی هموطنان در استفاده از وسایل گرمایشی می تواند خواب آرام آنها را به خواب ابدی گره بزند. از سوی دیگر رعایت چند نکته کوچک می تواند شما را از کمین قاتل خاموش نجات دهد. کافیست هشدارها را جدی بگیرید قبل از اینکه قربانی شوید.