این درحالی است که طبق اعلام مدیرکل دفتر امور توانبخشی و مراقبتی سازمان بهزیستی کشور،  ۱۸۰ هزار نفر پشت نوبت دریافت مستمری بهزیستی هستند و طبعاً این افراد ریالی از عیدی نیز دریافت نمی‌کنند. شرایط این افراد احراز شده و در لیست هستند تا به محض تخصیص بودجه مشمول دریافت مستمری شوند یا اگر به هر دلیلی فردی از چرخه خارج شد، مشمولین حاضر در این لیست، جایگیزین شوند.

قانون برای جانبازان اجرا می‌شود؛ برای معلولان عادی نه

وی افزود: واضح است که مبالغی که تحت عنوان مستمری به معلولان و زنان سرپرست خانوار پرداخت می‌شود، هیچ دردی از زندگی آنان دوا نمی‌کند و آنقدر با مخارج واقعی زندگی معلولان فاصله دارد که بسیار تحقیرآمیز است. در عین حال این میزان عیدی ترویج نگرش ترحم برانگیز جامعه به معلولان است.

عدم در نظر گرفتن میزان معلولیت در پرداخت عیدی به معلولان عادی مشکلات، بیش از همه برای افراد دارای معلولیت خیلی شدید مشکل‌زا شده است. طبق ماده ۲۷ قانون حمایت از افراد دارای معلولیت؛ دولت مکلف است کمک هزینه معیشت افراد دارای معلولیت بسیار شدید و یا شدید فاقد شغل و درآمد را به میزان حداقل دستمزد سالانه تعیین و اعتبارات لازم را در قوانین بودجه سنواتی کشور منظور کند. اما این قانون با وجود اعتراضات معلولان اجرایی نشده است و امسال افراد دارای معلولیت خیلی شدید که هیچ راه درآمدی نمی‌توانند داشته باشند، چطور باید از پسِ هزینه‌های کمرشکن عید بربیایند؟ رها کردن معلولان در اوضاع و احوالی که کارگران نیز زیر بار هزینه‌های زندگی قد راست نمی‌کنند، چه معنایی دارد؟

عدم تناسب مستمری‌ها با سطح معیشت مددجویان

این فعال صنفی معلولان تصریح کرد: اگر کارگران یک درد دارند، کارگرانِ معلول مستمری‌بگیران بهزیستی هزار درد دارند. در فصل تعیین دستمزد، کارگران بابت افزایش معقول دستمزدها از سوی شورای عالی کار مطالبه‌گری می‌کنند و از حقوقشان می‌گویند. درحالیکه طبق ماده ۷۹ قانون برنامه ششم توسعه کشور، «دولت موظف است در طول اجرای قانون برنامه علاوه بر پرداخت یارانه فعلی، هرسال حداقل مستمری خانوارهای مددجویان تحت حمایت کمیته امداد و سازمان بهزیستی را متناسب با سطح محرومیت بر مبنای متوسط بیست درصدِ حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار، در چهارچوب بودجه سنواتی و از محل درآمد قانون هدفمندکردن یارانه‌ها با حذف خانوارهای پردرآمد و درج ردیف مستقل در جدول موضوع ماده (۳۹) این قانون، از طریق دستگاه‌های مذکور پرداخت نماید.

لازم به ذکر است که افراد دارای معلولیت از دو محل مستمری می‌گیرند؛ یکی از محل هدفمندی یارانه‌ها و دیگری از محل بودجه بهزیستی. با وجود سال‌ها مطالبه‌گری معلولان در سال ۹۸ مستمریِ از محل بودجه بهزیستی، برای یک فرد دارای معلولیت با خانواده سه نفره ۳.۵ درصدِ حداقل دستمزد و برای خانواده چهار نفره ۴.۵ درصد حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار است. حال اگر کل مستمری پرداختی به معلولان شامل مستمری از محل هدفمندی یارانه‌ها و مستمری از محل بودجه بهزیستی را به آن بیفزاییم، در سال ۹۸ مستمری معلولان برای یک فرد دارای معلولیت ۹.۱ درصدِ دستمزد مصوب شورای عالی کار، خانواده سه نفره ۱۸.۴ درصد و خانواده چهار نفره ۲۲ درصد است.

اگرچه متن قانون با اضافه کردن کلمه متوسط دستِ بهزیستی را برای پرداخت مستمری‌های اندک بازگذاشته است اما آیا پرداخت یک مستمری معقول نسبت به هزینه‌های زندگی و بر اساس وضعیت درآمدی زندگی آنان نباید پیگیری شود؟

مشکل اصلی عدم تناسب مستمری‌ها با سطح معیشت افراد دارای معلولیت و میزان معلولیت آنان است. افراد دارای معلولیت شدید که پیشتر گفته شد، یک مورد شاخص آن است اما هر یک از معلولان نیز به درجاتی چنین مشکلاتی دارند. بدون اینکه نهادی اصولاً پیگیر این موضوع باشد.

مستمری معلولان تحت پوشش بهزیستی در سال ۹۸ یک افزایش ۲۰ درصدی داشته است که آنهم با ۷ ماه تأخیر فقط از محل بودجه بهزیستی اعمال شده و مبالغ دریافتی از محل هدفمندی یارانه‌ها هیچ افزایشی نداشته است و این افزایش ۲۰ درصدی برای یک فرد، حدوداً ۱۰ هزار تومان بود.

سال تمام شد و دولت ۶۴ درصد بودجه معلولان را پرداخت نکرد

عدم اجرای قانون در قبال مددجویان بهزیستی به یک جمله ختم می‌شود؛ بودجه نداریم. دولت امسال نیز همچون سال گذشته تمام بودجه معلولان را پرداخت نکرده است. تنها طی دو مرحله تاکنون بخشی از بودجه پرداخت شده است. بودجه قانون حمایت از معلولان شامل ۱۱۰۰ میلیارد تومان است که ۳ درصد بابت «قانون استفاده متوازن از امکانات کشور و توزیع عادلانه و رفع تبعیض و ارتقای سطح مناطق کمتر توسعه یافته و تحقق پیشرفت و عدالت» کم می‌شود که البته این مسئله حیرت انگیز است که چطور برای تامین توسعه مناطق محروم و رفع تبعیض از اقشار محروم از بودجه اقشار محروم می‌زنند.

این فعال صنفی معلولان می‌گوید: درحالیکه طبق ماده ۶۷ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت باید کل بودجه هر سال کمیته و بهزیستی کامل پرداخت شود درحالیکه این اتفاق صورت نمی‌گیرد. گفته می‌شود که امسال قرار است تنها ۷۵ درصد بودجه بهزیستی پرداخت شود.

طبق ماده ۶۷ – کلیه اعتبارات و هزینه (تملک دارایی و هزینه‌ای) کمیته امداد و سازمان بهزیستی در بودجه‌های سالانه صد درصد تخصیص یافته تلقی می‌گردد و احکام مقرر در قوانین بودجه سالانه نافی مفاد این ماده قانونی نمی‌گردد.

به گفته مروتی؛ ۳۵۶ میلیارد تومان از بودجه ۱۰۶۷ میلیارد تومان بابت اجرای قانون حمایت از معلولان از ابتدای سال تاکنون پرداخت شده و ۷۱۱ میلیارد تومان باقی مانده است. سال در حال اتمام است و دولت ۶۴ درصد بودجه معلولان را پرداخت نکرده است.

تعداد زیادی از مددجویان بهزیستی، جمعیتی هستند که در قعر جدول خط فقر جامعه هستند. وقتی حداقل دستمزد با سبد معیشت خانوار فاصله می‌گیرد، کارگران مجبور می‌شوند که چند شیفت کار کنند تا درآمدشان را به هزینه‌ها نزدیک کنند اما بخش‌هایی از جامعه اصولاً چنین امکانی ندارند. هر بار شوک اقتصادی و معیشتی به جامعه به معنای سقوط آزاد معیشت این افراد و نابودی تمام بنیان‌های خانوادگی و معیشتی‌شان می‌تواند باشد. چنانکه پدیده‌های نوظهوری مثل زباله‌گردی معلولان نیز زاده همین مناسبات است. اقتصاد ایران که در پی اجرای سیاست‌های نئولیبرالی به سمت خصوصی‌سازی همه چیز، حتی مراکز بهزیستی پیش رفته است، روز به روز افراد بیشتری را که در لبه پرتگاه معیشت هستند به سمت فقر مطلق هول می‌دهد.

گزارش: مریم وحیدیان