طبق آمارها و بر اساس گفته های رئیس سازمان بهزیستی کشور یک میلیون و ۵۰۰ هزار معلول در کشور داریم و از این میان تنها سه درصد سهمیه در آزمون استخدامی کشور برای افراد دارای معلولیت اختصاص داده اند اما سوال اینجا است که با توجه به رقابت نزدیک در این آزمون، چند درصد از معلولین می توانند این سهمیه را به دست آورده و صاحب شغل شوند؟ و سوال دیگر آنکه آیا مابقی این افراد باید در خانه بمانند و فرصت های خود را در بازار کار از دست بدهند؟

شاید یکی از دلایلی که افراد دارای معلولیت به واسطه شرایط جسمی شان صاحب شغل نمی شوند، عدم اعتماد جامعه و صاحبان مشاغل به آنها است. خیلی از صاحبان مشاغل از استخدام معلولین در محیط کار خود واهمه دارند و تصورشان بر این است که با حضور کارمند معلول، روند و بازدهی کار در مجموعه شان کند می شود اما این تجربه را زمانی می توان به دست آورد که فرد دارای معلولیت را استخدام کنیم، به وی فرصت رشد دهیم و سپس بر اساس کاری که انجام می دهد، نه از روی ترحم و دلسوزی بلکه با نگاهی کاری وی را ارزیابی کنیم.

به همین دلیل مجتمع توانبخشی رعد با حضور تعدادی از صاحبان مشاغل نشستی را با عنوان «کارساز» برگزار کرد و در این نشست صاحبان مشاغلی که اقدام به استخدام معلولین در مجموعه کاری شان کرده بودند از تجربه های موفق شان در اینباره گفتند.

استخدام فرد معلول، مسئولیت اجتماعی است

منصوره پناهی مدیرعامل مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد در ابتدای این مراسم درباره «اشتغال حمایت شده» روش اشتغال جدیدی گفت که نزدیک به چهار سال است در مجتمع رعد انجام می شود و فرد دارای معلولیت با کمک یک همراه شغلی که کار تسهیل گری انجام می دهد می تواند کار پیدا کرده، سر کار حاضر شود و در این مدت حضور همراه شغلی پلی است میان کارمند و کارفرما و می تواند مشکلات را برای فرد معلول هموار کند. به محض اینکه وی در کارها مسلط شد همراه شغلی نقش خود را کمرنگ می کند.

وی در بخش دیگری از صحبت هایش گفت: زمانی استفاده از عینک یکی از ابزارهای توانبخشی بود اما به مرور زمان متداول شد و کسی که از عینک استفاده کند معلول تلقی نمی شود. معلولیت این افراد برای ما عادی شده و آن را پذیرفته ایم. کاری که باید با معلولن دیگر بکنیم و آنها را بپذیریم.

پناهی در توضیح معلولیت افزود: فردی که نتواند کاری را به طور مستقل انجام دهد و نیاز به کمک افراد دیگر داشته باشد معلول است. چه موقت چه دائم. این مسئله ممکن است برای هر فردی پیش بیاید. مثل فردی که دچار شکستگی دست یا پا می شود برای موقت معلولیت را تجربه می کند.

مدیرعامل رعد تاکید کرد: خیلی از نوابغ دنیا مثل «استیون هاوکینگ» با وجود معلولیت، خود را ارتقاء دادند و حالا آنها را دنیا می شناسد.

وی با بیان اینکه در روزگار قدیم شاخصه کار قدرت بدنی بود، تصریح کرد: دنیای امروز اما دنیای اطلاعات است و کارفرما چندان به زور و بازوی فرد کار ندارد. وی نتیجه کار را می خواهد و این باعث شده افراد دارای معلولیت با ایجاد فرصت های جدید، خود و توانایی هایشان را نشان دهند.

پناهی درباره ایجاد روش اشتغال حمایت شده در مجتمع رعد خاطرنشان کرد: حالا ۲۷ مرکز در استان های مختلف با این روش کار می کنند و موفق بوده اند.

مدیرعامل رعد با اشاره به اینکه کارفرمایان از استخدام افراد معلول واهمه دارند چون تصور می کنند برایشان دردسر می شود ادامه داد: استخدام این افراد در درجه اول یک مسئولیت اجتماعی است و باید به استخدام این افراد در مجموعه خود افتخار کنیم.

وی اضافه کرد: جذب افراد دارای معلولیت با مزایا همراه است زیرا دولت برای این کارفرمایان به واسطه استخدام فرد معلول وام بلاعوض و حمایت های دیگری در نظر گرفته است. از طرف دیگر استخدام فرد معلول باعث می شود اخلاق در محیط کاری زیاد شود چراکه این افراد صداق زیادی دارند.

ابزارآلات آشپزی برای افراد کم توان

در ادامه این برنامه سامان گلریز(سرآشپز نام آشنای برنامه های تلویزیونی) درباره تجربه موفق خود از کار با معلولین مرکز رعد گفت: قصه من از اینجا شروع شد که سر یک پروژه یک دستم به شدت آسیب دید اما نمی توانستم کار را متوقف کنم و باید کار را تمام می کردم. با همان یک دستم کارها را پیش بردم و فهمیدم با یک دست هم می توانم کار انجام بدهم.

وی افزود: همین باعث شد فکر جدیدی به ذهنم برسد و آن طراحی ابزارآلات آشپزی برای افراد کم توان بود. همان زمان در یک برنامه تلویزیونی دعوت شدم و قول دادم که به چند فرد کم توان جسمی آموزش آشپزی بدهم.

گلریز ادامه داد: در ادامه با موسسه رعد آشنا شدم و اینجا قولم را جلوی دوربین های تلویزیون اجرا کردم. بچه هایی که من با آنها کار کردم فوق العاده باهوش و با استعداد بودند و کارها را مو به مو انجام می دادند. سعی ام این بود هر آموزشی که این بچه ها را به درآمدزایی می رساند به آنها آموزش بدهم. از کیک های کافه ای گرفته تا غذاهای خیابانی و... .

این سرآشپز نام آشنای تلویزیون اضافه کرد: من در این مدت دلسوزی را کنار گذاشتم و خیلی منطقی به بچه ها آموزش دادم.

نقش همیار شغلی اثربخش است

پس از آن علی عطار صاحب اولین رستوران مناسب سازی شده برای معلولین روی سن آمد و از تجربه های موفق خود گفت: ما نه تنها اولین رستوران مناسب سازی شده برای معلولین هستیم بلکه از پنج نیروی معلول نیز در رستوران استفاده می کنیم.

وی افزود: انجام این کار برایم نگران کنند بود چون رستوران جایی است که به سرعت و دقت برای سرو غذا بسیار اهمیت دارد. نگران بودم که شاید استخدام فرد معلول کار درستی نباشد اما همیار شغلی کنار فرد دارای معلولیت نگرانی های مرا کم کرد.

عطار تاکید کرد: این بچه ها نیز مثل نیروهای عادی دیگر آموزش دیده و سرانجام پس از مصاحبه و آزمون و خطا استخدامشان کردیم. در این میان نقش همیار شغلی در استخدام این افراد بسیار کمک کننده بود.

وی خاطرنشان کرد: اکنون چهار نیروی ثابت داریم، یک باریستاو یک نفر هم به صورت دورکاری کیک و شیرینی های کافه رستوران را تهیه می کند. مابقی نیروهایمان افراد عادی هستند.

عطار با بیان اینکه استخدام افراد دارای معلولیت فضای کاری در مجموعه آنها را حرفه ای و با اخلاق کرده است، تصریح کرد: این افراد صداقت زیادی دارند. وقتی خواب می مانند خیلی راحت این مسئله را می گویند و دروغ نمی بافند. همین باعث شده هم دید کارمندان دیگر به معلولیت عادی شود و این افراد را مثل خودشان بپذیرند و هم با اخلاق تر رفتار می کنند.

کار خودش فرهنگ می آورد

ابوالفضل زمانی تجربه مدیریت منابع انسانی چندین سازمان درباره استخدام افراد دارای معلولیت گفت: از دید منابع انسانی اصلی ترین انتخاب یک فرد برای یک سازمان مجموعه شایستگی ها و توانمندی های آن فرد است و در این تعریف بحث معلولیت مطرح نیست و شایستگی ها مدنظر هستند.

وی افزود: در طول سال های کاری ام به عنوان مدیر منابع انسانی به صراحت می گویم که شایستگی های بیشتری را با فراوانی های بالاتر در میان دوستان دارای معلولیت دیده ام. از طرفی من خودم یخ نورد هستم و مربی یخ نوری ام انگشت نداشت اما کارش را به خوبی انجام می داد و شاگردان زیادی تربیت کرده بود. شایستگی این فرد ارجح تر از معلولیت وی است.

زمانی ادامه داد: نکته مهم این است که این افراد را نباید از سر دل رحمی استخدام کنیم و بایستی شرایط برای آنها مثل افراد دیگر و به صورت منطقی لحاظ شود. در این میان نقش همیار شغلی کنار این افراد بسیار اثرگذار خواهد بود.

این مدیر بازرگانی تاکید کرد: افراد دارای معلولیت دارای شایستگی های زیاد هستند اما شایستگی هایشان نیاز به استخراج بیشتری دارد. به همین دلیل باید برای فرهنگ سازی این موضوع کار کرد. کار خودش فرهنگ می آورد.

آموزش پذیر و متمرکز

در ادامه رئیس هیات مدیره سین و عضو هیات مدیره رییس کافه، درباره تجربه کار با افراد معلول خاطرنشان کرد: این افراد محدودیت در کار کردن ندارند. آنها افرادی هدفمند، متمرکز بر روی کار و برای خواسته هایشان می جنگند. کار ما نیز این است که آنها را بر اساس توانمندی شان در مسیر موفقیت قرار دهیم.

خداداد اصلانی گفت: برای مثال دوستی داریم که اندام های حرکتی اش ضعیف است اما در یکی از شعبه های حساس ما در شمال تهران فعالیت دارد. پیش از این در آشپزخانه کار می کرد و دوست نداشت جلو باشد اما وقتی اعتماد به نفس کار کردن پیدا کرد الان رودررو با مشتریان کار می کند و مردم هم دیدشان نسبت به این فرد عادی شده است. این فرد در تلاش است یک لته آرتیست حرفه ای شود.

وی با اشاره به منفعت استخدام این افراد گفت: افراد دارای معلولیت در کار آموزش پذیرتر و تمرکز بیشتری دارند و از طرفی حس تیمی بودن در فضای شغل را بیشتر می کنند.

 این کارفرما تاکید کرد: صاحبان مشاغل برای استخدام این افراد باید در ابتدا محدودیت را در ذهن خودشان کنار گذاشته و به این افراد آموزش بدهند، بستر را فراهم کنند و بدون قضاوت کردنشان، مثل کارمندان دیگر از آنها نتیجه کار را بخواهند.

عضو هیات مدیره رئیس کافه خاطرنشان کرد: کارفرمایان اگر دنبال نبوغ و کار تازه هستند ترس را کنار گذاشته و از افراد دارای معلولیت در مجموعه شان استفاده کنند.

قضاوت نکنیم

محمد شهرمیانی یکی دیگر از مدیران منابع انسانی درباره تجربه خود افزود: ما شاخص ها و توانمندی های فرد را می سنجیم و وی را استخدام می کنیم اما چپ دست یا راست دست بودن فرد برایمان مهم نیست. پس معلولیت هم در استخدام فرد مانع نیست مهم مجموعه توانمندی های فرد است.

وی تصریح کرد: استخدام فرد معلول در راستای مسئولیت اجتماعی درست نیست بلکه باید نگاه حرفه ای و شغلی به این موضوع داشته بشیم نه از سر دلسوزی.

شهرمیانی تاکید کرد: یکی از نباید ها در استخدام فرد عدم قضاوت است. قضاوت های شخصی خود را در استخدام این افراد نباید دخیل کنیم. ضمن اینکه از فرد دارای معلولیت نباید انتظارات متفاوتی داشته باشیم. وی را نیز باید به چشم یک فرد عادی ببینیم و به او فرصت رشد دهیم.

با استخدام یک فرد معلول شروع کنیم

در ادامه این نشست شاهین طبری رئیس هیات مدیره شرکت چارگون نیز بیان کرد: سعیده و سارا دو فرد دارای معلولیت هستند که در مجموعه ما کار می کنند و به شدت افراد موفقی هستند.

وی افزود: این بچه ها گرچه در وضعیتی سختگیرانه استخدام شدند اما اکنون جزو نیروهای عالی مجموعه ما به حساب می آیند. برای مثال سارا از بچه های سی پی است و این بچه ها به طور معمول در جمع راحت نیست اما این فرد مسئول روابط عمومی شرکت ما است و همه از کار وی راضی هستند.

طبری تاکید کرد: نکته جالب اینکه هرجا سارا از طرف شرکت برای کار به شرکتی دیگر می رود و صحبت می کند باعث افتخار همگی ما است.

رئیس هیات مدیره چارگون تصریح کرد: هر کسی را که استخدام می کنیم باید سعی کنیم تجهیزات متناسب با نیازش را مهیا کنیم. مناسب سازی فضا برای این افراد پس از استخدامشان می تواند انجام شود.

وی گفت: پیشنهاد من این است که اول یک نفر را استخدام کنید و به این فرد فرصت رشد بدهید. بدون شک وی اعتماد به نفسش را بازمی یابد و کار را با دقت انجام می دهم و بعد نفر دوم را استخدام کنید. این فرد با دیدن نیروی معلول اول با انگیزه بیشتری کار را دنبال خواهد کرد. چون متوجه می شود فرد قبل از او توانسته موفق شود و خودش نیز برای موفقیت و رسیدن به جایگاه آن فرد تلاش می کند.

یک دوست معلول پیدا کن

وحید رجبلو مدیرعامل شرکت توانیتو که خودش دارای معلولیت است درباره استخدام معلولین در محیط کار گفت: به نظرم برای استخدام فرد معلول باید به نسبت توانایی هایش شغلی را به وی بدهیم که قادر به انجام آن باشد. ضمن اینکه نیرویی را از روی ترحم نباید استخدام کرد.

رجبلو افزود:مهارت فرد معلول را باید سنجید و در شرکت یا اداره جایگاهی را به وی اختصاص بدهیم.

مدیرعامل توانیتو تصریح کرد: اگر برای استخدام فرد معلول شک دارید یک دوست معلول پیدا کنید و مدتی با وی همراه شوید. بدون شک نگاهتان درباره معلولیت عوض خواهد شد. پس از آن با استخدام فرد معلول در محیط کاری نگاهتان به این فرد نیز عای خواهد شد.