به گزارش ایران سپید موضوعات مربوط به درآمدها، دریافتیها و پرداختیهای افراد و خلاصه هر آنچه که به نوعی به پول ارتباط پیدا میکند، همیشه از جنجالیترین و در عین حال شخصیترین مسائل بشر بوده است. هیچ کس خوش ندارد مسائل مالی خود را با نزدیکترین افراد اطرافش هم به اشتراک بگذارد. حالا هم که در عصر دیجیتال به سر میبریم و مدیریتهای مالی را به ابزارهای نرم افزاری و سخت افزاری هوشمند سپرده ایم، تمام تلاش نوع بشر این است که بتواند امنیتِ حسابهای بانکی و رازهای مالی خود را حفظ کند. یکی از چالشهای نابینایان در این مسیر، استفاده از دستگاههای ATM یا خودپرداز است. دستگاههای عمدتاً ساکتی که شما باید پای آنها بایستید و با وارد کردن یک کارت و ورود رمز، به وسیله دستورهای مختلف امور بانکیتان را انجام دهید. خلاف آنچه که در ایران در زمینه دسترسی نابینایان به خودپرداز شاهدش هستیم، در دنیا حرکتهای مختلفی برای ایجاد دسترسی پذیری در چنین دستگاههایی از مدتها پیش آغاز شده است. اولینِ این حرکتها احتمالاً به سال ۱۹۹۷ و کشور کانادا برمیگردد. بانکی در کانادا بالاخره در برابر خواسته به حق نابینایان سر خم کرد و در روز ۲۲ اکتبر ۱۹۹۷ نخستین دستگاه خودپرداز گویا را در مقابل یکی از شعب خود نصب کرد. عقبه این اتفاق البته به سالهای دور برمیگردد. کریس و مری ستارک، دو مشتری این بانک کانادایی بودند که در سال ۱۹۸۴ تصمیم گرفتند حقوقشان در خصوص برابری دسترسی به دستگاههای خودپرداز را از بانک مطالبه کنند. بیش از هفت سال زمان لازم بود تا بالاخره صدای این دو مشتری نابینا به گوش نهادهای حقوقی برسد. در ۱۹۹۱ کمیسیون حقوق بشر کانادا، موضوع عدم دسترسی نابینایان به ATM ها را به عنوان یکی از مصادیق تبعیض علیه اقلیتها تشخیص داد و جدالی حقوقی را با این بانک کانادایی آغاز کرد. احتمالاً میشود حدس زد که برنده این دعوای حقوقی کسی نبود مگر دو مشتری نابینا. دادگاه بانک کانادایی را ملزم کرد به تبعیض پایان دهد. بانک هم از کمپانی NCR برای طراحی دستگاههای خودپرداز قابل استفاده برای مشتریان نابینا کمک خواست و سر انجام بعد از شش سال تلاش و صرف ۵۰۰ هزار دلار کانادا، این دستگاه در مقابل یکی از شعب بانک کانادایی نصب شد.

نحوه کار این دستگاهها از این قرار است که کاربر در زمان شروع کار، هدفونی را در گوش میگذارد تا در شلوغی خیابان، صدای دستگاه را بشنود و علاوه بر این، سایر مشتریان نتوانند جزئیات عملیات بانکی را بشنوند. در برخی دستگاهها حتی این امکان در نظر گرفته شده که کاربر بتواند در صورت نیاز، صفحه دستگاه را تاریک کند تا مشتریانی که پشت سرش در صف ایستاده اند، به فکر سرک کشیدن در حساب بانکی مشتری نابینا نیفتند. در شماره بعد با پیغامهای مختلفی که کاربران از این دستگاهها دریافت میکنند، آشنا خواهیم شد. 

پیامهای دستگاهها معمولاً به دو دسته تقسیم میشوند. دسته اول شامل پیامهایی است که به کاربر توضیح میدهد برای انجام هر عملیات، لازم است کدام کلید را بفشارد و گروه دوم پیغامها در بر گیرنده پیامهایی است که محل و موقعیت قرارگیری هر گروه از کلیدها را توضیح میدهد. به این ترتیب به طور مثال کاربر نابینا به محض گذاشتن کارت خود در دستگاه خودپرداز جملاتی از این دست را خواهد شنید: «... برای دریافت وجه کلید یک و برای انتقال کلید دو را بفشارید. یک صفحه کلید در قسمت پایین و در سمت راست صفحه قرار گرفته که شامل چهار ردیف کلید چهارتایی میشود ...» پیغامها به گونه ای شفاف و ساده طراحی شده اند که هر کاربر با هر سطح توانایی و سواد بتواند به سادگی از دستگاه استفاده کند.

با نگاهی به نقشه پراکندگی جغرافیایی خود پردازهای گویا در دنیا در مییابیم که آمریکا، بیشترین سهم را در ایجاد این دسترسی حیاتی برای نابینایان داشته است. «Bank of America»، نخستین بانک در دنیا است که پذیرفته تمام خود پردازهایش را در سر تا سر کشور آمریکا با خود پردازهای گویا جایگزین کند. این اتفاق در سال ۲۰۰۰ رخ داده است. در پی این اقدام از سوی این بانک آمریکایی، بانکهای دیگر هم به مرور به این تقاضای نابینایان روی خوش نشان دادند و دستگاههای گویای زیادی را در نقاط مختلف آمریکا در اختیار کاربران نابینا قرار دادند. در دهه اول قرن ۲۱ تعداد خودپردازهای گویا در آمریکا چیزی حدود ۳۰ هزار دستگاه تخمین زده میشد اما با ارزانتر شدن فناوریهای تولید چنین دستگاههایی& در سال ۲۰۱2 تعداد این نوع خودپردازها از رقم قابل توجه صد هزار عبور کرده است. در حال حاضر نصب خود پردازهای گویا برای بانکهای آمریکایی یک قانون غیر قابل سرپیچی محسوب میشود. این قانون حتی برای خود پردازهای جدید که به جای صفحات دارای دکمه های فیزیکی از صفحه لمسی استفاده میکنند هم لازم الاجرا است.

کشورهایی نظیر کانادا، انگلستان و استرالیا هم تقریباً وضعیت مشابهی مثل آمریکا دارند و نابینایان به سادگی به چنین امکاناتی دسترسی دارند. در میان کشورهای آسیایی، فیلیپین از جمله کشورهایی است که در این مسیر تلاشهایی را آغاز کرده است. «Metrobank»، یکی از بانکهای مطرح فیلیپینی است که پذیرفته دستگاههای خودپرداز خود را گویا کند. یک شبکه بانکی ترکیه ای هم این امکانات را در اختیار مشتریان نابینا قرار داده است. در آسیا اما هند از جمله کشورهایی است که در این زمینه همکاریهای قابل قبولی با نابینایان از خود نشان داده است. نابینایان هندی میتوانند با مراجعه به یک وبسایت، محل نزدیکترین خودپرداز گویا را شناسایی کنند.