دغدغه ای برای کمک خیران نداریم

چند سالی است که جامعه خیران حامی معلولان کشور با حضور خیران حوزه مدرسه سازی، سلامت و مسکن تشکیل شده و اکنون خیران به دنبال اعلام نیاز سازمان بهزیستی برای کمک به معلولان، پیشگام شده اند. رئیس دبیرخانه مشارکت های مردمی سازمان بهزیستی با بیان این مطلب می گوید: اکنون ۲ سال است که جامعه خیران حامی معلولان کشور راه اندازی شده است. محمد نصیری ادامه می دهد: اگر قبلا، به این فکر بودیم که خیران برای اداره مراکز به ما کمک کنند، الان به نقطه ای رسیده ایم که سفارش می دهیم در مکان های مختلف به چه مواردی نیاز داریم. از جمله این که خیران تعهد کرده اند در استان البرز، مرکز ورزشی توانبخشی احداث شود که در آینده این مرکز به دست خیران ساخته می شود. وی تاکید می کند: از آن جا که سازمان بهزیستی با محدودیت اعتباری مواجه است نمی تواند در زمینه عمرانی ورود پیدا کند و در این حوزه به ورود خیران نیاز داریم از این رو اگر در کشور تصمیم بر ساخت مرکز و مجموعه ای برای معلولان داشته باشیم دغدغه ای نداریم و از کمک خیران استفاده می کنیم. وی می افزاید: در زمینه فرهنگ سازی، آحاد جامعه مسئولیت دارند. همین نگاه باعث شده است که حدود 40 درصد مدارس کشور توسط خیران ساخته شود لذا در حال پی گیری هستیم تا در مورد حمایت از معلولان هم فرهنگ سازی صورت بگیرد.

ظرفیت حمایت خیران از معلولان کامل نیست

قطعا سازمان بهزیستی بدون حمایت خیران، برای برطرف کردن مشکلات گروه هدف خود، با مسائل زیادی روبه رو خواهد بود. این موضوع نکته ای است که مسئولان سازمان بهزیستی نیز به آن اذعان دارند. به گفته رئیس سازمان بهزیستی اگر خیران مسکن ساز حامی معلولان نبودند سازمان بهزیستی برای ساخت واحدهای مسکونی دچار مشکلات عدیده ای می شد. همایون هاشمی به باشگاه خبرنگاران جوان گفته است: این مجمع در سال جاری با انشعابات خود در همه استان ها هزینه ساخت مسکن خانواده های دارای 3 معلول و بالاتر را تأمین کردند و در ماه رمضان در جشن های گلریزان ضمن آن که بیش از 14 میلیارد تومان جمع آوری شد، قول کمک مالی به سازمان بهزیستی در بحث مسکن معلولان را داده اند.

اهمیت همکاری خیران با بهزیستی به ویژه درحوزه معلولان وقتی بیشتر می شود که به گفته مدیر کل بهزیستی شهرستان تهران به طور متوسط در کشور سالانه بین 50 تا 70 هزار نفر و در تهران نزدیک به 10 هزار نفر به تعداد معلولان اضافه می شود و همین امر هزینه های زیادی را برای سازمان بهزیستی به همراه دارد. مصطفی سراج می گوید: 3 هزار و 600 خانواده چند معلولی تحت پوشش بهزیستی هستند که نیاز به حمایت بیشتری دارند. بر همین مبنا یکی از برنامه های اصلی سازمان بهزیستی تأمین مسکن برای معلولان و زنان سرپرست تحت پوشش است که با حمایت خیران گام های خوبی در این زمینه برداشته شده است. مشاور عالی رئیس سازمان بهزیستی کشور نیز با بیان این که هر ساله و با گذشت زمان شاهد همکاری و مشارکت بیشتر افراد خیر برای کمک به بهزیستی و معلولان هستیم می گوید: بخش عمده ای از نیازهای معلولان از نظر سخت افزاری، فضا و فیزیک کار، توسط خیران در قالب تشکل های خیریه و راه اندازی مراکز نگهداری معلولان جسمی، حرکتی و عقب ماندگان ذهنی در حال شکل گیری است. سید محمدی ادامه می دهد: البته نیازها فراتر از امکانات موجود است و با ورود افراد جدیدتر، حوزه های کاری بیشتری برای معلولان وجود دارد. وی خاطرنشان می کند: میزان افزایش ورود خیران برای کمک به معلولان طی 5 سال گذشته چند برابر شده است. خوشبختانه با گذشت زمان، اطلاعات مردم و خیران در مورد معلولان بیشتر می شود اما سازمان بهزیستی همواره از خیران درخواست داشته است که در مناسبت های مختلف و مراسم خیریه از جمله شروع ماه رمضان و یا برنامه ضیافت مهر حضور بیشتری داشته باشند. مشاور رئیس سازمان بهزیستی ادامه می دهد: در بازدیدهایی که در ایام ماه مبارک رمضان از مناطق مختلف کشور داشتیم یا بازدید خیران از مراکز سازمان، آن ها بسیاری از نیازها را احساس و مشاهده و برای حل آن ها ورود پیدا می کنند که این موضوع هر سال بیشتر از قبل می شود. سید محمدی تصریح می کند: البته هنوز ظرفیت کمک خیران به مجموعه معلولان تکمیل نشده است چرا که با گذشت زمان نیازهای جدیدی تعریف می شود که لازم است خیران به این حوزه ها هم ورود پیدا کنند. بنابراین هنوز ظرفیت و امکان مشارکت وجود دارد.

خیران چه کرده اند؟

اما طی ۲ سالی که از ایجاد "جامعه خیران حامی معلولان" می گذرد، چه اقدامی برای گروه هدف انجام شده است؟ و اصولا این خیران چه اولویت هایی را برای کمک به معلولان در نظر گرفته اند؟ به گفته یکی از اعضای هیئت مدیره "جامعه خیران حامی معلولان کشور" ساخت مسکن و حمایت از معلولان نخبه از جمله حمایت هایی است که توسط این جامعه صورت می گیرد. محمدرضا کارگری از تامین بخشی از هزینه های مسکن معلولان توسط خیران و جمع آوری بیش از 8 میلیارد تومان توسط جامعه خیران برای نیازمندان می گوید و این که جامعه خیران حامی معلولان بنا دارد تا در ساخت مسکن، تامین هزینه های تحصیلی معلولان نخبه و همچنین کمک های موردی به نیازمندان و معلولان تلاش کند. وی از ساخت تعدادی زائرسرا در شهر مشهد و همچنین 5 شیرخوارگاه مجهز و استاندارد در کشور با حمایت خیران خبر می دهد و خاطرنشان می کند: جامعه خیران حامی معلولان اعتقاد دارد که می توان با حمایت سازمان بهزیستی گام های محکم و خوبی برای معلولان برداشت. وی با بیان این که اولویت جامعه خیران حامی معلولان کشور، رفع مشکل مسکن خانواده هایی است که از بیش از ۳ معلول نگهداری می کنند، می افزاید: در ماه رمضان امسال با حمایت خیران حدود 12 میلیارد تومان در بخش تأمین سهم آورده مسکن خانواده های دارای چند معلول جمع آوری شد که این رقم از طریق سازمان بهزیستی کشور و نظارت جامعه خیران حامی معلولان کشور در اختیار خانواده هایی که شرایط لازم را داشتند قرار گرفت. وی با اشاره به اختصاص 3200 واحد مسکونی برای خانواده هایی که ۳ معلول یا بیشتر داشتند اظهار می کند: برطرف کردن مشکل مسکن دیگر معلولان نیز در برنامه ریزی های جامعه خیران حامی معلولان وجود دارد و برای این موضوع برنامه های مناسبی نیز تدوین شده است. وی از احداث زائرسرای معلولان در شهر مشهد خبر می دهد و می گوید: نخستین زائرسرای معلولان مطابق با استانداردهای سازمان بهزیستی در دست ساخت است و پیش بینی می شود تا 18 ماه آینده به بهره برداری برسد. ضمن آن که احداث 3 زائرسرای دیگر در 3 نقطه دیگر از شهر مشهد و در جوار حرم حضرت امام رضا (ع) در دستور کار قرار دارد تا زمینه حضور معلولان در اجتماع فراهم شود.

کمک های خیران ناشناس

نوع خدمات رسانی به معلولان به نحوی است که ارائه آمار از تعداد خیران فعال دشوار است. معاون مشارکت های مردمی سازمان بهزیستی در این باره می گوید: از آن جا که خیران معمولا به صورت ناشناس کمک می کنند داشتن آمار این افراد دست نیافتنی است. ولی حدود 1800 مرکز غیر دولتی خیریه که ساماندهی شده اند در سازمان بهزیستی فعال هستند. حسین بدخشان ادامه می دهد: هرسال طبق برنامه ریزی ها و بر اساس شرایط خاص اقتصادی کشور، به صورت میانگین 25 تا 40 درصد مبلغ کمک خیران نسبت به سال قبل افزایش داشته است. کمک هایی که خیران می کنند؛ به صورت مالی یا نوع خدماتی است که انجام می دهند مثلا یک پزشک در سال تعدادی عمل جراحی انجام می دهد که این ها خدماتی است. اما طبق آخرین آمار در 6ماهه اول سال 92 نسبت به 6ماهه سال قبل، 25 درصد افزایش کمک های خیران را داشته ایم که در مورد ارقام مالی، این کمک ها به 40 درصد افزایش رسیده است. وی درمورد حمایت هایی که خیران حامی معلولان دارند خاطرنشان می کند: این خیران در زمینه درمان و کاشت حلزون که هزینه های بالایی دارد، ازدواج و تامین جهیزیه و بحث پیش گیری ازمعلولیت ها و آسیب ها که در کشور ما آسیب های زیادی را به دنبال داشته است ورود پیدا کرده اند. رئیس دبیرخانه مشارکت های مردمی سازمان بهزیستی نیز با اشاره به حضور پررنگ خیران در بخش حمایت از معلولان تحت پوشش بهزیستی می گوید: بسیاری از مراکز شبانه روزی نگهداری معلولان در سراسر کشور با مدیریت موسسات خیریه در حال فعالیت است. طی ۲ سال اخیر هم جامعه خیران حامی معلولان که در بهزیستی تشکیل شده با مردم و مددجویان ارتباط برقرار کرده است که این امر عایدات بسیار زیادی داشته است، به همین دلیل مدیریت مراکز را به افراد خیر واگذار کرده ایم. محمد نصیری ادامه می دهد: در بسیاری از موارد برای ارائه این خدمات به معلولان یارانه نمی دهیم و در برخی موارد هم فقط 150 تا 200 هزار تومان یارانه نگهداری معلول داده می شود در حالی که هزینه واقعی نگهداری از معلول حداقل 600 تا 700 هزار تومان است که این میزان را کمک های خیران و مشارکت مردمی تامین می کند. وی ادامه می دهد: بنابراین ادعا می کنیم اگر خیران در کنار سازمان نبودند به هیچ عنوان خدماتی که توسط سازمان بهزیستی ارائه می شود نمی توانست جامعه معلولان را پوشش دهد. نصیری اضافه می کند: بر این اساس تامین سهم آورده مسکن معلولان اولویت جامعه خیران حامی معلولان است که امسال توسط خیران و در 6 استان حدود 12 میلیارد تومان تامین اعتبار شد. این در حالی است که همین سهم آورده درگذشته فقط حدود 6 میلیون تومان بود. وی می افزاید: در بحث مسکن اولویت ما ابتدا خانواده های چند معلولی است که امسال این خانواده های چند معلولی را پوشش می دهیم. وی با اشاره به فعالیت های یکی از این خیران می گوید: آقای هاشم سلیمی آشتیانی اولین خیر مدرسه ساز کشور است که مدرسه ای مختص معلولان و دانش آموزان استثنایی ساخت. وی در مشهد ۲ مدرسه ویژه معلولان و کودکان استثنایی احداث کرده و امسال نیز 8 مدرسه ساخته است. احداث یکی از بزرگ ترین مراکز توان بخشی در غرب گیلان و یک مرکز در آشتیان نیز از دیگر اقدامات ایشان است.

وی تاکید می کند: بر این اساس بیشتر از 60 درصد مدیریت یا ساخت مراکز نگهداری معلولان در کشور توسط خیران انجام می شود. به گفته نصیری مشارکت نقدی مردم در این بخش در 6 ماهه اول امسال نسبت به همین زمان در سال گذشته ،39 درصد رشد داشته است. نصیری همچنین اظهار می کند: جامعه خیران حامی معلولان کشور در 31 استان تشکیل شده است. این جامعه نوپا حدود ۲ سال است که تشکیل شده و اقدامات خوبی در برخی استان ها انجام داده است. استان یزد از جمله استان هایی است که پروژه های آن پیشرفت خوبی داشته است. حدود یک ماه پیش نیز در استان خراسان رضوی کلنگ اولین زائرسرای ویژه معلولان کشور زده شد. این زائر سرا 400 اتاق دارد و یکی از خیران تعهد ساخت 20 ماهه این مجموعه را داده که اکنون در حال ساخت است. این زائر سرا برای استفاده معلولان مناسب سازی شده است به نحوی که از همان ابتدای ورود تا پله ها و اتاق ها مناسب معلولان احداث می شود.

توانمندی خیران بالاست

اگرچه حضور خیران برای حمایت از گروه هدف سازمان بهزیستی و نیازمندان جامعه اهمیت زیادی دارد اما آیا سازمان بهزیستی برای هدایت این کمک ها برنامه ریزی دارد و توانسته است اولویت های جامعه هدف را برای کمک خیران مشخص کند؟ رئیس دبیرخانه مشارکت های مردمی سازمان بهزیستی؛ رسالت سازمان بهزیستی را تسهیل شرایط کمک افراد به اقشار آسیب پذیر می داند و می گوید: در بین این اقشار، برخی علاوه بر محرومیت، دچار نقص یا معلولیت نیز هستند که این افراد برای کمک رسانی بیشتر از ناحیه خیران اولویت بیشتری دارند. وی ادامه می دهد: ما در حوزه توانمندسازی و اشتغال یک انسان سالم محروم بهتر می توانیم عمل کنیم. البته ناگفته نماند که در بین معلولان افراد نخبه، پزشک، متخصص و ورزشکار زیادی داریم. معمولا رتبه پارالمپیک، از ورزشکارانی که در المپیک معمولی شرکت می کنند بالاتر است و تعداد مدال و امتیازی که این معلولان کسب می کنند به مراتب بیشتر از دیگر افراد است. اگرچه ما معلولانی داریم که خود از خیران هستند و به سازمان بهزیستی کمک می کنند. وی می افزاید: علاوه براین خود این معلولان با ایجاد تشکل و موسسات غیر دولتی (NGO) برای معلولان، با ایجاد تعاونی در برخی موارد حتی از افراد سالم جامعه نیز موفق تر عمل می کنند. وی می افزاید: ولی در مورد برخی از مراکز، رویکرد سازمان از مراکز شبانه روزی به مراکز روزانه در حوزه معلولان و سالمندان تغییر کرده است به این نحو که به جای ایجاد مراکز نگهداری شبانه روزی، مراکز روزانه یا نگهداری در منازل را محقق کنیم. اگر چه در بحث مراکز شبانه روزی، بسیاری از ساختمان ها و بناهای مهم حوزه نگهداری معلولان، یا توسط خیران بنا شده یا به وسیله آن ها اداره می شود اما اکنون و در فرآیند جدید به این سمت حرکت می کنیم که مراکز روزانه و مراکز نگهداری در منزل ایجاد شود و خیران هم برای فراهم شدن زمینه این حوزه به ما کمک کنند چرا که هزینه انجام این اقدام، از هزینه های مراکز نگهداری کمتر و درعین حال بازده آن ها بیشتر و البته با فرهنگ ما سازگارتر است. وی تصریح می کند: به هرصورت تامین سهم آورده مسکن مددجویان اولین اولویت سازمان بهزیستی است و ما امیدواریم تا ماه رمضان سال آینده، هیچ مددجوی بالای ۲ معلول فاقد مسکن در بهزیستی نداشته باشیم و بتوانیم سهم آورده مسکن این گروه را تامین کنیم.

معاون مشارکت های مردمی سازمان بهزیستی نیز با بیان این که منابع دولتی منابع محدودی است می گوید: دولت اگر چه مسئولیت هایی دارد اما این کمک ها محدود است ضمن آن که نیازهای گروه هدف بهزیستی علاوه بر معلولان و مددجویان زنان سرپرست خانوار را هم شامل می شود که جامعه گسترده ای است. این گروه نیاز به منزل مسکونی؛ اشتغال و نیاز به توانمندسازی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارند و در نهایت هدف ما این است که بتوانیم آن ها را از چرخه حمایت های مستقیم مالی خودمان خارج کنیم. حسین بدخشان ادامه می دهد: به عنوان مثال برای تهیه مسکن، این افراد توان پرداخت اقساط را ندارند و برای تامین مطالبات و یا حتی در زمینه اشتغال و آموزش هایی که باید بگذرانند باید هزینه بالایی پرداخت شود. طبیعی است که خیران باید در امر توانمندسازی گروه هدف ما در قالب مراکز غیر دولتی و سبدهای مختلف بهزیستی را کمک کنند به ویژه آن که منابع مالی دولتی با توجه به نیازهای اولیه این گروه، محدود است. از طرف دیگر خیران با توجه به آموزه های دینی و ملی برای کمک به همنوعان خود قدم بر می دارند و سازمان بهزیستی پل رابط بین توان فکری، فرهنگی و مالی توانمندان و نیاز نیازمندان است تا بخشی از کمک های مالی به گروه هدف انتقال پیدا کند. وی ادامه می دهد: به طور مثال طبق برآوردی که اواخر سال 89 توسط سازمان بهزیستی در زمینه مسکن صورت گرفت مشخص شد که حدود 170 هزار خانواده مددجوی این سازمان فاقد مسکن هستند. بر این مبنا تصمیمی اتخاذ شد تا برای تامین مسکن آن ها آورده ای توسط معلولان تامین شود و تسهیلاتی نیز توسط بانک مرکزی پرداخت شود. این آورده به طور میانگین حدود 7 تا 10 میلیون تومان است. از آن جا که در بحث آورده معلولان مشکل وجود داشت ما از توان خیران استفاده کردیم و به طور سرانه 3-4 میلیون تومان از این آورده در کنار کمک بهزیستی، توسط خیران پرداخت می شود. بر این اساس طی ۳ سال گذشته، حدود 40 هزار واحد مسکونی به معلولان گروه هدف واگذار شد. نکته با اهمیت آن است که توانمندی خیران بسیار بالاست و دستگاه هایی مانند سازمان بهزیستی باید ظرفیت سازی کنند تا این افراد خیر بتوانند با آرامش کمک های خود را به طور مستقیم به مددجویان برسانند. بدخشان تاکید می کند: خیران خانواده بزرگ و ارزشمندی هستند و باید این اطمینان را ایجاد کنیم که کمک های آن ها هدفدار و شفاف باشد و این که خیر بخواهد کمک های خود را در کدام قسمت و یا شهر و روستا ارائه دهد دقیقا هدایت شده و با خواست خیر و نیتی که دارد هماهنگ است. وی می افزاید: یکی از موانعی که تا کنون برای ما محدودیت ایجاد کرده است کمک خیران خارج از ایران است که توانمندی بسیاری دارند اما به خوبی ساماندهی نشده اند. بنابراین برای استفاده از کمک های خیران خارج از ایران هم در حال برنامه ریزی هستیم.

قطعا معلولان با توجه به شرایط خاصی که دارند نیازمند آموزش و تسهیلات بیشتری هستند که طی این سال ها از آن محروم بوده اند، افزایش تعداد معلولان نیز وظایف سازمان بهزیستی و در کنار آن خیران را بیشتر از قبل می کند. با این وصف تردیدی نیست که حوزه معلولان هنوز ظرفیت بالایی برای کمک دارد و برای حمایت از آن ها نباید چشم به حمایت های دولت داشت. این مسئله حضور خیران و نیکوکاران را می طلبد.