آزادسازی سهام عدالت در حالی به گفته رئیس سازمان خصوصی سازی تا 3 ماه آینده انجام خواهد شد که هنوز مشکلات بسیار زیادی برای آزادسازی آن وجود دارد. درعین حال دولت در لایحه بودجه سال آتی ایجاد صندوق سهام عدالت را پیش بینی کرده که به نظر می رسد، نمایندگان مجلس با این طرح موافق هستند.

مفهوم سهام عدالت برای سهامداران

البته تشکیل این صندوق از نظر تعاونی ها دارای اشکالات اساسی است و از نظر قانونی نیز به مشکلاتی برخورد می کند، اما راه حل هایی نیز برای آن پیشنهاد شده و با تصویب مجلس مشکلات قانونی آن نیز از بین خواهد رفت. به هر حال تا زمانیکه مردم پول نقدی از قبل سهام عدالت دریافت نکنند، سهام عدالت برای آنها مفهومی نخواهد داشت.

آزادسازی بخشی از سهام عدالت که 30 درصد آن در فاز اول عملیاتی خواهد شد، شاید از مهمترین اتفاقاتی باشد که در حوزه سازمان خصوصی سازی و بازار سرمایه طی سال های اخیر خواهد افتاد. سهام عدالتی که تاکنون نفعی برای سهامداران آن به همراه نداشته است و به گفته مسئولان سازمان خصوصی سازی به یکی از دغدغه ها و از بزرگترین مسائل و مشکلات پیش روی دولت محسوب می شود.

اولین واگذاری سهام عدالت به هفت سال پیش باز می گردد، زمانیکه سهام برخی از شرکت های دولتی که در لیست واگذاری بودند، به سبد سهام عدالت اختصاص یافت، با این وجود با گذشت این مدت هنوز هم سهام عدالت با ابهاماتی مواجه است.

بخشی از سهام شرکت های گروه دو به سهام عدالت تخصیص یافته که از این بخش، برخی از آنها قیمت گذاری و قطعی شده و برخی هنوز تخصیص نیافتند و وارد بورس نشده‌اند، بنابراین قیمت قطعی آن نیز مشخص نیست و برای اینکه قیمت قطعی این شرکت ها مشخص شود، باید حتما وارد بورس شوند.

یکی از مشکلات اصلی بر سر راه سهام عدالت و آزادسازی آن به شرکت های سرمایه پذیر در بحث سهام عدالت باز می گردد، در حال حاضر 15 شرکت سرمایه پذیر سهام عدالت قیمت ندارند و وارد سبد سهام عدالت نشده اند.

همچنین هنوز شناسایی مشمولان سهام عدالت به پایان نرسیده است، با وجود اینکه قرار بود سهام عدالت 6 دهک درآمدی را شامل شود، در نهایت 7 دهک جمعیتی را شامل شد و هنوز کار شناسایی آخرین مشمولان دریافت سهام عدالت یعنی کارگران فصلی و ساختمانی به اتمام نرسیده و ستاد شناسایی مشمولین سهام عدالت کار خود را به پایان نرسانده است.

در حال حاضر 41 میلیون نفر مشمول سهام عدالت هستند، اما با ورود کارگران ساختمانی تعداد آنها به 50 میلیون نفر خواهد رسید. همچنین 44 هزار میلیارد تومان سهام به بخش سهام عدالت تخصیص داده شده است و قیمت روز آن 120 هزار میلیارد تومان است، اما پول آن توسط مشمولین به دولت پرداخت نشده است و این پول باید از محل سود سهام عدالت به دولت پرداخت شود. بر این اساس 30 شرکت سرمایه گذاری استانی و 30 شرکت تعاونی سهام عدالت وجود دارد.

پاسخ به ابهامات کلیدی

به هر حال قبل از آزادسازی سهام عدالت باید به ایرادات و ابهامات فراوان، کلان و کلیدی آن پاسخ داد تا در نهایت شاهد آزادسازی بخشی از سهام عدالت که اقساط آنها وصول شده و یا قابل تخصیص هستند، باشیم و به نظر می رسد دولت با همکاری مجلس با جدیت به دنبال آزادسازی سهام عدالت در سال جاری است.

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز با اعلام اینکه آزادسازی سهام عدالت از طریق صندوق‌های قابل معامله امکانپذیر است، گفت: در حال حاضر با توجه به اینکه صندوق های قابل معامله یا ETF ها، صندوق های آتی، صندوق های سرمایه گذاری های مشترک و صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس راه اندازی شده است، آزادسازی سهام عدالت از طریق آنها می تواند انجام شود.

وی با تاکید بر اینکه اجرای این طرح از نظر بازار سرمایه منعی ندارد، تصریح کرد: البته اجرایی شدن آن نیازمند قانون است و باید در این زمینه تصمیم گیر باشد.

اما ایجاد صندوق سهام عدالت که در لایحه بودجه 93 پیش بینی شده است با انتقاداتی نیز همراه بود و اشکالاتی به آن مطرح شده است و یکی از این موارد بورسی بودن سهمی است که در این صندوق ها وجود دارد و در عین حال مشخص شدن قیمت سهام آنها است.

نگرانی از شکل گیری دلالی سهام عدالت

یکی از مشکلاتی که بورسی ها را در بحث آزادسازی سهام عدالت نگران کرده است، موضوع عدم دسترسی بسیاری از افراد به بورس برای فروش سهام عدالت خود است که در این بین واسطه ها شکل می گیرند و دلالان معاملات سهام عدالت را به دست خواهند گرفت و این موضوع خود معضلی برای دارندگان سهام عدالت ایجاد خواهد کرد.

برخی ها برای رفع این مشکل ارائه خدمات به سهامداران توسط شرکتهای تعاونی شهرستانی را پیشنهاد می کنند. همچنین برخی دیگر پیشنهاد می کنند سهام عدالت به همان ترتیبی که واگذار شده، آزادسازی شود.

فعالان بازار سرمایه مطرح می کنند که الان زمان مناسبی برای آزادسازی سهام عدالت در بازار سرمایه است، زیرا از یک سو مردم و سهامداران عدالت در انتظار آزادسای این سهام و کسب پول هستند و از سوی دیگر بازار سهام مشتاق عرضه و خرید و فروش سهام عدالت است و فعالان این بازار انتظار عرضه های جدید را دارند و ورود سهام عدالت رونقی تازه به بازار سرمایه می بخشد.