به گزارش ایران سپید روابط عمومی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور، متن کامل این دستورالعمل به شرح زیر است: 

منظور غنی ­سازی اوقات فراغت دانش ­آموزان با نیازهای ویژه، رشد همه جانبه شخصیت، استمرار فعالیت­های آموزشی و پرورشی و نیز شکوفا نمودن استعدادها و توانمندی ­های ایشان، فعالیت ­های پایگاه تابستانی با رویکرد آموزش و توسعه ی مهارت ­های خودآگاهی، همدلی، ارتباط مؤثر، مدیریت هیجان و حل مسأله براساس دستورالعمل ­های مجموعه فعالیت ­های تابستانی دانش ­آموزان در سال 97 وزارت آموزش و پرورش (پیوست) و پایگاه­ های تابستانی دانش­ آموزان با نیازهای ویژه (پیوست) برگزار می ­گردد.

شایسته است ضمن رعایت ضوابط مندرج در دستورالعمل ­های فوق­ الذکر نسبت به برگزاری و نظارت مناسب پایگاه ­های فوق­ الذکر اقدام لازم بعمل آید.

ضرورت:

غنیسازی اوقات فراغت یکی از مهمترین فرصتهای تربیتی است که توجّه به آن، آثار بسیار مؤثری از نظر اجتماعی، فرهنگی و تربیتی بر دانشآموزان خواهد داشت. بیتردید مدارس نقش انکارناپذیری در برنامه- ریزی صحیح اوقات فراغت دانشآموزان دارند. اگرچه گروههای مختلف دانشآموزان با نیازهای ویژه دارای ویژگیهای خاصی بوده و با یکدیگر تفاوتهایی دارند ولی همه آنها دارای نیازهای مشترکی می باشند.

از جمله نیاز هر انسان، نیاز به خودشناسی و پذیرش مسؤولیت اجتماعی در قالب تربیت عملی است که با شکوفا نمودن استعدادها و توانمندیهای هر فرد از طریق انجام فعالیتهای فرهنگی و تربیتی، قابل تأمین میباشد.

اهداف:

غنیسازی فرصتهای فراغت دانشآموزان با نیازهای ویژه به منظور رشد همهجانبه شخصیت آنان و استمرار فعالیتهای آموزشی و پرورشی، با رویکرد توسعهی مهارتهای زندگی از اهداف راهاندازی پایگاههای تابستانی است.

فعالیتهای تابستانی، اگر متناسب با نیازهای دانشآموزان برنامهریزی شود، در جهت شکوفایی استعدادهای آنان نقش بسزایی خواهد داشت. نظر به اهمیت آموزش مهارتهای زندگی در موفقیتهای حال و آینده دانشآموزان و نیز نقش بسیار مهم هماهنگی و همکاری نزدیک مدرسه و خانواده درشکلگیری فرآیند آموزش مطلوب این مهارتها، پایگاههای تابستانی در مدارس استثنایی در تابستان جاری با هدف محوری آموزش مهارتهای زندگی و با مشارکت خانوادههای دانشآموزان برنامهریزی و اجرا خواهد شد.درخصوص مهارتهای زندگی دستهبندیهای متفاوتی ارائه شده است، لیکن با هدف ایجاد وحدت رویه و با توجه به اولویتبندی انجام شده، تمرکز بر آموزش و تقویت مهارتهای 5گانه ذیل برای پایگاههای تابستانی در تابستان پیشرو به عنوان اولویت تعیین و اعلام میگردد.

)امام رضا )ع( تحف العقول(

-1 مهارت خودآگاهی:

- توانایی شناخت وآگاهی از ویژگیهای خود

- شناخت توانایی ها، استعدادها و پیشرفت های خود

- شناخت علایق و اولویتهای زندگی خود

- نحوه بیان خواستههای خود

- آگاهی از احساس رضایت مندی و نارضایتی از خود و زندگی

-2 توانایی ایجاد مهارت همدلی:

- بتواند زندگی دیگران را حتی زمانی که در آن شرایط قرار ندارد درک کند.

- بتواند انسانهای دیگر را وقتی با آنها متفاوت است بپذیرد و به آنها احترام بگذارد. بعنوان مثال

در همدلی برای طرف مقابل دلسوزی یا ترحم ننماید.

-3 توانایی برقراری مهارت ارتباط مؤثر:

- بتواند ازطریق کلام یا غیر کلام موقعیت خود را بیان کند.

- مهارت تقاضای کمک و راهنمایی از دیگران را داشته باشد.

-4 مهارت مدیریت بر هیجان:

- درباره احساسات و هیجانات خود اطلاعات کامل داشته باشد.

- رفتارهای هیجانی مطلوب را در خود تقویت کند)مثل همدلی، مثبت نگری و کنترل تنش(.

- روشهای آرمیدگی عضلانی، تمرکز بر تنفس در هیجانات پرانرژی مثل خشم و تنفر را بشناسد.

-5 مهارت حل مسأله:

فرایند حل مسأله یک نگرش کلی به مسأله و مشکل است. این فرایند چند مرحلهای موجب میشود که خود از تمایل به یافتن راه حلهای ناگهانی و سریع صرف نظر کرده و مراحل ساختار یافته و هدفمند را دنبال کند.

مراحل فرایند حل مسأله:

-1 تعریف و شناسایی مشکل

-2 پیدا کردن راه حل های مختلف

-3 تصمیم گیری

-4 بازنگری

ابتدا باید مسأله تعریف شود و در این مرحله فرد باید از خود بپرسد که چه راه حلهایی برای مشکل وجود دارد و سپس سعی کند همه راه حل هایی را که به ذهنش میرسد بیان کند.

اولویت بندی مسائل:

از عوامل دیگری که توجه به آن در هنگام برخورد با مسائل مختلف ضروری است، اولویتبندی مسائل است. مسلما برخی از مسائل ضروریترند، لذا به منظور حل این مشکل و استفاده از وقت و انرژی میبایست اولویت بندی در مسائل متناسب با شرایط و ویژگیهای دانش آموزان شکل گیرد.

در مهارت حل مسأله:

- این توانایی فرد را قادر می سازد تا هیجان ها را در خود و دیگران تشخیص دهد و مانع شتاب های غیرقابل جبران گردد.

- بتواند واکنش مناسبی به هیجان های مختلف نشان دهد و واکنش مطلوبی به اضطرابها داشته باشد

- با حل مسأله فرد قادر به حل مسائل روزمره زندگی باشد.

- استرس های روانی که منجر به فشار جسمی شود را بشناسند و از رویارویی با مسأله فرار نکند.

مراکز فعالیت های تابستانی

برگزاری فعالیتهای تابستانی ویژه کودکان و دانشآموزان به تناسب موضوع، شیوهی اجرا، نوع معلولیت گروههای دانشآموزی، تعداد دانشآموزان و ... در مکانهای ذیل پیشنهاد میشود:

-1 کانونهای فرهنگی و تربیتی آموزش و پرورش

-2 اردوگاههای تربیتی دانشآموزی آموزش و پرورش

-3 مراکز یا سالنهای فرهنگی– ورزشی و هنری دارای مجوز قانونی

-4 سایر مراکز فرهنگی، تفریحی و ورزشی )مسجد، حسینیه، فرهنگسرا، سالن ورزشی، سینمایی و...(

-5 مدارس  )به منظور کاهش هزینههای پایگاه تابستانی، ترجیحا از مدارس استثنایی که دارای فضا و امکانات مناسب می باشند، استفاده گردد(.

تبصره: هماهنگی استفاده از مراکز و مدارس مذکور به عهده اداره آموزش و پرورش استثنایی استان خواهد بود.

ویژگی های مکان برگزاری پایگاه تابستانی

-1 محل اجرای فعالیتهای تابستانی با توجه به وضعیت جغرافیایی و جمعیت دانشآموزان در منطقه، مرکزیت داشته باشد.

-2 دارای محیط مناسب و امکانات لازم باشد)حیاط وسیع، کلاسهای مناسب، امکانات بهداشتی، تجهیزات سرمایشی، ترجیحا سالن های ورزشی و ...(.

-3 از نظر ایمنی شرایط لازم را دارا بوده و برای استفاده دانشآموزان با نیازهای ویژه مناسبسازی شده باشد.

زمان برگزاری

-1 مدت دوره در طول تابستان 7 هفته خواهد بود که از هفته دوم تیرماه آغاز و تا پایان مردادماه ادامه خواهد یافت.

-2 روزهای برگزاری فعالیتهای تابستانی دو تاسه روز در هفته و به میزان حداقل 4 تا 5 ساعت در روز پیشنهاد می شود که یک روز آن اختصاص به بازدید یا اردو خواهد داشت.

فعالیت های پیشنهادی مرتبط با هر مهارت

در راستای آموزش و تقویت مهارتهای 5گانه این برنامه، فعالیتها در 6 حیطه به شرح جدول ذیل پیشنهاد شده است. انتظار میرود مدیر محترم پایگاه با نگاه توسعه متوازن تمامی مهارت ها و امکانات موجود و علاقه مندی دانشآموزان نسبت به انتخاب و اجرای فعالیتها اقدام نماید . بدیهی است حضور حداکثری خانوادهها در مراحل آموزش و همراه عوامل محترم پایگاه،میتواند به عنوان معیاری در راستای اثربخشی فعالیتها، تسهیل فرآیند آموزش را در پی داشته باشد.

الف( دینی

روانخوانی و صوت و لحن قرآنکریم

روخوانی و حفظ قرآن کریم

آشنایی با نماز )فرادا، جماعت و نماز جمعه( و احکام آن

آشنایی با زندگی پیامبران، امامان و بزرگان دین اسلام

گرامیداشت مناسبتهای مذهبی و ملی

آموزش و حفظ احادیث کوتاه از پیامبر گرامی اسلام )ص( و ائمه اطهار)ع(

مدیحه سرایی و جمع خوانی

آموزش احکام، معارف دینی و اخلاق اسلامی

آموزش فرهنگ عفاف و حجاب

آشنایی با نهج البلاغه، صحیفه سجادیه و سایر متون دینی و فقهی

ب( اجتماعی

گردشهای علمی و آموزشی)برابر ضوابط مربوط(

اردوهای زیارتی، سیاحتی)برابر ضوابط مربوط(

حضور دانش آموزان در مراکز مختلف اداری یا خدماتی مانند آتش نشانی، راهنمایی و رانندگی، امدادی، بانکها و ... و آشنایی با فعالیتهای ایشان و نحوهی دریافت خدمات

ج( مهارتی

آشنایی با رایانه - مهارتهای هنری )گلسازی، قالیبافی،گلآرایی، عروسکسازی ، مرواریدبافی، مجسمهسازی ، معرقکاری ، منبت- کاری، طراحی ، نقاشی، خوشنویسی و سایر هنرهای بومی و منطقه ای( - مهارتهای شغلی )آموزش خیاطی، نجاری، لوله کشی، مکانیکی ، خدمات اداری و ...(کمک های اولیه و آمادگی در برابر حوادث طبیعی و غیرطبیعی مانند زلزله و ... آموزش فرهنگ ترافیک و مقررات عبور و مرور - آشنایی با حقوق شهروندی و آداب آن - آشنایی با محیط زیست، درختکاری و پرورش گل و گیاه

د(  هنری

هنرهای نمایشی )بازیگری، عروسک گردانی و ...( هنرهای آوایی )سرود، آهنگ و ...( حضور دانشآموزان در سالنهای سینما به همراه مربی و والدین دانشآموزان

ه(  ادبی: استفاده از کتابخانه : قصه نویسی، قصه گویی - آشنایی با انواع شعر، نثر و ... دکلمه خوانی، سخنوری، مجری گری ، گویندگی و ... مطالعه و تحقیق، خلاصه نویسی کتاب و ... تهیه خبر، گزارش ، مصاحبه، روزنامه دیواری ، نشریات دانش آموزی و ...

و (  ورزشی: اجرای جشنواره نشاط) یک روز بازی در کنار خانواده( - ورزش هایی با توپ  )فوتبال، والیبال، بسکتبال، تنیس روی میز، بدمینتون و ...( بازی های بومی، محلی - ژیمناستیک )حرکات زمینی(  - کوه پیمایی - شنا - دو و میدانی

دستورالعمل جشنواره نشاط متعاقبا ارسال خواهد گردید.

توضیح: مدیران محترم میتوانند با توجه به شرایط موجود در مدارس مختلف، فعالیتهایی خارج از جدول فوق را که دانشآموزان را به سمت اهداف پیشبینی شده سوق میدهند، انتخاب و اجرایی نمایند.

وظایف اداره آموزش و پرورش استثنایی در تشکیل پایگاه تابستانی

-1 برنامه ریزی و هماهنگی جهت تأمین اعتبارات، امکانات و تسهیلات مورد نیاز

-2 توجیه و تشریح اهداف و برنامههای تابستانی برای عوامل اجرایی پایگاهها

-3 نظارت بر حسن اجرای برنامههای تابستانی

-4 ارزیابی فعالیتهای انجامشده و ارسالگزارش فعالیتها به معاونت تشخیص، پیشگیری، پرورشیو تربیت-

بدنی سازمان

-5 تقدیر از عوامل اجرایی فعّال، مبتکر و خلاق

-6 جلب u1607 همکاری و مشارکت نهادها، دستگاهها و افراد خیّر

-7 تمهید مقدمات لازم جهت فراهم نمودن امکانات عمومی فعالیتها )وسیله نقلیه و غیره(

-8 فراهمسازی حضور والدین دانشآموزان در برنامههای اوقاتفراغت بویژه برنامههایی که با محوریت آموزش مهارت های زندگی برگزار میگردد.

-9 ایجاد زمینه همکاری و مشارکت با نهادهای مرتبط با دانشآموزان با نیازهای ویژه از قبیل ادارات

بهزیستی،کانونهای پرورش فکری کودکان و نوجوانان )مراکز فراگیر(، هیئتهای ورزشی جانبازان و معلولین، نابینایان و ناشنوایان، ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی و ...

-11 جذب و بهکارگیری معلمان و مربیان متخصّص در امر آموزش و پرورش استثنایی در پایگاههای اوقات فراغت مدارس استثنایی

-11 رعایت ضوابط و مقررات در تمامی مراحل اجرایی فعالیت پایگاههای تابستانی

وظایف مدیر پایگاه تابستانی:

-1 تشکیل جلسه عوامل اجرایی پایگاه

-2 اطلاعرسانی مناسب به دانشآموزان و اولیاء آنان

-3 برگزاری جلسه توجیهی برای اولیاء و جلب مشارکت ایشان

-4 بسترسازی مناسب جهت حضور خانوادهها در مدارس و مشارکت ایشان در برنامه ها

-5 برنامهریزی جهت اجرای برنامههای تفریحی، علمی و... برای دانشآموزان با همراهی خانوادهها و ارائه گزاراش توسط دانشآموزان در جلسات ویژه

-6 رایزنی با نهادها، ادارات و مراکز مختلف جهت حضور دانشآموزان و آشنایی ایشان با فعالیتهای مختلف اجتماعی

-7 طراحی برنامه ها و فعالیت هایی در راستای تقویت مهارتهای زندگی )به خصوص 5 مهارت ذکر شده به عنوان اولویت(

-8 برنامهریزی جهت آموزش اولیاء در روزهای حضور در مدرسه برابر سرفصلهای اعلام شده در دفتر کار انجمن اولیاء و مربیان

نکته: برنامه ریزی ها به گونه ای باشد که اولیاء محترم حداقل یک روز در پایگاه حضور داشته باشند.

مقررات مربوط به عوامل اجرایی و آمار پایگاه

-1 مدیرپایگاه به پیشنهادرئیس اداره آموزش وپرورش استثنایی و از بین مدیران باتجربه مدارس انتخاب خواهد شد.

-2 عوامل آموزشی، تربیتی و سایر عوامل اجرایی زیر نظر مدیر پایگاه انجام وظیفه خواهند نمود.

-3 حداقل تعداد دانشآموزان جهت تشکیل پایگاه 15 نفر خواهد بود.

تبصره: در صورتی که تعداد دانشآموزان در هریک از گروهها به حد نصاب نرسد، تشکیل پایگاه تابستانی

مشترک بین گروهها )کم توان ذهنی، آسیب دیده شنوایی، بینایی، و دارای مشکلات رفتاری، چندمعلولیتی( بلامانع خواهد بود.

شرایط ثبت نام دانشآموزان در مراکز پایگاههای تابستانی

-1 ارائه معرفی نامه از مدرسه محل تحصیل)ویژه متقاضیان حضور در پایگاههای خارج از مدرسه(

-2 رضایت نامه از والدین مبنی بر شرکت دانشآموز در برنامههای پایگاه

منابع تأمین هزینه ها

-1 اعتبارات استانی

-2 مشارکت های خیرین و ...

-3 جلب مشارکت مالی خانوادههای دانش آموزان با توجه به بضاعت مالی ایشان

2

-4 کمک هزینه سازمان آموزش و پرورش استثنایی) با نگاه ویژه ریاست سازمان، علاوه بر افزایش اعتبار پرداختی به عنوان حقالزحمه عوامل پایگاهها، مبلغی به عنوان کمکهزینه سرویس دانشآموزان تخصیص خواهد یافت. لذا انتظار میرود پایگاهها رشد کیفی و کمّی مناسبی نسبت به سنوات گذشته داشته باشند.

تبصره: پرداخت حقالزحمه عواملاجرایی براساس ضوابط و مقررات موجود در ادارهکل آموزش و پرورش استان صورت خواهد پذیرفت.

رهنمودهای اجرایی و اقدامات ضروری

-1 تشخیص و تعیین مکان برگزاری پایگاه تابستانی با اداره آموزش و پرورش استثنایی استان خواهد بود.

-2 مسؤولیت نظارت و ارزیابی فعالیتهای مراکز و پایگاههای تابستانی به عهده اداره آموزش و پرورش استثنایی استان خواهد بود.

-3 اولویت انتخاب عوامل اجرایی مراکز و پایگاه تابستانی با کارکنان مدرسهای است که پایگاه در آن تشکیل میباشد.

-4 برگزاری جلسات توجیهی عوامل اجرایی و آموزشی به منظور هماهنگ نمودن برنامهها براساس دستورالعمل الزامی است.

-6 انجام تبلیغات مناسب از طریق صدا و سیما، مصاحبه در رسانههای گروهی استانی و محلی، توزیع بروشور یا پوسترهای تبلیغاتی در جهت انعکاس فعالیت های تابستانی ضروری است.

-7 در صورت امکان برگزاری مراسم افتتاحیه و اختتامیه با حضور مسؤولین استان صورت گیرد.

-8 برنامه مراکز به صورت تراکت، پارچه نویسی یا ... در محل مناسب و قابل رؤیت دانشآموزان و اولیاء آنان قرار گیرد.

-9 تقدیر از همکاران و دانشآموزان فعال در مراسم پایانی )اختتامیه( صورت پذیرد.

-11 پیشنهاد می شود قبل از تنظیم برنامه ها از علائق و نیازهای دانشآموزان نظرسنجی صورت گیرد.

-11 اطلاعات مربوط به کاربرگ های 1 و 2 میبایست از طریق اداره آموزش و پرورش استثنایی استان تا  97/4/15 به این سازمان ارسال گردد.

فایل کامل دستورالعمل ها را از اینجا دانلود کنید