قرنها است که مردمان خطه خراسان پشت در پشت و نسل در نسل با ˈزعفرانˈ این گیاه لطیف، ظریف و معطر هزار خاصیت که ˈطلای سرخشˈ می نامند خو گرفته اند و این گیاه جزئی از زندگی اشان شده و حتی بخش قابل توجهی از آنان معیشتشان بدان گره خورده است.
دشتهای کویری این خطه در سرمای سحرگاهان پذیرای دستهای پینه بسته مردان و زنان این دیار است که در میان لطافت برگهای ظریف، معطر و خوشرنگ و لعاب زعفران همگونی عجیبی می یابد و گلهای کبود کوچک از روی ساقه های ظریف و ترد زعفران در دستان زبر و خشن اما مهربان آنان می لغزد و در میان انبوه گلها چیده شده فرو می ریزد.
اینجا در دل کویر، پاییز می آید و سرمای سوزناکش می وزد اما بخاطر گل زعفران همه لطافت بهار را با خود برای کویرنشینان به ارمغان می آورد زیرا دشتهای پوشیده از گلهای بنفش زعفران حکم ˈطلای سرخˈ برای مردمانش دارد. مردمانی که طی قرنها قدر این گوهر گرانبهای الهی را دریافته و آن را حفظ کرده اند.
محصولی که 218 نفرروز در هر هکتار اشتغالزایی دارد و سالانه 75 هزار اشتغال ایجاد می کند و اگر نباشد چگونه می شود در منطقه ای خشکسالی چون خراسان رضوی و خراسان جنوبی چنین اشتغالی ایجاد کرد.
این محصول با همه مزیتهایش این روزها گرفتار مشکلات عدیده ای از نوسانات شدید قیمتی و عدم ثبات بازار تا حضور و تسلط دلالها بر بازار آن و توسعه کشت در سایر استانهای و حتی پیدایی رقبای جدیدی شده که هر روز از سوی کشورهای دیگر تقویت می شوند.
چنانکه فعالان این عرصه امروز شاهد تلاشهایی برای خروج انحصار بازار زعفران از دست ایران و استانهای خراسان، درگیری زعفرانکاران با مشکلات مختلفی چون کم آبی و خشکسالی، پایین بودن دانش روز و گرفتاری صادرکنندگان به دلیل قواعد و قوانین خاص تجارت زعفران هستند.
جالب اینجا است که این مشکلات سالهاست گریبان این محصول و فعالان این عرصه را از تولید تا صادرات گرفته و همگان بر آن اذعان دارند اما هیچ اقدامی عملی طی این سالها انجام نشده است.
محصولی که امروز در دو استان خراسان رضوی و خراسان جنوبی که خود از مناطق خشک، کم آب و سالهای سال درگیر خشکسالی هستند و بسیاری از محصولات و حتی دامداری به دلیل گسترش معضل بی آبیها دیگر توجیه ندارد و از بین رفته همچنان از جمله زمینه های اشتغال و تامین معیشت و گذران زندگی است.
بر اساس آمارها هم اینک حداقل در خراسان رضوی بالغ بر 113 هزار خانوار و در دو استان خراسان رضوی و خراسان جنوبی 160 هزار خانوار در امر کاشت، داشت و برداشت زعفران فعالیت می کنند که اتکای معیشتشان زعفران است.
از 79 هزار و 300 هکتار کل سطح زیرکشت زعفران در کشور بیش از 60 هزار هکتار آن مربوط به خراسان رضوی و 14 هزار هکتار دیگر هم سهم خراسان جنوبی است.
به گفته رییس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی زعفران در استانهای خراسان رضوی و خراسان جنوبی که جمعیت مرزی گسترده در منطقه خشک و کویری دارد در حکم چاههای نفت آنها و منبع درآمد مردمان این دیار و عامل ماندگاری آنها در منطقه است.
بر اساس آمارها درآمد حاصل از محل زعفران 5/4 برابر سهم هر خراسانی از درآمد نفتی است و اگر قرار باشد این محصول نابود شود کدام دولت می تواند آن را جبران کند؟
محصولی که ارزآوری خوبی هم برای کشور دارد و افزایش قیمت آن طی سالهای اخیر موجب شده تا بسیاری از نقاط دیگر کشور هم راغب به کشت این محصول شوند و این روزها شاهدیم از شرق تا غرب و از شمال و تا جنوب ایران بسیاری اقدام به کشت این محصول کرده اند.
چنانکه پارسال کل صادرات محصولات کشاورزی خراسان 576 هزار تن به ارزش تقریبی یک میلیارد دلار برآورد شد که از این میزان حدود 400 میلیون دلار آن مربوط به صادرات زعفران بود.
آنچه امروز مطرح است نه تنها حفظ این محصول راهبردی در کشور بلکه حفظ آن با تمرکز بر دو استان اصلی و محوری تولید آن یعنی خراسان رضوی و خراسان جنوبی می باشد.
ضمن آنکه زعفران با مشکلات جدیتری مواجه است از جمله رقبایی که در عرصه بین المللی وارد عمل شده اند و امروز بسیاری از کشورها که تاکنون خود نتوانسته اند در تولید این محصول با وجود تلاشهای فراوان جایگاهی به دست آورند با آنان همراه شده اند.
نمونه آن افغانستان است که بسیاری از کشورها می کوشند محصول زعفران را در این کشور به سطحی برسانند که رقیبی جدی برای زعفران ایران شود و حتی قول داده اند بازار مصرف 40 تنی زعفران خود را در اختیار افغانستان قرار دهند.
در این میان عدم حمایت و توجه جدی دست اندرکاران امر به ویژه دولت و عدم همسویی، هماهنگی و تعامل تشکلهای بخش خصوصی با زعفران به عنوان یک محصول راهبردی و انحصاری، خود موجب شده تا این محصول روز به روز رو به افول گذاشته و عملکرد در واحد سطح آن در خراسان امروز در حد 1/3 تا 5/3 کیلوگرم در هکتار باشد.
این در شرایطی است که در کشور همسایه ما این بازده بیش از 10 کیلوگرم در هکتار گزارش می شود اما بر خلاف بسیاری از مباحث، مرغوبیت و بکری خاک ملاک نیست زیرا در همین خراسان رضوی با اندکی اقدامات به زراعی و تقویت خاک و اصلاح شیوه کشت و مانند آن در جاهایی که توجه و کار شده همانند مزارع آرمانی این عملکرد تا بیش از 10 کیلوگرم در هکتار افزایش یافته است.
معاون امور به زراعی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در این زمینه می گوید اجرای ˈطرح مزارع آرمانیˈ با کمک منابع دولتی از سال 88 نشان می دهد که عملکرد زعفران در هکتار می تواند تا سه برابر افزایش داشته باشد.
ˈغلامحسین ساربانˈ افزود : در این مدت در خراسان رضوی 215 هکتار از ˈمزارع آرمانیˈ زعفران ایجاد شده که بیش از 10 کیلوگرم در واحد هر هکتار تولید دارد.
ولی وی اظهار داشت: هم اینک با توجه به محدودیت و تنگناهای شدید اعتباری عملا از توسعه این مزارع با اعتبارات دولتی بازمانده ایم اما کشاورزان به صورت خودجوش دستورالعملهای اجرای این مزارع، تغییر تاریخ کشت، استفاده از پیاز استاندارد و رعایت عمق کشت مناسب را در مزارع زعفران خود آغاز کرده اند.
وی گفت: نخستین و اصلی ترین هدف این طرح رعایت تاریخ مناسب کاشت زعفران یعنی نیمه دوم خرداد تا نیمه اول تیر ماه بر اساس کارشناسیهای انجام شده بود.
معاون امور به زراعی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی افزود: فروش پیاز عفران در خرداد و تیر ماه گذشته در شهرستانهایی که مراکز تولید پیاز است نشان دهنده این واقعیت بود که اجرای ˈمزارع آرمانیˈ در سطح خراسان رو به گسترش است.
وی اظهار داشت: در واقع امروز در خراسان رضوی توسعه افقی و افزایش سطح زیر کشت مورد توصیه کارشناسان کشاورزی نبوده و نیست.
او ادامه داد: در واقع از جمله راهکارهایی که برای حفظ بازارهای داخلی و جهانی زعفران و جلوگیری از شکستن انحصار زعفران استان توسط سایر استانها و کشورهای می توان ارایه کرد نخست آن است که ارزان تولید کنیم به این مفهوم که به دنبال توسعه افقی زعفران نباشیم و توسعه عمودی یعنی افزایش تولید در واحد سطح را مد نظر قرار دهیم.
وی اظهار داشت: این امر هم با اجرایی شدن ˈبرنامه جامع زعفرانˈ به ویژه اجرای ˈپروژه مزارع آرمانیˈ در سطح خراسان قابل تحقق است.
او گفت: ˈطرح مزارع آرمانیˈ بخش کوچکی از ˈطرح ملی جامع بهبود تولید، فرآوری و صادرات زعفرانˈ است که در آن بخشهای گسترده از تولید تا فرآوری، بازار، صادرات و فراتر از آن دیده شده است.
ساربان ادامه داد: پیگیری برای این طرح که از حدود دو سال قبل با وجود تصویب مجلس در دولت به دلیل عدم تخصیص بودجه لازم برای اجرای آن معطل باقی مانده، شروع شده و در نشستی با اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس و متولیان امر در اتاق بازرگانی و صنایع و معادن خراسان هم بر این موضوع تاکید شد.
وی اظهار داشت: در این نشست تقاضا شد در جهت تسریع برای گذراندن این طرح از کمیسیون ماده 215 مجلس و تعیین ردیف اعتباری جهت اجرای پروژه های مربوطه در این برنامه از سوی مجلس مساعدت لازم انجام شود.
معاون امور به زراعی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: در نخستین گام هدف این برنامه افزایش عملکرد زعفران در واحد سطح طی یک برنامه 10 ساله از 5/3 به هفت کیلوگرم و در افق 10 ساله تولید 500 تن زعفران در سال در دو استان خراسان رضوی و خراسان جنوبی است که در صورت تخصیص اعتبارات و اجرای طرح به سهولت بدان دست می یابیم.
معاون برنامه ریزی سازمان جهاد کشاورزی خراسان هم معتقد است باید کشت زعفران در استانهای محور همچون خراسان رضوی و خراسان جنوبی تقویت شود زیرا اگر که انجام کشتهای دیگر با توجه به بی آبی این منطقه دشوار است، هم اینک خانوارهای بسیاری از راه کشت زعفران ارتزاق می کنند.
ˈمحمد اورانیˈ گفت: باید مشکل افزایش بازده در واحد سطح هم حل شود در عین آنکه بر روی کیفیت آن و نیز مراحل فرآوری و خشک کردن زعفران هم کار جدی صورت گیرد.
وی افزود: با افزایش برداشت در واحد سطح و کاهش قیمت تمام شده به حدی که تولید این محصول برای سایر کشورها هیچ توجیهی نداشته باشد می توان هم تولید این محصول را در انحصار داشت و هم بازارهای خارجی را توسعه داد.
او اظهار داشت: رسیدن به بازده 10 تا 12 کیلوگرم زعفران در هکتار قابل دسترسی است اما باید در جهت ترویج اقدامات به زراعی و توسعه مزارع آرمانی برنامه ریزی و اعتبار مورد نیاز تامین شود.
وی اجرایی شدن ˈطرح ملی جامع تولید، فرآوری و صادرات زعفرانˈ را در این زمینه موثر خواند و ابراز امیدواری کرد که این طرح با تخصیص اعتبار از سال آینده اجرایی شود.
این در حالی است که رییس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی نیز در نشستی با اعضای شورای ملی زعفران در مشهد گفت: تاکنون هیچ طرحی در بحث بهبود، ارتقا و یا ساماندهی زعفران برای اخذ بودجه و ردیف اعتباری ویژه به مجلس نیامده است.
ˈعباس رجاییˈ افزود: هیچ طرح جامع و یا طرحی در مورد ارتقا کیفیت زعفران دریافت نکردیم که بخواهیم بر این مبنا پیگیری کرده و بودجه برای آن تعیین کنیم.
وی اظهار داشت: مطالبه از مجلس در این رابطه و جایگاه آن درست نیست، باید دید طرح کجا مانده است.
* فقدان طرح ملی جامع زعفران / ارتقا کیفیت و شناسه زعفران گامی اولیه
البته اجرایی شدن ˈطرح ملی جامع زعفرانˈ خواست تمامی دست اندرکاران و متخصصان امر است و دست اندرکاران طرح به ویژه در شورای ملی زعفران بعد از آنکه دیدند مجلس و دولت قبل اقدامی اجرایی در این زمینه نکردند در نخستین گام ˈطرح بهبود و ارتقا کیفیت و شناسه زعفرانˈ را در دو استان خراسان رضوی و خراسان جنوبی البته در سطحی محدود اجرایی کردند.
طرحی که در همان اجرای محدود در سطح چند روستا موجب شد تا کشاورزان شاهد افزایش ارزش زعفران تولید و خشک شده در این طرح به دلیل کیفیت بالای آن به نسبت سایر زعفرانهای موجود در بازار باشند.
در قالب این طرح پرکنی و خشک کنی زعفران در قالب کارگاههایی با نظارت مراکز بهداشت شهرستانها با حفظ کیفیت، رنگ دهی و عطر و طعم زعفران انجام شد که موجب گردید امسال جهاد کشاورزی خراسان رضوی هم بطور جدیتر وارد این عرصه شود.
امسال فقط در خراسان رضوی نزدیک به 40 کارگاه در مناطق روستایی 15 شهرستان با محوریت ˈشورای ملی زعفرانˈ و مشارکت بهداشت دایر شد.
رییس شورای ملی زعفران ایران در این زمینه گفت: ˈطرح جامع زعفرانˈ در مجلس مصوب شد اما در دولت گذشته بدون هیچ اقدامی باقی ماند.
ˈغلامحسین شافعیˈ افزود: یکی از اقداماتی که شورای ملی زعفران طی دو سال اخیر در این راستا شروع کرده ˈطرح ارتقا کیفیت و شناسه زعفرانˈ بود که این طرح در تعدادی از روستاهای استانهای خراسان رضوی و خراسان جنوبی به صورت آزمایشی به اجرا درآمده است.
وی افزود: زعفران حاصل از اجرای این طرح به لحاظ کیفیت و قیمت ارتقا قابل توجهی یافت چنانکه محصول تولیدی آن 15 تا 20 میلیون ریال گرانتر از زعفران معمولی در بازار به فروش رفت و آلودگی میکروبی آن به صفر رسید.
نایب رییس اتاق بازرگانی ایران گفت: در این زمینه ما نتوانستیم کوچکترین کمکی از دولت برای اجرای طرح در سطح خراسان رضوی و خراسان جنوبی دریافت کنیم و امسال نیز همچنان در سطحی محدود در این دو استان اجرا می شود که جهاد کشاورزی خراسان رضوی هم وارد عمل شده است.
معاون امور بهبود تولیدات زراعی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی هم گفت: دلیل آثار ارزشمند اجرای این طرح در ارتقا کیفیت محصول زعفران موجب شد امسال با مشارکت جهاد کشاورزی در سطح وسیعتری انجام شود.
ساربان افزود: در این کارگاهها ˈپرکنی و خشک کردن زعفرانˈ به روش بهداشتی و اصولی با حفظ کیفیت، رنگ و عطر آن انجام می شود ضمن آنکه فرآوری و بسته بندی زعفران با نظارت شورای ملی زعفران، جهاد کشاورزی و اداره بهداشت استان اجرایی شده است.
وی اظهار داشت: نتایج حاصل از اجرای این طرح در سطوح بسیار محدودتر طی دو سال گذشته نشان می دهد که قیمت زعفرانی که در این واحدها به صورت کاملا بهداشتی بسته بندی می شود بیش از 20 درصد ارزش اقتصادی بیشتر نسبت به سایر زعفرانهای تولیدی همین استان دارد.
او گفت: در ابتدای برداشت محصول زعفران از مزارع خراسان 27 کارگاه در 9 شهرستان دایر شده بود که با رسیدن به اوج فصل برداشت، تعداد کارگاهها افزایش یافت.
معاون امور بهبود تولیدات زراعی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی افزود: باید توجه داشت که در واقع اجرای این طرح بخش کوچکی از ˈطرح ملی جامع بهبود تولید، فرآوری و صادرات زعفرانˈ است لذا این کافی نیست و باید در سطحی گسترده کل طرح اجرا شود تا بطور همزمان بخشهای تولید تا صادرات را نیز پوشش دهد.
* نوسانات قیمتی، معظلی که پای صادرات را لرزان می کند
نوسانات شدید قیمتی محصول زعفران، فقدان ثبات در بازار و قیمتهای داخلی محصول نیز معظل دیگری است که موجب شده تا ˈپای صادراتˈ در این محصول در بازارهای بین المللی لرزان باشد.
آنگونه که صادرکننده دائم نگران این نوسانات بوده و خریدار خارجی هم دست دست می کند و از این بازار پرنوسان ما گریزان باشد لذا به محض ورود تولیدکننده و عرضه کننده جدید به این بازار به سراغ آن رود.
معاون امور بهبود تولیدات زراعی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی معتقد است مولفه موثر در ساماندهی وضعیت زعفران و رسیدن به جایگاه اصلی آن در بازارهای جهانی ˈتثبیت قیمتهاˈ است.
ساربان افزود: تاکید سازمان جهاد کشاورزی هم کوتاه کردن فاصله خریدار و تولیدکننده این محصول است.
وی گفت: اگر مرکز مبادله زعفران توسط تشکلهای قوی زعفرانی با حمایت سایر دستگاهها تشکیل شود می تواند ما را در رسیدن به هدف تثبیت قیمتها و کاهش دست واسطه ها و دلالان کمک کند.
او بیان کرد: در واقع راهکار دست خود مردم است زیرا اگر کسی 10 کیلوگرم زعفران خشک برداشت کرده به اندازه نیاز و حدود 20 تا 30 درصد آن را برای رفع نیاز و تامین هزینه های کارگری خود عرضه کند و بقیه محصول را به مرور تا فصل برداشت بعدی به بازار عرضه کند عملا می توان دست دلالها را تا حدی کوتاه کرد.
وی با بیان اینکه باید بحث برداشت و عرضه محصول مدیریت شود افزود: این امر هم جز از طریق مشارکت تولیدکنندگان، صادرکنندگان و خریداران عمده ممکن نیست.
نایب رییس شورای ملی زعفران ایران هم می گوید نوسانات قیمتی زعفران به حدی است که فقط از پارسال تاکنون با بیش از 60 درصد رشد همراه بوده است.
ˈغلامرضا میریˈ افزود: این محصول نوسانات بسیار زیادی دارد که خود بر بازار صادرات آن لطمات شدیدی وارد کرده و می کند.
وی اظهار داشت: در شرایطی که ما با کشورهای خارجی معامله می کنیم این تغییرات قیمتی آن هم به صورت روزانه و فقدان ثبات قیمت موجب می شود نتوانیم این بازارها و خریداران را حفظ کنیم.
او گفت: باید قیمت کارشناسی برای این محصول تعیین شود تا کشاورزان تکلیف خود را در فروش محصول بدانند و دلالها نتوانند حاصل دسترنج آنها را مفت ببرند.
وی افزود: امروز دلالها در بازار زعفران عرض اندام می کنند و بازار را در اختیار داشته و از پیش خرید گل و محصول زعفران گرفته تا زمان برداشت محصول، حضوری گسترده دارند.
نایب رییس شورای ملی زعفران ایران ادامه داد: در این عدم ثبات قیمتی که گاه در روز هر کیلوگرم زعفران تا شش میلیون ریال نوسان قیمت دارد، صادرکننده و خریدار خارجی نمی تواند اقدام به خرید کند.
میری گفت: در این آشفته بازار قیمتها، دلالان هر کاری که بخواهند انجام می دهند و حق و حقوق تولیدکننده هم پایمال می شود.
وی اظهار داشت: با این نوسانات قیمتی صادرکننده نمی تواند به خریدار خارجی اطمینان دهد که قیمت امروز محصول با چهار روز دیگر یکسان است و در نتیجه این وضعیت، بازار را از دست می دهیم و خریدار خارجی به سراغ تامین کنندگان و کشورهای جدید می رود.
* رقبای خارجی ، تهدید یا فرصت
در این شرایط است که رقبای خارجی خودی نشان می دهند و با یکدیگر هماهنگ می شوند تا به هر شکل ممکن بازار تولید را از انحصار ما خارج کنند در عین آنکه عرضه عمده زعفران در اختیار ما نیست و دست کشورهایی است که هیچ دخالتی در این تولید ندارند و خود جایی در آن باز نکرده اند.
البته در این میان برخی از کارشناسان معتقدند است عملکرد رقبای خارجی در این حوزه خیلی جای نگرانی ندارد چنانکه یک کارشناس و محقق حوزه زعفران با انتقاد از تبلیغ زعفران افغانستان می گوید: آمارهایی که از تولید زعفران در افغانستان داده می شود نمی تواند درست باشد و بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد.
دکتر ˈمحمدحسن ابریشمیˈ گفت: اگر ایران تولید و تجارت زعفران را مدیریت کند و در این مدیریت بخش خصوصی و دولتی هماهنگ شوند هیچ کشوری نمی تواند رقیب ما باشد چون تجربه، توان، تخصص و سابقه ایران در تولید زعفران بیشتر از همه در جهان است.
اما واقعیت آن است که به اعتقاد کارشناسان، تمرکز کشورهای رقیب بر زعفران دغدغه ای جدی است و دور از انتظار نیست که این خطر بالقوه به فعل تبدیل شود.
در واقع اگر آنان طی این دو سه سال نتوانند به نتیجه برسند ظرف چند سال آینده با سهل انگاری و غفلت ما در ˈثبت جهانی زعفران به نام ایرانˈ و فقدان حمایتهای جدی داخلی و توسعه حوزه صادرات و بازاریابی، عدم تعیین برند ملی و تثبیت قیمتها و عدم تولید ارزان قیمت عملا با مشکل مواجه می شویم.
نایب رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران می گوید محصول زعفران ایران در خطر است لذا باید اقدامی برای نجات آن انجام داد.
ˈغلامحسین شافعیˈ معتقد است تاکنون همه راه حلهای مناسب و ضروری برای ارتقا محصول زعفران و جایگاه آن در دنیا از سوی این مجموعه ارائه شده است.
وی گفت: امروز در کنار کوتاهی و کم کاریهای ما در بحث حمایت از زعفران که محصول راهبردی ایران با ارزش افزوده قابل توجه است، کشورهای دیگر در سطحی گسترده بدان پرداخته اند.
او اظهار داشت: هم اینک با اقداماتی که کشورهای غربی در افغانستان انجام داده اند تولید زعفران در آن کشور که در سال 2004 میلادی در سطح 16 هکتار بود در سال 2011 میلادی به 650 هکتار افزایش یافته است.
نایب رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران افزود: ضمن آنکه متوسط میزان برداشت از واحد سطح در افغانستان 10 کیلوگرم زعفران است و در کشور ما 5/3 کیلوگرم می باشد.
رییس شورای ملی زعفران ادامه داد: همه بی توجهیهای ما به این محصول راهبردی موجب شد تا زعفران افغانستان در سال 2013 میلادی به عنوان بهترین زعفران دنیا معرفی شود و ˈجایزه طلایی کیفیتˈ را یک شرکت افغان در بحث زعفران دریافت کند.
شافعی افزود: سالها است که از مسوولان و دست اندرکاران استمداد می طلبیم تا برای نجات این محصول که قابل مقایسه با هیچ کالای دیگری هم به لحاظ ارزش افزوده و هم نیاز آبی و تولید نیست، کاری بکنند.
وی ادامه داد: امروز علاوه بر افغانستان، هند و چین هم در سطح گسترده بر روی زعفران کار می کنند.
نایب رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران گفت: ˈطرح جامع زعفرانˈ در مجلس مصوب شد اما در دولت گذشته بدون هیچ اقدامی باقی ماند.
رییس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به اینکه هم اینک بیش از 96 درصد تولید زعفران دنیا متعلق به ایران است اظهارداشت: اگر روال به همینگونه ادامه یابد ظرف دو سه سال آینده سطح و جایگاه ایران در تولید این محصول به حدود 80 درصد تولید دنیا کاهش می یابد.
ˈعباس رجاییˈ افزود: در واقع این وضعیت بیانگر سرعت حرکت دیگران در بحث تولید و کشت و فرآوری تا صادرات زعفران است.
وی گفت: امروز این وضعیت را نه تنها در زعفران بلکه در خیلی از تولیدات و محصولات دیگر شاهدیم بگونه ای که با سرعت، ایران جایگاه خود را در بحث محصولاتی که مزیت اصلی آن محسوب می شده از دست می دهد و سایر کشورها بالا می آیند.
این نماینده مجلس ادامه داد: امروز محصولاتی که خاص ما بوده مانند خاویار در کشورهایی مثل چین تولید می شود و در زعفران هم که از دیگر مزیتهای تولیدات ایران است اگر همینگونه ادامه دهیم جایگاه خود را از دست خواهیم داد.
رییس اتحادیه فروشندگان زعفران مشهد هم در این زمینه گفت: امروز شاهد فعالیت گسترده افغانستان در خصوص این محصول و حمایت آن از سوی کشورهای مختلف همچون اسپانیا، آمریکا، فرانسه، یونان و حتی سازمان ملل متحد هستیم.
ˈغلامرضا میریˈ اظهارداشت: بر اساس اعلام افغانستان سطح زیر کشت زعفران در آن کشور از پارسال تا امسال 20 درصد افزایش یافته است.
وی گفت: این شرایط زنگ خطری است مبنی بر اینکه باید برنامه ریزی کرد و از فعالان بخش حمایت و بازار تولید و صادرات این محصول در کشور به ویژه در استانهای اصلی تولید آن یعنی خراسان رضوی و خراسان جنوبی ساماندهی شود.
او ادامه داد: محدودیتهای موجود و عدم ثبات قیمتها موجب شده تا بخشی از محصول زعفران ایران به صورت قاچاق به افغانستان رفته و در آنجا به عنوان محصول افغانستان به بازار عرضه شود.
وی افزود: اگر ابزار لازم را در اختیار تولیدکننده و صادرکننده نگذاریم جایگاه خود را در بازار جهانی زعفران از دست خواهیم داد.
حال در این شرایط جا دارد آنگونه که یک کارشناس و محقق کشاورزی می گوید: مدیریت زعفران در کشور به ویژه استانهای خراسان یکدست، منسجم و یکپارچه شود.
ˈمحمدحسن ابریشمیˈ افزود: در صورت یکپارچه نشدن مدیریت زعفران از تولید تا صادرات، فعالان این بخش به صورت پراکنده فعالیت نموده و منافع آنی خود را در نظر می گیرند لذا شرایط موجود زعفران روز به روز بدتر می شود.
وی با اشاره به نمونه ای از مدیریت واحد در یک محصول گفت: به عنوان مثال در ˈتعاونی پسته رفسنجانˈ بگونه ای برنامه ریزی شده که صدور مجوز برای توسعه باغهای پسته نیز با اجازه این شرکت تعاونی انجام می شود.
او اظهار داشت: در استانهای خراسان رضوی و خراسان جنوبی نیز که عمده تولید زعفران را دارند باید این هماهنگی و تعامل صورت پذیرد و یک اتحادیه قوی، مدیریت کار از تولید تا صادرات را بر عهده گیرد.
وی با بیان اینکه زعفران ایران بهترین محصول تولیدی است، گفت: باید تبلیغات لازم در زمینه فرهنگ سازی برای حفظ اصالت این محصول انجام شود و اجازه ورود هیچ خدشه، غل و غش به آن و دخالت دلالها در بازار این محصول داده نشود.
او شکل گیری اتحادیه قدرتمند از فعالان و دست اندرکاران و متخصصان این بخش را در حذف دلالی حوزه و ساماندهی بازار زعفران موثر دانست و افزود: دستگاههای دولتی در این زمینه بیمار هستند لذا باید بخش خصوصی در این عرصه وارد شوند.
اما با همه اینها باید دولت نیز پیش از آنکه دیر شود و سرنوشت فرش ایرانی، پسته ایرانی و بسیاری دیگر از تولیدات خاص و منحصربفرد کشورمان گریبان ˈطلای سرخˈ ارزشمند کویر ایران زمین را بگیرد چاره ای اندیشیده و حداقل ˈطرح جامع ملی زعفرانˈ را با کمک بخش خصوصی و فعالان این حوزه از تولید تا صادرات اجرایی کند.
