به گزارش ایران سپید البته فعلاً اصطلاحات را از منظز موسیقی کلاسیک وا میکاویم؛ چرا که به جرأت میتوان گفت اساس تئوریک موسیقیهایی که امروزه در اختیار مخاطبان قرار میگیرد، از پاپ گرفته تا راک و کانتری و سایر سبکها، از مفاهیمی تغذیه میکند که این گنجینه بزرگ، در هنر-صنعتِ موسیقی تزریق کرده است. در این شماره و بحثی را آغاز خواهیم کرد در باب ارکستر. هر کسی با شنیدن این واژه تصویری از چند ساز کا با هم در حال نوازندگی باشند را تصور میکند. اما ارکستر از نظر موسیقی کلاسیک چگونه تعریف میشود؟

ارکستر یا سازگان به مجموعه ای از نوازندگان و سازهایی که باهم به اجرای قطعات موسیقی میپردازند، اطلاق میشود.

هر ارکستر بهطور معمول براساس قرارگرفتن نوع و تعداد سازها در آن نامگذاری میشود. برای نمونه، ارکستر سمفونیک، که بهعنوان بزرگترین نوع ارکستر شناخته میشود، بدان معناست که در آن از تمام گروههای سازی استفاده شده و تقریباً تمامی سازهای موسیقی کلاسیک غربی در آن وجود دارد. ارکسترهای کوچکتر، که بخشی از سازهای موسیقی کلاسیک در آن قرار دارد، با نامهای دیگر از جمله ارکستر مجلسی نامیده میشوند. ارکستر مجلسی به ارکستری گفته میشود که در آن از سازهای زهیِ آرشه ای، سازهای بادی چوبی و سازهای کوبه ای و سازهای کلیدی همچون پیانو میتواند استفاده شود.

در برخی از موارد، بعضی از عنوانها برای ارکسترها استفاده میشود، که این نامها اشاره ای به نوع سازهای به کار رفته یا نقش سازها در این ارکسترها ندارد و این نامگذاریها تنها برای تشخیصدادن ارکسترهای مختلف در یک منطقه یا شهر استفاده میشود. برای نمونه، ارکستر فیلارمونیک معمولاً از سوی انجمن دوستداران موسیقی در هر شهر (انجمن فیلارمونیک) پشتیبانی مالی میشود و در این ارکسترها معمولاً از نوازندگان خبره و چیرهدست هر شهر استفاده میگردد. البته ساختار ارکستر فیلارمونیک، ازنظر سازی، به صورت ارکستر سمفونیک یا ارکستر بزرگ است، مانند ارکستر فیلارمونیک برلین و ارکستر فیلارمونیک لندن. پس، در واقع لفظ «فیلارمونیک»، وقتی برای معرفی یک ارکستر استفاده میشود، هیچ اطلاعاتی در مورد تعداد سازها یا نحوه سازبندی در آن ارکستر به ما نمیدهد. تنها اطلاعی که از این لفظ به ما داده میشود این است که منابع مالی جهت اداره این ارکستر از سوی علاقمندان موسیقی پرداخت میشود. در ارکستر به معنای کلاسیک کلمه و، رهبر بالاترین جایگاه را در اختیار دارد و نقشی تعیین کننده در نحوه اجرای قطعات ایفا میکند. در شماره های بعد به انواع دسته بندی سازها در ارکستر و نقش رهبر در اداره ارکسترها بیشتر خواهیم پرداخت. قطعه کوتاه «والس بختیاری» اثر مرتضی خان حنانه برای شنیدن در وبسایت روزنامه در اختیارتان است.