به گزارش ایران سپید آخر سال که فرا میرسد، جنب و جوش در سراسر زندگی مردم ایران زمین آغاز میشود؛ از خانه تکانی بگیر تا خرید وسایل و لباسهای رنگارنگ. در لا به لای همین هیاهوهای اسفند ماه، عده ای هم به فکر بربستن بار سفر به سرزمینهای دیگر می افتند که غالباً کشورهای اطراف را شامل میشود.

هرچند موضوع سفر نوروزی مختص خارج کشور نیست و بسیاری از ایرانیان علاقه شان را به گذراندن تعطیلات در مناطق توریستی –حتی غیر از شمال- نشان میدهند. معلولان هم به عنوان یکی از اقشار فعال جامعه، سعی میکنند در این ایام از قافله نوروز و نوروزیها جا نمانند. بر اساس پاره ای تجارب و مشاهدات در سالهای اخیر، مشخص شده که موضوع سفر، یکی از مهمترین علائق معلولان است. گفتگوی حاضر با یکی از علاقه مندان برگزاری تورهای سیاحتی ویژه معلولان، نشان از همین علاقه دارد.

با این توضیح که گفتگوی حاضر، مختص سفرهای نوروزی نیست و نگاه برگزار کننده تور ویژه معلولان را بررسی میکند. الهام خادم حسینی، به عنوان یکی از اعضای هیئت مدیره انجمن راهنمایان گردشگری تهران، دارای مدرک کارشناسی مدیریت جهانگردی، طرحی با عنوان «پاراتور» ویژه معلولان را با همکاری انجمن معلولان پارس اجرا میکند.: «کلاً سرم درد میکند برای سفر و مسافرت. وقتی پدرم و دوستان سالمندش را وا میداشتم تا سفر یکروزه ای به مثلاً کاخ سعدآباد برویم، ابتدا با اعتراض آنها مواجه میشدم، اما بعد از پایان سفر، همه ابراز رضایت داشتند. یک بار آقای شیخ قرایی، مدیر عامل انجمن معلولان پارس که از آشنایان ماست به من پیشنهاد برگزاری تور برای معلولان کرد. برایم جالب بود و استقبال کردم. آذر 91 این پیشنهاد مطرح شد و فروردین 92 اولین تور را با اعضای این انجمن برگزار کردیم. بیشتر اعضای این انجمن از معلولان جسمی-حرکتی هستند که به دو گروه معلولیت آشکار و پنهان تقسیم میشوند.

منظور از معلولیت پنهان، آن دسته است که ظاهرشان نشان دهنده معلولیت نیست؛ مثلاً با پروتز این مسأله را حل کرده اند. با برگزاری این تور، تصمیم گرفتم عنوانش را «پاراتور» بگذارم.» - ریشه پاراتور به کجا برمیگردد؟ من این اسم را از «پارالمپیک» الهام گرفتم. پاراتور بر چند محور تأکید دارد: فرد معلول با حضور در تور گردشگری، از محیط خانه بیرون میآید و محیطهای تازه ای را تجربه میکند. در کنار لذت بردن از سفر، با افکار مختلف تعامل برقرار میکند، در طول سفر انرژی تازه ای برای فعالیتهای بعدی پیدا میکند، شرکت در تور کمک میکند تا از ابتلا به هر نوع افسردگی ناشی از ماندن در خانه در امان بماند. این روزها دیگر معمولاً در مکالمات مردم خوردن و پوشیدن مطرح نیست، معمولاً از هم میپرسند،: «کجاها سفر کرده ای؟» البته تمام این محورها شامل همه اقشار جامعه است. – نحوه برگزاری تورهای شما چگونه است؟ اغلب تورهایی که تا امروز برگزار کردیم، درون شهری بود.

آقای شیخ قرایی در ابتدای امر، خیال من را از بابت تأمین اتوبوسهای مناسب سازی شده ویژه معلولان راحت کرد. گرچه این مشکل را در تورهای خارج از تهران مثل زنجان داشتیم. بعد از برگزاری اولین تور، تصمیم گرفتیم عده ای از راهنمایان گردشگری که داوطلبانه حاضر به همکاری شده بودند را تحت نظر کارشناسان سازمان بهزیستی آموزش دهیم. آموزشهایی مثل نحوه برخورد با معلولان، آشنایی با معلول و معلولیت، آشنایی با نیازهای مربوط به معلولان در طول سفر و امثالهم. جدا از این دوره ها که در خود سازمان بهزیستی برگزار شد، در هر تور، از افراد کارشناس و همچنین پزشکیار هم بهره میگیریم. بنا بر برآوردهای اولیه، برای هر 5 معلول، یک راهنما را در نظر گرفته ایم؛ البته خانواده های خود معلولان هم ما را یاری میدهند. – پس تورهای شما قالب فرهنگی-تاریخی دارند. نه! تور طبیعتگردی هم برگزار کرده ایم، مثل بازدید از باغ پرندگان.

یکی از مهمترین معضلاتی که معلولان عموماً با آن مواجه میشوند و همان معضل مانعی برای شرکت اغلب آنها در برنامه های تورهاست، بحث هزینه های تور گردشگریست؛ خاصه آنکه تور گردشگری ویژه معلولان به واسطه داشتن راهنماهای آموزشدیده، طبعاً هزینه های بالاتری نسبت به دیگر تورها دارند.

برای رفع این معضل چه فکری کرده اید؟ خب این به قالب توری که برگزار میکنیم بستگی دارد؛ مثلاً در یک تور گردشگری درون شهری، یکی از مشکلات ما ورودیه های موزه های مختلف است که این مشکل توسط سازمان میراث فرهنگی حل میشود یا بحث تأمین وسیله نقلیه مناسب سازی شده تأمین میشود.

اما در خصوص راهنماهای ویژه، فعلاً این افراد به صورت داوطلبانه با ما همکاری میکنند، اما اگر قرار بر این باشد که طرح پاراتور را به شکل حرفه ای، یعنی به عنوان یک شغل و کار حرفه ای اجرا کنیم، قطعاً هزینه مد نظر شما مطرح خواهد شد و برای استخدام راهنماها و آموزش آنها، باید اعتبار لازم را تأمین کنیم. البته این نکته را هم در کنار چنین موضوعی لازم میدانم مطرح کنم که، خود معلولان هم علاقه مند به سفر هستند. شاید سفر در گذشته یک تفریح لوکس بود، اما امروز واقعاً به یکی از نیازهای اولیه بشر تبدیل شده و عملاً یکی از حقوق بشر به حساب میآید.

– سؤالم را به شکل دیگری مطرح میکنم: شما چه تسهیلاتی برای حضور فرد معلول، معلولی که بیکار است، اما علاقه مند به سفر، در نظر گرفته اید یا میخواهید در نظر بگیرید؟ خب اگر منظور شما تسهیلات مالیست، همانطور که اشاره کردم، بخشهایی که نیاز به تأمین بودجه دارند در قالب تورهای تهرانگردی از سوی نهادهایی مثل سازمان میراث فرهنگی تأمین میشود؛ مثلاً ورودیه موزه ها برای تورهای پاراتور رایگان است یا اتوبوس مناسب سازی شده همینطور. اما در زمینه تسهیلات کامل مثل بحث مالی، اگر بنا بر کار حرفه ای شود که میشود، حتماً حمایتهای نهادهایی مثل سازمان میراث فرهنگی و شهرداری باید گسترده تر از ارائه اتوبوس یا رایگان کردن موزه ها باشد.

یعنی نیازمند حمایت گسترده نهادهای دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی خواهیم بود. من بارها این موضوع را مطرح کرده ام که هتلهای ما اصلاً مناسب حضور معلولان نیست. یک بار مسافری خارجی برای سفر با ما تماس گرفت، وقتی از اوضاع و احوال و ویژگیهای هتلها پرسید و متوجه شد که مناسب سازیهای لازم صورت نگرفته، از سفر خودداری کرد. جالب اینکه مدیران هتلها یا اماکن سیاحتی اصلاً اطلاعی از بحث رعایت اصول مناسب سازی برای معلولان ندارند. اخیراً من به فکر راه اندازی کمپینی افتادم تا بتوانم با استفاده از خیران، تسهیلاتی برای حضور معلولانی که امکان مالی کافی را ندارند، فراهم کنم. اما تا آن زمان، فعلاً به همین شکل تورهایمان را برگزار میکنیم.