به گزارش ایران سپید در دومین دوره نمایشگاه تجهیزات توانبخشی، برخلاف سال پیش که استقبالی از سوی عرضه کنندگان محصولات ویژه نابینایان صورت نگرفته بود، شش غرفه به عرضه این محصولات میپرداختند. از میان این غرفه ها، یک غرفه به طور خاص به عرضه درشتنماهای ویژه کمبینایان میپرداخت. پایوران، نام شرکتی بود که دستگاههای «بهدید» را در اشکال مختلف و با قابلیتهای متفاوت به معرض تماشا و آزمایش دیگران قرار داده بود. یکی از شرکتهای عرضه کننده خطوط برجسته مسیر ویژه نابینایان هم غرفه ای را در اختیار داشت که اقسام مختلف این خطوط را در معرض دید عموم قرار میداد. خانه نور ایرانیان بصیر، یکی دیگر از شرکت کنندگان این نمایشگاه بود که علاوه بر نسخه سوم متنخوان پارسآوا، دستگاه مایعسنج و عصای سفید هم عرضه میکرد. البته پولشناس و مکانیاب هم از جمله ایده های فراموش شده خانه نوریها، در این غرفه دیده میشدند. همچنین قلم قرآنی، دیگر محصولی بود که در غرفه خانه نور قابل ابتیاع بود. از سوی دیگر، تبریزیها این بار با نام تجهیزات توانبخشی آذر رها به نمایشگاه آمده بودند و محصولات جالب توجهی را هم عرضه میکردند. خلیلآبادگان، از عرضه کنندگان با سابقه محصولات ویژه نابینایان، این بار افزون بر عصا و اسپیکرِ همراه، رو به عرضه بازیهای ویژه آورده بود که بخشی از آن را خود تولید کرده و بخش دیگری را هم وارد کرده بود. بازیهایی نظیر منچ، مار و پله، شطرنج و دومینو، از جمله بازیهایی بودند که او با خودش به تهران آورده بود. بازیهایی که بیشترشان از جنس چوب ساخته شده بودند قیمتشان بسته به نوع بازی از چند ده هزار تا چند صد هزار تومان در نوسان بود.

رقابت اصلی را در این نمایشگاه البته شرکت نماد فناوری امروز به عنوان وارد کننده و پکتوس در جایگاه تولید کننده با هم داشتند. بد نیست نگاهی بیاندازیم به محصولاتی که هر کدام از آنها در این نمایشگاه ارائه کرده بودند:

حتماً بسیاری از خواننده های ایران سپید هم با نگارنده توافق نظر دارند که تعدادی از محصولاتی که نماد وارد کننده شان است، در دسته تجهیزات لوکس ویژه نابینایان طبقه بندی میشود و جزو نیازهایی به حساب نمیآیند که بتوان نمره بالایی را در اولیتهای نیازمندیهای نابینایان به آنها داد. صحبت از تجهیزاتی نظیر پارچ گویا و گامشمار و پولشناس است که بیشتر نابینایانی که به طبقات پایین و متوسط از نظر اقتصادی تعلق دارند ترجیح میدهند در تأمین نیازهایشان، اولویت را به تجهیزات ضروریتر بدهند تا چنین تجهیزاتی. اما بدون شک تمرکز تبلیغاتی نماد بر روی دو محصول تازه ای است که اخیراً صحبتش زیاد در محافل نابینایی شنیده میشود. «Daisy player» و «note taker» نام دو محصولی است که این روزها صحبتش را از طرف نمادیها زیاد میشنویم. اما هر کدام از اینها به چه کار میآید؟

«Daisy»، نام یک فرمت استاندارد برای کتب ویژه نابینایان است. در این فرمت، کاربر نابینا کتاب را به صورت صوتی در اختیار دارد که البته این فایل صوتی میتواند صدای ضبط شده یک گوینده باشد یا آنکه به وسیله یک موتور صوتی تولید شده باشد. همزمان با فایل صوتی، متنِ کتاب هم در اختیار کاربر قرار میگیرد. این به آن معنا است که کاربر به طور همزمان هم به متن و هم به صوتِ کتاب دسترسی دارد و در مواقع لزوم، از هر یک از این دو، یا هر دو آنها به شکل همزمان، استفاده میکند. پخش کننده های استاندارد فایلهای Daisy افزون بر این، امکان جست و جو در متنِ کتابها را هم فراهم میکنند. به طور مثال، وقتی بخواهید کلمه ای را در کتابی پیدا کنید، میتوانید به کمک صفحه کلیدی که بر روی دستگاه استاندارد تعبیه شده، آنرا بنویسید تا دستگاه در کتاب بگردد و درست در همان جایی قرار گیرد که آن کلمه به کار رفته است. به همه اینها میتوانید امکاناتی نظیر نشانه گذاری کتابها و حاشیه نویسی آنها را هم بیافزایید. به شرط آن که دستگاهی که از آن استفاده میکنید، صفحه کلید داشته باشد. دستگاهی که نمادیها عرضه میکنند اما فاقد صفحه کلید است و نشانه گذاریها فقط به گونه ای خواهد بود که امکان درج نام برای نشانکها وجود نخواهد داشت. امکان جست و جو هم از جمله امکانات کلیدی است که در این daisy player لحاظ نشده است. شاید مهمترین برتری این دستگاه به مشابههای غیر ایرانیش، پشتیبانی از زبان فارسی، آن هم به مدد E-speak باشد. شاید بشود این دستگاه را به عنوان یک پخش کننده سبک، گویا و پر امکانات قبول کرد. البته این نکته هم باید در نظر گرفته شود که در جایی که ما در ایران از دسترسی به کتابهای فارسی با فرمت Daisy محروم مانده ایم، چنین دستگاهی فقط میتواند حکم یک پخش کننده گویا را برای ما ایفا کند. این دستگاه برای کاربران عادی با قیمت ۹۵۰ هزار تومان در عرضه میشود.

«miniseika Braille display»، نام محصول دیگری است که نمادیها آن را با نام «Note taker» یا یادداشتبردار، روانه بازار کرده اند. این دستگاه که یک نمایشگر بریل ۱۶ یا ۲۴ سلولی است در ابعادی کوچک و ظریف و جذاب، امکان خواندن و نوشتن به بریل را برای کاربران فراهم میکند. این نمایشگر بریل، در هنگام اتصال به رایانه یا تلفن همراه، قادر است نوشته های موجود را به شکل بریل نمایش دهد. همچنین کاربران قادر خواهند بود به کمک کلیدهایی که به شکل کلیدهای ماشین تایپ پرکینز روی دستگاه تعبیه شده، در محیطهای مختلف بنویسند. این دستگاه همچنین به باتری هم مجهز شده و کاربران میتوانند بدون اتصال آن به رایانه، به کمک ویرایشگری که در دستگاه طراحی شده، بخوانند و بنویسند. البته امکان نوشتن به فارسی هنوز در دستگاه به وجود نیامده و کاربران نمیتوانند متنهای فارسی را در حالتی که دستگاه به رایانه متصل نیست، به گونه ای بنویسند که برای مخاطبان بینا هم قابل خواندن باشد. به گفته مدیران نماد، مدل ۱۵ سلولی این دستگاه به قیمت ۷ میلیون و ۲۴ سلولیش ۸.۵ میلیون تومان به فروش میرسد.

پکتوس هم چند وقتی است که در محافل مختلف حرف از طراحی دستگاه «Note taker» میزند. حتماً به خاطر دارید که طراحی اولیه این دستگاه، چند ماه پیش در جلسه ای به میزبانی ایران سپید، برای کارشناسان نابینای رایانه، به نمایش در آمد. همانطور که در گزارش آن جلسه هم نوشتیم، این دستگاه در حقیقت یک «PDA» یا «دستیار دیجیتالی قابل حمل» است که سیستم عامل دارد و میشود آن را برای نیازهای خاص مناسبسازی کرد. این دستگاه هم درست مثل «miniseka»، در اتصال به رایانه، نقش یک نمایشگر بریل را ایفا میکند. وقتی قرار باشد از قابلیتهای دستگاه به طور مستقل صحبت کنیم، باید اشاره کنیم به مواردی که تا به حال در دستگااه تعبیه شده و ما در مراجعه ای که به غرفه پکتوس در نمایشگاه داشتیم، آن را مورد بررسی قرار دادیم. دیکشنری، قرآن و ماشین حساب، برنامه هایی است که به عنوان تست در این دستگاه تعبیه شده است. همچنین پکتوسیها یک ویرایشگر هم نوشته اند که میتوان متون فارسی و انگلیسی را با صفحه کلیدی که شبیه به پرکینز است، نوشت و با فرمت DOCX ذخیره کرد. این دستگاه به علاوه، از طریق بلوتوث به اندروید هم متصل میشود و کاربر به راحتی میتواند گوشی یا تبلتش را به کمک دستگاه کنترل کند، متون را بخواند و در جایی که لازم است، بنویسد. خروجی صوتی هم از جمله امکاناتی است که در این دستگاه در نظر گرفته شده و کاربران در زمان استفاده مستقل از دستگاه، میتوانند علاوه بر خروجی بریل، از امکان خوانده شدنِ متون توسط صفحه خوان هم استفاده کنند. خروجی صوتی همچنین این امکان را به کاربران میدهد که از فایلهای صوتی نظیر کتاب و موسیقی هم در هنگام کار با دستگاه استفاده کنند. شاید این انتقاد به عوامل پکتوس وارد باشد که در نمایشگاه به جای آنکه قالب نهایی را به مراجعان نشان بدهند تا بازدید کنندگان بتوانند به دید جامعی نسبت به شکلی که دستگاه در هنگام عرضه خواهد داشت دست یابند، دستگاه را در قاب برجسته نگار سه که برای یک دستگاه قابل حمل قدری بزرگ به نظر میرسد، به نمایش گذاشته بودند. البته مدیران شرکت اظهار میکنند که در طراحی قالب نهایی، زیبایی، سبکی و کوچکی، به شکل مؤکد لحاظ خواهد شد. عوامل پکتوس امیدوارند تا پایان ۹۵ یا سه ماهه اول ۹۶، طراحی دستگاه به پایان برسد و این محصول با رقمی بین هشت تا نُه میلیون تومان در دسترس کاربران قرار گیرد.

بدیهی است که خرید هیچ کدام از دستگاههایی که مورد بررسی قرار گرفت از عهده اکثر نابینایان بر نخواهد آمد. بنا بر این، مطلوب است که سازمان بهزیستی با انجام کارشناسیهای دقیق، نسبت به انتخاب، خرید و واگذاری تجهیزات تکنولوژیکی تازه به نابینایان، اقدام کند.