اعمال استانداردها

اکنون سیستم‌های مدرن تری در دنیا هوشمندسازی شده اند. برای مثال دکمه ای در ایستگاه‌های اتوبوس تعبیه شده که با زدن آن راننده اتوبوس قبل از رسیدن به ایستگاه متوجه می‌شود که فرد معلولی در ایستگاه بعدی حضور دارد و با این آگاهی او را سوار می‌کند. با وجود این، راننده کاملا آموزش دیده که به مسافران معلول با شرایط ویژه خدمات ارائه دهد و شرایط آنها را لحاظ کند. از سوی دیگر، تمام ایستگاه‌ها اعم از بی‌آرتی، مترو، تراموا و... باید به گونه ای باشند که افراد دارای معلولیت با آسانسور بتوانند وارد ایستگاه شده و بعد از پیاده شدن هم به راحتی از طریق آسانسورها از ایستگاه خارج شوند. ضمن اینکه در تمام ایستگاه به ویژه مترو به علت خطرناک بودن باید مسیرهای عبور و مرور ویژه افراد نابینا به شکل برجسته طراحی شود تا این افراد بتوانند با استفاده از مسیرهای ایمن به ایستگاه راه یابند. مناطق حائل خطر نیز باید در لبه سکوی ایستگاه‌ها مشخص شود تا افراد نابینا بدانند که وارد منطقه ممنوعه شده و از خود مراقبت کنند. در سیستم‌های مدرن درهای اتوماتیک شیشه‌ای در لبه سکو وجود دارد که مانع سقوط افراد می‌شود. در نتیجه ضروری است تا استانداردها در تمام سامانه‌های حمل و نقل عمومی اعمال شود که همه مردم بتوانند از آن استفاده کنند.

عدم مناسب‌سازی

از سوی دیگر، در کشورهای مختلف برای افرادی که معلولیت‌های بسیار شدیدی دارند سامانه‌های حمل و نقل ویژه طراحی شده است، یعنی براساس اعلام نیاز این افراد خودروها با بالابر اتوماتیک به درب منزل و اداره این افراد می‌روند که مجهز به تمام امکانات هستند و اقدام به جا به جایی آنها می‌کنند. این ون‌ها هزینه سنگینی دارند و ویژه افراد با معلولیت بسیار شدید هستند. از سوی دیگر، اگر سامانه‌های حمل و نقل عمومی درست طراحی و ساخته شوند بالای ۹۰ درصد افراد معلول مانند سایر مردم امکان استفاده از وسائل حمل و نقل عمومی به شکل ارزان را دارند. در ایران مناسب‌سازی ایستگاه‌های مترو شروع شده و برخی ایستگاه‌ها استانداردها را اجرا کرده اند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۴۰ درصد ایستگاه‌های مترو این اصول را آن هم نه به شکل کامل اجرا می‌کنند. بسیاری از ایستگاه‌ها آسانسور ندارند، حتی مسیرهای عبور ویژه نابینایان به شکل درست در خیلی از ایستگاه‌ها طراحی نشده و لبه سکو در مناطق حائل برجسته نیست. از سوی دیگر، امکان ورود و خروج ویلچر به قطارها وجود ندارد یا اگر هم این امکان باشد تمهیداتی برای آن اندیشیده نشده است تا افراد از فضای مخصوص در درون واگن‌ها استفاده کنند، حتی در ساعت‌های پر فشار مثل صبح و عصر که جمعیت هجوم می‌آورند اگر عملا معلولان وارد ایستگاه شوند نمی‌توانند به راحتی و ایمن به داخل قطارها راه یابند.

مناسب‌سازی ویژه معلولان نیست
 

ماموران ایستگاه‌ها هم باید آموزش ببیند تا بتوانند معلولان، سالمندان و زنان باردار را به راحتی و ایمن به درون اتوبوس‌ها و قطارها راهنمایی کنند. مناسب‌سازی فقط برای معلولان نیست. بلکه برای تمام افرادی است که نیازهای ویژه دارند. از سوی دیگر، بسیاری از معلولان عملا نمی‌توانند از اتوبوس‌های بی‌آرتی استفاده کنند و ایستگاه‌های بی‌آرتی هم به شکل درست مناسب‌سازی نشده‌اند تا افراد با ویلچر به راحتی از پیاده روها و با استفاده از مسیر ورود و خروج ایمن وارد ایستگاه‌ها شوند. در نتیجه وضعیت مطلوبی نداریم و اقداماتی در حال انجام است. هرگاه مسئولان ترابری شهری درباره مشکلات حمل و نقل معلولان صحبت می‌کنند همه با ادبیات مناسب‌سازی و شاخص‌هایی از این دست آشنایی دارند، اما اینکه تا چقدر این شاخص‌ها را درست اجرا می‌کنند و شهرداری هم به شکل سیستماتیک برای اصلاح ناوگان حمل ونقل ریلی و اتوبوس چه برنامه‌هایی دارد و می‌خواهد چگونه وسائل مدرن را جایگزین کند، این مسائل مورد بحث ماست.

 

متاسفانه روند برنامه ریزی‌ها دقیق و منسجم نیست. برای مثال در جایگاهی قرار نداریم که با برنامه بگوییم اکنون در نقطه A هستیم و تا پنج سال دیگر به نقطه B می‌رویم و یا اعلام کنیم که تا ده سال دیگر تمام وسایل حمل و نقل با استاندارد ساخته می‌شوند. همچنین سامانه‌های حمل و نقل ویژه شهرداری مختص تهران نیست. باید در تمام شهرها وجود داشته باشد. سامانه ای که در کلانشهر تهران فعالیت دارد ۶۰ الی ۷۰ خودرو بیشتر ندارد و خودروهایی هم که طراحی شده مناسب برای معلولان نیست. عملا ون‌هایی هستند که بعدا مناسب‌سازی شده و استاندارد هم نیستند، در حالی که باید از خودروهایی استفاده کنند که عملا برای معلولان در نظر گرفته شده است. شهرداری باید بودجه ویژه در نظر بگیرد و هر سال سامانه ویژه حمل و نقل معلولان را توسعه دهد.