این آسیب بر روی تمام جنبه‌های زندگی فرد تأثیر می‌گذارد به گونه‌ای که فرد برای تحرک خود به صندلی چرخ‌دار وابسته می‌شود و کنترل شمار قابل توجهی از عملکردهای طبیعی بدن وی به مخاطره می‌افتد؛ از همین رو  فرد آسیب‌دیده برای انجام بسیاری از کارهای روزمره نیازمند کمک دیگران است.

بی‌تردید بسیاری از افراد دارای آسیب نخاعی به مرور زمان تطابق مناسبی با محدودیت‌های عملکرد خود پیدا می‌کنند اما این فرایند اغلب طولانی، هزینه‌بر و همراه با مشکلات زیادی است.

طرح توانمندسازی افراد دارای آسیب نخاعی به منظور تسریع و تسهیل در پذیرش شرایط جدید، سازگاری با آن، کاهش فشارهای روانی بر فرد و خانواده وی، ارتقای کیفیت زندگی و کاهش هزینه‌های تحمیلی مرتبط با معلولیت تهیه شده است.

دامنه فعالیت این طرح به گونه‌ای است که تمام نیازهای افراد مزبور از لحظه ترخیص از بیمارستان و ورود به منزل شناسایی و سعی می‌شود در کمترین زمان ممکن فرد به زندگی عادی خویش باز‌گردد.

در این طرح خدمات ارائه شده معطوف به ارتقای سلامت و استقلال عملکرد فردی، مهارت‌های اجتماعی، عملکرد جنسی، آماده‌سازی تحصیلی و شغلی،‌ مناسب‌سازی منزل، بهبود دسترسی الکترونیک، اوقات فراغت، خدمات مالی، دانش و مهارت فرد آسیب‌دیده است.

برای آگاهی بیشتر از اقدامات انجام شده در این زمینه با راحله جاتن مسئول طرح ضایعه نخاعی اداره‌کل بهزیستی استان قزوین به گفت‌و‌گو نشستیم که متن آن در ادامه می‌آید.

فارس: چه مشکلاتی در سال‌های اخیر مانع خدمات‌رسانی مطلوب به معلولان ضایعه نخاعی در استان قزوین شده است؟

طی چند سال اخیر واگذاری کلینیک‌های توان‌بخشی ادارات بهزیستی به بخش خصوصی، تعطیلی بسیاری از آن‌ها و عواملی دیگر نظیر بازنشستگی کارکنان مجرب، کاهش میزان جذب کارشناسان فیزیوتراپی و کار درمانی جدید، خروج نیروهای طرحی و همچنین پاسخگویی نامناسب بخش‌های خصوصی در این حوزه ارائه خدمات توان‌بخشی به افراد دارای آسیب نخاعی را با مشکلات زیادی مواجه کرده است.

همزمان با این تغییرات به دنبال تغییر تشکیلات حوزه توان‌بخشی در سال 89 و ایجاد دفاتر جدید، در عمل گروه جسمی حرکتی حذف و خدمات ویژه به افراد دارای آسیب نخاعی از حالت متمرکز و منسجم خارج شد.

از جمله پیامدهای این امر عدم توجه مناسب به تیم‌های سیار ضایعه نخاعی بود که مشکلات اعتباری هم به آن اضافه شده و در نهایت منجر به کاهش تعداد و عملکرد تیم‌ها شد.

فارس: در این مدت معلولان ضایعه نخاعی استان قزوین از چه خدماتی بهره‌مند می‌شدند؟

دفتر توانمندسازی معلولان صرفاً در زمینه پرداخت کمک هزینه حق پرستاری اقدام کرده است، سایر دفاتر این حوزه هم با تأمین وسایل کمک توان‌بخشی، لوازم بهداشتی و اجرای طرح مراقبان خانگی برای آن دسته از افراد دارای آسیب نخاعی که به علت شدت آسیب نیازمند خدمات مراقبتی در منزل هستند، اقدام کرده است.

فارس: طرح جدیدی که به منظور توانمندسازی آسیب‌دیدگان نخاعی پیش‌بینی شده است چه خصوصیاتی دارد؟

با توجه به ضعف‌های موجود در خدمات ارائه شده این حوزه بر آن شدیم تا با تدوین طرح توانمندسازی افراد دارای آسیب نخاعی بتوانیم ضمن ارائه خدمات مراقبتی و توان‌بخشی با اتخاذ اقدامات اجتماع محور و همکاری تشکل‌های غیردولتی زمینه بازگشت این گروه را به جریان عادی زندگی فراهم کنیم تا براساس خدمات تعریف شده در طیفی از خدمات که از مراقبت شروع و به مشارکت کامل فرد در جامعه منتهی می‌شود، حرکت کنیم.

از سوی دیگر آسیب نخاعی بار مالی و هزینه‌های اجتماعی بسیاری را بر فرد آسیب‌دیده، خانواده وی و جامعه تحمیل می‌کند که بسیاری از آن‌ها را می‌توان با مراقبت و آموزش مؤثر کم کرد و هدف بهزیستی استان قزوین نیز بر روی این موضوع متمرکز است.

فارس: توانمندسازی معلول ضایعه نخاعی از چه زمانی آغاز و شامل چه مراحلی می‌شود؟

پس از مرحله درمان و مراقبت‌های بیمارستانی، ضمن توجه به مراقبت‌های بهداشتی و اقدامات توان‌بخشی فرد دارای آسیب نخاعی، مرحله مراقبت‌های خانواده آغاز می‌شود.

اجرای برنامه‌های توانمندسازی با توجه به نیازهای آموزشی و توان‌بخشی این افراد و خانواده‌های آنان در کاهش هزینه‌ها و ارتقای سطح سلامت، ایمنی و کیفیت زندگی مؤثر است که باید مورد توجه قرار گیرد.

در واقع هدف از انجام یک روش توانمندساز ایجاد مشارکت بین درمان‌گر، فرد آسیب‌دیده و خانواده وی است که از طریق پذیرش مسئولیت و تعامل‌های لازم حاصل می‌شود و این مهم باید در اولویت کاری قرار داشته باشد.

فارس: به طور کلی در طرح توانمندسازی آسیب‌دیدگان ضایعه نخاعی چه هدفی دنبال می‌شود؟

به حداکثر رساندن توانایی‌های فرد دارای آسیب نخاعی در زمینه حرکتی و عملکردی هدف کلی این طرح است که به منظور حفظ و ارتقای سلامت جسمی و روانی برای بهره‌مندی از یک زندگی معنادارتر، مستقل‌تر، شادتر و افزایش کیفیت زندگی انجام می‌شود.

فارس: چه اقداماتی برای تحقق این مهم توسط بهزیستی در استان قزوین صورت می‌گیرد؟

افزایش آگاهی، دانش و مهارت مورد نیاز در مواجهه با مشکلات ناشی از معلولیت از جمله اقداماتی است که می‌تواند به ارتقای استقلال فردی شخص آسیب‌دیده کمک شایانی داشته باشد.

پیشگیری از بروز عوارض و مشکلات احتمالی دیگر، بهبود وضعیت معیشتی، افزایش مشارکت اجتماعی، بهبود وضعیت دسترسی به محیط زندگی، ارتقای سلامت روانی فرد دارای آسیب نخاعی و خانواده وی در ابعاد مختلف زندگی از جمله اهداف اختصاصی طرح مزبور است.

فارس: حیطه‌های اصلی خدمات این طرح در استان قزوین چیست؟

طرح توانمندسازی آسیب‌دیدگان نخاعی در چهار بخش سلامت، آموزش، معیشت و امور اجتماعی در استان قزوین توسط بهزیستی انجام می‌شود.

در بخش سلامت تلاش داریم تا با اقدامات مناسبی همچون آموزش شیوه زندگی سالم، مراقبت‌های پیشگیرانه و پزشکی، توان‌بخشی، مشاوره‌های روانشناسی، وسایل کمکی، ورزش و تغذیه فرد معلول را توانمند سازیم.

توسعه مهارت‌ها و خدمات رفاهی نظیر حق پرستاری، ایاب و ذهاب، بیمه، تأمین وسایل ضروری زندگی، مسکن، شغل و حمایت‌های تا حد امکان مالی از اقداماتی است که در حوزه معیشت معلولان نخاعی انجام می‌شود.

امور اجتماعی این طرح نیز شامل برخورداری فرد معلول از مراقب شخصی، شرکت در فعالیت‌های فرهنگی، هنری، ورزشی، اوقات فراغت، عضویت در گروه‌ها، مسائل حقوقی و مناسب‌سازی خودرو و منزل است.

آموزش‌های فردی غیر رسمی، شبه رسمی، رسمی و آموزش‌های گروهی نیز اقدامات طرح توانمندسازی در حوزه آموزش محسوب می‌شود.