به گزارش ایران سپید   تهیه سرپناه –حتی کوچک و دور از دسترس-، این روزها آرزویی بر دل جوانان خانه بدوش است که تازه وارد زندگی مشترک شده اند و از خانه پدری کنده و حال باید روی پای خود و زیر سقفی مجزا روزگار بگذرانند. اگر مستأجر باشید، از حال و احوال این روزهای اجاره های سنگین و ودیعه های بالا خبر دارید. با نزدیک شدن به موعد قرارداد اجاره منزل، تب و تاب بازار مسکن هم بیشتر میشود؛ تبی که مستأجرها در آن میسوزند و تابی که صاحب خانه ها را بالا و بالاتر میبرد.

در این آشفته بازار مسکن، نگاهی به حال معلولانی انداختیم که با حد اقل درآمد و مخارج سنگین زندگی غالباً مستأجر هستند و به دنبال سرپناهی حتی کوچک، اما دائمی. پای درد دلهایشان که بنشینید، از گرانی اجاره بهاء برایتان میگویند تا خانه هایی که مناسب حضورشان نیست.

علی نظری، معلول جسمی-حرکتی که در ایام نقل و انتقالات روزی 10 خانه را دیده تا شاید یکی مناسب خانواده اش باشد، میگوید: «در پایتخت از حد اقل فضا استفاده کردند و ساختمانهای چندین طبقه ساختند. وقتی پای در آن میگذارم، با آسانسورهایی رو به رو میشوم که دو نفر به زور کنار یکدیگرجا میشوند، چه رسد به فردی با ویلچر؛ اگر هم آسانسوری مناسب نصب کرده باشند، با درهای کوچک واحدها مواجه میشوم. دیگر از سنگینی اجاره بهاء و پول پیش یا همان ودیعه برایتان نمیگویم، چرا که با افزایش یک دفعه ای دلار  اجاره بها هم کمر مستأجران را شکست، به طوری که چندین ماه است دنبال خانه ای میگردم، اما هنوز روی پله اول ایستاده ام.»

بهمن سلطانی با 52 سال سن و سه فرزند در خانه ای 60 متری مستأجر است و میگوید: «من و همسرم هر دو معلول هستیم و تحت پوشش سازمان بهزیستی. چند سال پیش شنیدم که بهزیستی کمک بلاعوضی را در اختیار معلولان قرار میدهد تا صاحبخانه شوند. جستجو را آغاز کردم تا شاید بعد از یک عمر خانه به دوشی زیر سقفی -هرچند کوچک- آرام بگیرم. در یکی از تعاونیهای مسکن که در هشتگرد ساختمان سازی میکرد، ثبت نام کردم و مبالغی را واریز کردم. سازمان بهزیستی هم کمک بلاعوض را به حساب مسدودیمان واریز کرد. چندین سالی ست که از شروع پروژه میگذرد و ما همچنان مستأجر هستیم و شبها در آرزوی خوابیدن در خانه خودمان سر بر بالش میگذاریم. حتی مسکن سازها هم قشری ضعیفتر از معلولان ندیدند که حقشان را خورده و یک لیوان آب هم رویش. قصه مسکن معلولان هشتگرد این روزها به غصه همه معلولانی تبدیل شده که اندک سرمایه هایشان را در این پروژه تزریق کرده اند و حال نه راه پس دارند و نه راه پیش.» سؤالها و گله هایشان از نهادهایی است که عنوان حمایت از معلولان را یدک میکشند و هیچ کاری برای رفاه حال این قشر انجام نمیدهند. برای یافتن جواب به سؤالهای متعدد معلولان، ترتیبی دادیم تا یکی از مسئولان مسکن سازمان بهزیستی کل کشور پای صحبت معلولان بنشیند و از طریق ارتباط تلفنی با همه معلولان این نهاد حمایتی از سراسر کشور گفتگو کند.

علی ربوبی، دبیر ستاد مسکن مددجویان بهزیستی کل کشور در ابتدای این نشست در پاسخ به سؤال ما مبنی بر شرایط دریافت تسهیلات مسکن میگوید: «سازمان بهزیستی چند طرح و برنامه در دست اجرا دارد که یکی از آنها، ساخت مسکن برای مددجویان روستاییست. برای ساخت مسکن مددجویان روستایی فاقد مسکن یا دارای مسکن غیر مقاوم، تفاهمنامه ای را با بنیاد مسکن منعقد کرده ایم. بنیاد مسکن تسهیلاتی را برای این طرح دارد که مصوب هیئت دولت است و تسهیلات آن از طریق بانکها در سطح کشور پرداخت میشود. امسال مبلغ این تسهیلات بانکی 25 میلیون تومان با کارمزد 5 درصد است. دولت موظف است ما به التفاوت سود پرداختی به بانکها را در بودجه سالانه خود تأمین کند. این تسهیلات برای خانواده های روستایی در نظر گرفته شده است و دوره بازپرداخت آن بین 10 الی 12 سال است. درقالب این تفاهمنامه سازمان بهزیستی هم مبلغ 10 میلیون تومان کمک بلاعوض  بر اساس پیشرفت فیزیکی واحد مسکونی و دستورالعملی که دارد به خانواده ها پرداخت می کند. بحث مسکن روستایی برای ما مهم است چرا که به مهاجرت معکوس و تشویق مردم به بازگشت به مناطق روستایی کمک شایانی می کند.

البته تسهیلات دراین طرح فقط به پرداخت وام و کمک بلاعوض ختم نمی شود. مددجویانی هستند که در روستاها نیز توانایی پرداخت هزینه ای ساخت را هم ندارند که در صورت تایید این مورد از سوی بهزیستی بنیاد مسکن کار ساخت خانه را برایشان انجام می دهد. ناگفته نماند این تسهیلات علاوه بر روستاها در شهرهای زیر 25هزار نفرهم ارائه می شود.»

سوال- ما معلولانی داشتیم که برای دریافت این خدمت اقدام کرده اند اما موفق به دریافت نشدند علت چیست؟

« به خاطر استقبال خوبی که در روستاها از این طرح شده است و منابع محدود سازمان، صرفاً تسهیلات کمک بلاعوض بهزیستی به فردی داده می شود که پروانه ساخت به اسم مددجوی سازمان بهزیستی داشته باشد. در غیر این صورت فقط می تواند از تسهیلات بانکی بهره مند گردد.

طرح مسکن روستایی که با کمک بنیاد مسکن اجرایی شد به ابتدای سال 94 برمی گردد و برای 17 هزارو 300 واحد روستایی بسته شده است.  تا امروز 14 هزار خانوار به بهزیستی مراجعه کرده و خواستار بهره مندی از این تسهیلات شدند ما نیز بعد از بررسی انها را به بنیاد مسکن معرفی کردیم.  

از14 هزار خانوار ثبت نام شده 60 درصد را معلولان تشکیل می دهند. درحال حاضر 3 هزار و 300 واحد ظرفیت خالی در قالب این تفاهمنامه داریم که از مددجویانی که ساکن روستا هستند دعوت می کنیم از این تسهیلات استفاده کنند. مشکل منابع و اعتبارات در کشور همیشه بوده و هست و قطعاً تاخیرهایی در پرداختی ها صورت می گیرد اما اولویت اصلی ما در پرداخت ها درقالب این تفاهم نامه به خانواده های روستایی است.»

دبیر ستاد مسکن مددجویان بهزیستی کل کشور در ادامه به طرح دیگری در سازمان بهزیستی برای خانه دار شدن مددجویان اشاره می کند و می گوید:« طرح دوم سازمان بهزیستی که از ابتدای سال 94 شروع شده است طرح تامین مسکن خانوارهای دو معلول به بالاست. این طرح از ابتدای کار با همکاری بنیاد مستضعفان کلید خورد و به علت محدودیت منابع نیاز به همکاری دستگاه های دیگر داشتیم تا پای کار باشند و گوشه ای از هزینه ها را پرداخت کنند. بالاخره موفق شدیم تفاهمنامه در قالب طرح مسکن خاناورهای داری دو عضو معلول را با 5 دستگاه منعقد کنیم. سازمان بهزیستی کشور، بنیاد مستضعفان، بنیاد مسکن، سازمان ملی زمین و مسکن و انجمن خیرین مسکن ساز ایران 5 ضلع این تفاهمنامه هستند. این تفاهم نامه به دو قسمت شهری و روستایی تقسیم شده است.

در بحث خانواده های شهری 30 میلیون کمک بلاعوض به خانواده ها با دو عضو معلول تعلق می گیرد. البته 5 میلیون تومان آن کمک خیرین مسکن ساز است که باید دید انها در آن استان وشهرستان پای کار می آیند یا خیر. 10این این 30 میلیون،10میلیون بهزیستی و 15 میلیون بنیاد مستضعفان پرداخت می کند. 

برای خانوارها با دو عضور معلول که در روستاها ساکن هستند کمک بلاعوض ما به طور کلی 18 میلیون تومان است 10 میلیون بنیاد مستضعفان، 6 میلیون سازمان بهزیستی و 2 میلیون هم بنیاد مسکن پرداخت میکند.

جا دارد دباره تکرار کنیم  بنیاد مسکن جدا از کمک مالی که دراین طرح دارد همان تسهیلاتی که در طرح مسکن به مددجویان روستایی می دهد که شامل« : تسهیلات بانکی 25 میلیون تومانی، خدمات فنی و مهندسی، بحث مصالح، در صورت موجود بودن ارائه زمین رایگان به معلولان است» به خانوارهای دو معلول به بالا هم ارائه می کند.

در بخش شهری برای بهره مندی از مشارکت بیشتر بنیاد مستضعفان، ظرفیت و پتانسیل های که در حوزه شهری برای تامین مسکن خانوارهای دو معلول به بالا وجود دارد را شناسایی کردیم.

ظرفیت اولی که شناسایی شد ان است که بنیاد ملی زمین و مسکن، زمین را به ما می دهد تا با استفاده از تسهیلات ارزان قیمت بانک مسکن و کمک خیرین در ساخت آن زمین ها واحدهای مسکونی را برای معلولان تهیه کنیم.  

خوشبختانه وزارت را ه وشهرسازی و بنیاد زمین و مسکن  از روز اول کنار این مجموعه بودند و زمین هایی را هم واگذار کردند. یعنی زمین ها به انجمن خیرین مسکن ساز به عنوان متولی ساخت واگذار شده است تا به محض تزریق پول کار ساخت و ساز آغاز شود.

البته سیاست سازمان بهزیستی ان است که درصورت امکان این زمین ها پراکنده و ساخت و سازها جدایی از هم صورت گیرد تا از ایجاد بحث تجمع و کولنی معلولان جلوگیری شود.

در اجرای این طرح با مشکلی رو به رو شدیم و ان نرسیدن تسهیلات بانکی به کار ساخت و ساز است. ما با بانک مرکزی رایزنی هایی را انجام دادیم  و بانک موافقت اولیه را اعلام کرد. بعد از آن بانک مرکزی در پرداخت مابه التفاوت سود و کارمزد تسهیلات مشکل داشت و می گفت:« باید این مابه التفاوت در بودجه دیده شود» با پیگیری رییس سازمان وقت بهزیستی انوشیروان محسنی بندپی  این امر در بودجه سال 97 دیده شد. ما نیز موضوع را به بانک مرکزی انتقال دادیم اما هنوز در معرفی بانک های عامل برای دریافت این تسهیلات اقدامی از سوی بانک مرکزی صورت نگرفته است.»

سوال- با این تعریف طرح مسکن خانوارهای دو معلول به بالا چگونه اجرایی می شود؟

 « برای آنکه این طرح روی زمین نماند از راه کارهای جانبی برای پیشبرد آن استفاده کردیم. مسئولان دروزارت مسکن اعلام کردند واحدهای مسکن مهر خالی با وضعیت مناسب داریم. با حضور کارشناسان این 5 دستگاه  حدود 1800 واحد از این مسکن های مهر در سطح کشور را شناسایی و انتخاب کردیم و توانستیم 1700 تا1800 خانوار را دراین واحد ها جانمایی کنیم.

پیشنهاد دیگر این بود که تعدادی از معلولان که در شهرها زمین دارند از این تسهیلات 30 میلیون تومانی بلاعوض بهزیستی استفاده کرده و خانه های شان را بسازند. تعدادی از خانواده های دو معلول به بالا با این روش صاحب خانه شدند. بنیاد مسکن هم در سطح شهرهای که  پروژه های در حال ساخت داشت را معرفی کرد تا واحدهایی از انها را به معلولان اختصاص دهیم. به عنوان مثال از پروژه 200 واحدی، 20 واحد را به خانوارهای دو معلولان اختصاص دادیم. تسهیلات آن مسکن ها بین 30 تا 40 میلیون با کارمزد 4درصد است.

طرح مسکن معلولان را به خاطر نبود وام های بانکی متوقف نکردیم و از همه پتانسیل های موجود استفاده کردیم تا سریع تر معلولان را از مستاجری خارج کنیم و فشارهای مالی روی خانواده هایشان را کاهش دهیم. تا کنون حدود 10 هزار خانوار با دو عضو معلول شناسایی شدند که دو هزار و 142 واحد به انها تحویل داده شده است. 5 هزار و 317 واحد هم درحال ساخت است  و 3 هزار واحد آن هم بلاتکلیف است چرا که ما هنوز منتظر تسهیلات بانک مرکزی هستیم که امیدواریم تا پایان سال 97 این تسهیلات را دریافت کنیم تا کار ساخت و سازها هرچه زودتر پایان یابد.

البته با توجه به اطلاعات جدیدی که از سطح کشور به دستمان رسیده است از سال 94 تا کنون حدود 1500 تا 2000 خانواربا دو عضو معلولان فاقد مسکن به امار اولیه افزوده شده است اگر بتوانیم تسهیلات را دریافت کنیم می توانیم پشت نوبتی هایمان را هم مشمول این طرح کنیم. ولی خوشبختانه در حوزه روستایی برای خانواده های دو معلول هیچ مشکلی نداریم.»

سوال- تاکنون چند واحد مسکونی به مدجویان تحویل داده اید؟

« در ایتدا باید بگویم 113 هزار خانوار فاقد مسکن تحت پوشش سازمان در سطح کشوروجود دارند که ما توانستیم تا پایان شهریورماه سال جاری 99هزارو 758 واحد مسکونی به انها تحویل دادیم یا آماده تحویل است. 63هزارو 625 واحد از ابتدای دولت یازدهم و 55 هزارواحد هم درمراحل مختلف پیشرفت فیزیکی در دست ساخت است. »

کمی برایمان از مسکن اجتماعی بگوید این طرح چگونه درکشور اجرا می شود؟ «بهزیستی بر اساس ماهیت کاری که دارد مسکن ساز نیست و قرارهم نیست در بحث ساخت و سازها وارد شود مهمترین کاری که سازمان باید انجام دهد مطالبه گری است که دراین زمینه از دستگاه های متولی انجام می شود.

نکته اساسی و مهم برای بهزیستی دهکهای یک و دو هستند که فاقد درآمد اند و زندگی شان را با همان مستمری سازمان بهزیستی سپری می کنند. در حوزه شهری هر روشی را که بهزیستی بخواهد برای این افراد در نظر بگیرد از توان این خانواده ها خارج است چرا که این افراد حتی توانایی بازپرداخت وام های کم بهره را هم ندارند.

 بنیاد مسکن متولی طرح مسکن اجتماعی است و بهزیستی وظیفه شناسایی افراد مختلف را برعهده دارد تا بتوانیم در طرح مسکن اجتماعی هزینه برای ودیعه مسکن و پرداخت کمک هزینه اجاره ماهیانه افراد را داشته باشیم همچنین دراین طرح در نظر داریم خانه های را به شرط اجاره به افراد دهیم.

این موضوعات در جلساتی با حضور کارشناسان مورد ارزیابی قرارگرفت و در اواخر اسفند 95 در هیئت دولت مصوب شد. چند روش کلی برای اجرای این طرح وجود دارد که یکی از آن برای اقشار متوسط است که بحث مسکن ملکی را برای انها مطرح می کند. دستگاه های پای کار هرکدام بخشی از هزینه ها را بر عهده می گیرند به این صورت که یکی تسهیلات بانکی را ارائه می کند وزارت راه زمین مورد نظر را می دهند و خانواده ها یا خودشان زمین را می سازند با باید پیمانکاران و سازندگان پای کار بی ایند.

بخش دوم این طرح مسکن اجاره ای است که به اقشار کم درآمد برمی گردد و بحث کمک هزینه اجاره و ودیعه مسکن است. دراین طرح وزارت راه و شهرسازی و سازمان ملی زمین، قطعه زمینی را به سازندگان مسکن میدهند، سازنده ها ساخت را انجام داده و بخشی از واحدهای ساخته شده را به صورت اجاره داری به افراد کم درآمد می دهند. ناگفته نماند ساز و کار کلی این موضوع هنوز دقیق مشخص نیست.

دو بحث دیگرهم وجود دارد یکی بحث پرداخت کمک هزینه ودیعه مسکن و دیگری  کمک هزینه اجاره به تفکیک شهرهای کوچک و بزرگ است که دامنه ان بسیار گسترده تر است و فقط به مددجویان کمیته و امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی برنمی گردد.»

سوال- یا توجه به صحبت های شما و طرح های که در بحث مسکن اجتماعی وجود دارد چرا هنوز این طرح اجرایی نشده اند تا باری از دوش دهک های کم درامد یا فاقد درامد بردارد؟

« تنها نکته ای که سبب شده است هنوز این طرح به مرحله اجرا نرسد بحث منابع مالی ست که هنوز در عمل چیزی مشخص نیست این طرح جامع و کامل است اما اگر منابع ناشد فقط یک طرح است. »

بعد از گفتگوی ما با دبیر ستاد مسکن مددجویان سازمان بهزیستی ارتباط تلفنی مستقیم با معلولان سراسر کشور آغاز شد و افراد یک به یک مشکلاتشان را با این مسئول در میان گذشته و جواب هایی را دریافت کردند. ما به عنوان رسانه پلی شدیم میان مردم و مسئولان تا کمی از مشکلاتشان به صورت مستقیم و توسط خودشان بازگو شود تا شاید روند پیگیری این مشکلات ان هم در بحث مهمی همچون مسکن برای گروه های خاص جامع که قالباً فاقد شغل و درامد هستند سریع تر صورت گیرد.

 امروزه در شرایطی هستیم که صاحب خانه ها بیشتر اجاره بهایی را می خواهند که یک مددجوی سازمان بهزیستی با 148 هزار تومان مستمری که ماهانه دریافت می کند نمی تواند از پس تهیه سقفی برای خود و خانواده اش برآید. اگر نهادهای حمایتی به طرح و حرف هایشان جامع عمل بپوشانند می توانیم شاهد برداشتن باری از دوش این قشر ضعیف جامعه باشیم.