خوشبختانه تعداد زیادی از وب‌‌سایت‌های اینترنتی به این نتیجه رسیده‌اند که اگر مطالب خود را به صورت رایگان در اختیار خوانندگان خود قرار دهند، در این معامله هر دو طرف سود می‌کنند. بسیاری از منابع در فضای مجازی هستند که با پرداخت مقداری پول می‌توان به صورت نامحدود از محتوای سایت استفاده کرد. با این حال خیلی از کاربران به این پرداخت راضی نیستند؛ بنابراین شاهد استفاده‌ی غیرقانونی آن‌ها از محتوا خواهیم بود. این اتفاق در مورد اطلاعات علمی و چرخش دانش در اینترنت نیز صادق است؛ استفاده‌ی رایگان از علم حق همه‌ی ما است.

در ادامه با چند وب‌سایت علمی آشنا خواهید شد که دانش مورد نیاز را بدون محدودیت در اختیار شما قرار می‌دهند. در نتیجه بدون دغدغه می‌توان به چرخش آزاد اطلاعات در فضای مجازی پیوست و محدوده‌ی دانش خود را افزایش داد.


۱. دانلود رایگان میلیون‌ها مقاله‌ی علمی در پایگاه Sci-Hub

معادل The Pirate Bay در دنیای مقالات علمی پایگاه Sci-Hub به حساب می‌آید. این وب‌سایت حاصل تلاش‌های یک محقق روس برای دسترسی نامحدود محققین به منابع علمی به روز است. لکساندرا الباکیان دانشمند علوم اعصاب و بنیان‌گذار این سایت و معروف به رابین هود دنیای علم، به یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های ضد سرمایه‌داری به شمار می‌رود.

دانشگاه‌ها در سراسر جهان به اساتید و محققین خود پول می‌دهند تا دستاورد‌ نهایی خود را در مجلات مهم علمی جهان به انتشار برسانند. نکته‌ی طنز ماجرا در دسترسی دانشگاه‌ها به همین مقالات است؛ چرا که برای دسترسی به پایگاه‌های علمی و مقالاتی که خود برای آن سرمایه گذاشته‌اند باید مقدار زیادی بودجه را دوباره اختصاص دهند. Sci-Hub برای مقابله با این چرخه‌ی ناعادلانه به وجود آمده است. فرض کنید شما برای ارجاع دادن یک جمله در مقاله‌ی خود به مقاله‌ای دیگر باید کلی پول خرج کنید تا مقاله‌ی اصلی را دانلود کنید.

پایگاه‌های علمی با ساز و کار‌هایی که تعریف کرده‌اند به دیده شدن مقاله‌های علمی و استفاده‌ی راحت‌تر محققین از نتایج علمی همکاران خود کمک زیادی کرده‌اند. به لطف این پایگاه‌ها می‌توان اثرگذاری یک مقاله در پیشبرد دانش را کشف کرد؛ نبود این فرآیند پیش از اینترنت به کاهش رشد علم منجر شده بود.  

با این حال با افزایش استفاده از پایگاه‌های علمی، سوال اساسی آن است که این پایگاه‌ها تا چه حد در پیشبرد علم کمک می‌کنند؟ بیشتر چیزی که ما شاهد آن هستیم درآمدزایی بیش از حد این سازمان‌ها است. بنابراین محققینی که پول لازم برای دسترسی به این وب‌سایت‌ها را ندارند به حاشیه رانده ‌می‌شوند و متعاقبا نمی‌توانند دستاوردی مهم داشته باشند.

برای اطلاعات بیشتر در مورد وب‌سایت Sci-Hub پیشنهاد می‌شود مقاله‌ی انتشار غیر قانونی میلیون‌ ها مقاله‌ علمی در اینترنت توسط محقق روسی را مطالعه کنید.

۲. دسترسی به ۱۶ هزار صفحه از پژوهش‌های داروین

به مناسبت ۱۵۵ سالگی انتشار کتاب مهم و تاثر‌گذار چارلز داروین، خاستگاه گونه‌ها، موزه‌‌ی علوم طبیعی آمریکا ۱۶ هزار صفحه از دست نوشته‌های داروین را با کیفیتی بالا در وب‌سایت خود منتشر کرد. این پروژه نزدیک به هفت سال طول کشید و تا به امروز نیز در حال تکمیل و بهبود است.

چارلز داروین زیست‌شناس بریتانیایی است که مهم‌ترین نظریه‌ی او به اسم فرگشت، نقش مهمی را در شناخت فرآیند تکامل موجودات زنده بازی کرد.

۳. دسترسی به جزوات آموزشی ریچارد فاینمن

فاینمن یکی از مهم‌ترین فیزیکدانان آمریکایی قرن بیستم به شمار می‌رود که نظریه‌ی الکترودینامیک کوانتومی را تا حد زیادی گسترش داد. این فیزیکدان برجسته در دهه‌ی ۶۰ میلادی در موسسه‌ی فناوری کالیفرنیا به تدریس مشغول بود. چندی پیش تعدادی فیلم از کلاس‌های آموزشی فاینمن در اینترنت منتشر شده بود. با این حال دانشگاه  CalTech در پروژه‌ای، تمامی‌ کتاب‌ها و جزوات آموزشی فاینمن را در وب‌سایتی به صورت رایگان جهت استفاده‌ی دوست‌داران فیزیک منتشر کرد.

۴. مجموعه‌ای از عکس‌هایی با کیفیت بالا از برنامه‌ی فضایی آپولو


احتمالا تا به حال عکس‌هایی تکراری با موضوع فرود انسان بر سطح کره‌ی ماه دیده‌اید. با این حال عکس‌های بیشتر در مورد پروژه‌ی آپولو می‌تواند برای دوست‌دارن برنامه‌های فضایی جذاب به نظر برسند. ناسا به تازگی نزدیک به ۹۲۰۰ عکس با کیفیت بالا که در حین برنامه‌ی فضایی آپولو تهیه شده‌اند را در حساب فلیکر خود منتشر کرده است. این عکس‌ها شامل تمامی مراحل این پروژه از فرستادن به فضا تا فرود فضا‌پیما‌ها بر زمین را شامل می‌شوند.

۵. مشاهده‌ی رایگان مستند‌های Nova

شبکه‌ی تلویزیونی PBS مستندی با محوریت علم با نام Nova دارد که تا به حال ۴۳ فصل شامل ۸۰۵ اپیزود از آن پخش شده است. این شبکه‌ی تلویزیونی در اقدامی ۲۳ قسمت از این سری مستندها را به صورت کامل و رایگان در وب‌سایت خود قرار داده و قرار است این مجموعه به مرور زمان تکمیل شود.

۶. آرشیوی از دست‌نوشته‌های انیشتین

در سال ۲۰۱۴ دانشگاه پرینستون آمریکا پروژه‌ای را تحت عنوان دیجیتال کردن دست‌نوشته‌های انیشتین شروع کرد. هدف این پروژه دسترسی پژو‌هشگران و علاقه‌مندان به جزوات انیشتین بود که تا به حال موفق به بارگذاری ۸۰ هزار سند مکتوب شده‌اند. این اسناد شامل تمامی نوشته‌ها مثل نامه‌ها، کارت پستال‌ها، دفاتر یادداشت، کتاب‌ها و روزنوشت‌های انیشتین می‌شود که از سال ۱۹۹۵ در موزه‌ی دانشگاه قابل رویت بودند.

۷. پوستر‌های ناسا در پروژه‌ی توریسم فضایی


ناسا در پروژه‌ای به نام چشم‌اندازی به فردا، مجموعه‌ای از پوستر‌هایی که برای معرفی صنعت گردشگری فضایی طراحی شده‌اند را برای مشاهده و دانلود در وب‌سایت خود قرار داده است. یکی از این پوستر‌ها سرنشینان فضایی را محو در هاله‌ای بنفش رنگ در اطراف سیاره‌ی مشتری نشان می‌دهد. این مجموعه می‌تواند ذهن شما را در رابطه با فضا تحریک کند که علاقه‌مندان به نجوم و داستان‌های تخیلی از آن استقبال خواهند کرد.  

۸. آرشیو کلی مجله‌ی IF


مجله‌ی IF برای اولین بار در سال ۱۹۵۲ به انتشار رسید. این مجله با رویکر علمی تخیلی توانست مخاطبان زیادی را در آمریکا برای خود بدست آورد و در نهایت در سال ۱۹۷۴ به انتشار خود پایان داد. خبر خوب برای طرفداران داستان‌هایی با موضوع علمی تخیلی، دسترسی آنها به تمامی شماره‌‌های چاپ شده‌ی این مجله به صورت آنلاین و رایگان در اینترنت است. حتی اگر حوصله‌ی خواندن تمامی مطالب این مجلات را ندارید می‌توان نگاهی به عکس‌ها و طراحی‌های شگفت‌انگیز این مجله انداخت. مجله‌ی IF با اینکه در ادامه‌ی حیات خود با مشکل روبه‌رو شد و نتوانست بیشتر از ۲۲ سال فعالیت کند، با این حال داستان‌های موفق و جذابی در آن به چاپ رسیده است.