سرانجام ظهر امروز سه شنبه ۴ خرداد ماه فهرست نهایی نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اعلام شد. بر اساس اطلاعیه وزارت کشور «سعید جلیلی»، «محسن رضایی میرقائد»، «سیدابراهیم رییسی»، «علیرضا زاکانی»، «سیدامیرحسین قاضی زاده هاشمی»، «محسن مهرعلی زاده»، «عبدالناصر همتی» به عنوان نامزدهای نهایی رقابت‌های ریاست جمهوری سیزدهم اعلام شدند. تایید فهرست رسمی از سوی مراجع اجرایی انتخابات موج بزرگی از واکنش‌ها را از سوی رد صلاحیت شدگان، فعالان سیاسی و حزبی، فعالان رسانه‌ای و مردم در شبکه های اجتماعی ایجاد کرد. منتقدان بیشتر از جریان اصلاحات و اعتدال گرا بودند؛ هیچ یک از افراد مورد نظر جبهه اصلاحات که به پیشنهاد اعضای این نهاد در انتخابات ثبت نام کرده بودند؛ تایید صلاحیت نشدند.
واکنش رد صلاحیت‌شدگان
شوک انتخاباتی از همان نخستین ساعات بامداد روز سه شنبه به جریان‌های سیاسی وارد شد اما واکنش‌های داوطلبانی که صلاحیتشان احراز نشده بود، تا زمان اعلام رسمی تایید صلاحیت‌ها متوقف بود. پس از این اعلام رسمی «علی لاریجانی» از نخستین چهره‌های رد صلاحیت شده ای بود که در بیانیه ای بر تمکین به نظر شورای نگهبان تاکید و اعلام کرد: «برای رفع مشکلات پیش روی ملّت، عزمی راسخ داشتم؛ اما حال آنکه روند انتخابات این گونه رقم زده شد، بنده وظیفه خویش را در پیشگاه الهی و ملّت عزیز انجام داده‌ام و راضی به رضای الهی هستم.»
دفتر اطلاع رسانی «مسعود پزشکیان» دیگر داوطلب نامزدی در انتخابات طی اطلاعیه‌ای کوتاه تصریح کرد که این نماینده مجلس قصد اعتراض به تصمیم شورای نگهبان را نداشته و هیچ گونه رایزنی جهت احراز صلاحیت خود نکرده و نخواهد کرد.»
«اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری و از داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری در بیانیه ای ضمن بیان اینکه اکنون تکلیف از من ساقط است؛ تصریح کرد: به خدا پناه می‌برم و عدم احراز صلاحیت بسیاری از شایستگان را تهدیدی جدی برای مشارکت همگانی و رقابت عادلانه گرایش ها و جریان‌های سیاسی بویژه اصلاح گرایان می دانم. وی ابراز امیدواری کرد جمهوریت نظام، مشارکت موثر مردم در تعیین سرنوشت خود، منافع ملی و آینده ایران فدای مصالح آنی سیاسی نشود.
«زهرا شجاعی» از داوطلبان اصلاح طلب رد صلاحیت شده هم تصریح کرد: «متاسفانه حتی یک نفر هم از کاندیدای اصلاح‌طلبان مورد تایید قرار نگرفته و به نظر می‌رسد که ضرورتی به مشارکت اصلاح‌طلبان در انتخابات احساس نشده و این با معیار و مقیاسی که مقام معظم رهبری فرمودند، تناقض دارد.»
«سعید محمد» دیگر داوطلب رد صلاحیت شده هم در توئیتی نوشت: «بسم الله الرحمن الرحیم به عنوان سرباز ولایت و پاسدار ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب اسلامی و با آرزوی سربلندی برای مردم عزیز ایران و با احترام به ارکان نظام مقدس؛ به زودی بیانیه اینجانب منتشر می‌شود.»
«حسن سبحانی» نماینده پیشین مجلس و از رد صلاحیت شدگان انتخابات در توئیتی درباره رد صلاحیت خود در انتخابات ریاست جمهوری نوشت: «چهل سال است که از موضع تکلیف، عینیت بخشی به ارزش‌های انقلاب اسلامی، که در قانون اساسی ما مندرج است را با وقوف، آزادگی، عاری از فرصت طلبی و صرف‌نظر از نتایج حاصله دنبال می‌کنم. این تکلیف‌مداری را پایانی نخواهد بود. حتی اگرساختار تحقق ارزش‌ها از قابلیت‌های لازم تهی شده باشد.»
شخصیت‌ها و فعالان سیاسی چه گفتند
گستردگی رد صلاحیت ها به قدری بود که حجت الاسلام رییسی نیز در ویدیویی کوتاه از تلاش برای تایید صلاحیت دیگر نامزدهای جریان سیاسی، سخن گفت. «علی مطهری» داوطلب رد صلاحیت شده انتخابات پس از قطعی شدن اسامی نامزدهای تایید صلاحیت شده، در صفحه توئیتر خود نوشت: از رد صلاحیت خودم با وجود آنکه می‌دانم دلیل قانع کننده‌ای ندارد می‌گذرم، اما از رد صلاحیت آقای لاریجانی که همیشه گوش به فرمان نظام بوده و تجربه گرانسنگی برای امروز جامعه ما داشت در حیرتم! استناد به مصوبه شورای عالی امنیت ملی درباره اقامت یا تحصیل اقوام درجه یک مقامات عالی در کشورهای دیگر، پذیرفته نیست زیرا شورا حق قانون‌گذاری ندارد، قانون‌گذار فقط مجلس است.»
آیت الله «صادق آملی لاریجانی» رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام و عضو شورای نگهبان هم در اعتراض و انتقاد از رویه رد صلاحیت شورای نگهبان در رشته توییتی با بیان اینکه در این زمانه غریب و رفتارهای عجیب به خدا پناه می بریم؛ نوشت: «سبب این نابسامانی‌ها تا حد زیادی، دخالت‌های فزاینده دستگاه‌های امنیتی از طریق گزارش‌های خلاف واقع، در تصمیم‌سازی برای شورای نگهبان است؛ به ویژه اگر عضو مسئولی که باید گزارش‌های محققانه به شورا ارائه کند خود، عامدانه چیزی بر آن بیفزاید! چنان که از وزارت اطلاعات با قاطعیت تمام مطلبی نقل می‌کنند، حال آنکه با پرسش از معاونت مربوطه در وزارت اطلاعات به صراحت این مطلب تکذیب می‌شود.»
«آذرمنصوری» سخنگوی جبهه اصلاحات پس از رد صلاحیت اصلاح طلبان در انتخابات ضمن انتقاد از رویه شورای نگهبان درباره تصمیم این نهاد برای آینده انتخابات گفت: «این تصمیمی است که باید در مجمع عمومی جبهه گرفته شود. اما این جزو قاعده رقابت‌های سیاسی در همه دنیاست که هر جریان یا گروه سیاسی باید نامزد یا نامزدهای مورد تایید خود را برای حضور در این رقابت داشته باشد تا بتواند در انتخابات مشارکت فعال داشته باشد. تا تصمیم مجمع عمومی فقط می‌توانم بگویم که امکان مشارکت فعال در انتخابات ۱۴۰۰ از ما سلب شده است.»
بسیج دانشجویی دانشگاه‌های شریف، امیرکبیر و خواجه‌نصیر تهران هم در نامه‌ای از دبیر و اعضای شورای نگهبان درخواست کردند تا در صلاحیت برخی از چهره‌ها که مغایرتی با اسلام، نظام و قانون اساسی ندارند تجدید نظر شود.
انصرافی‌های دقیقه ۹۰
همزمان با داغ شدن گمانه زنی‌ها درباره رد صلاحیت برخی از داوطلبان نامزدی، «حسین دهقان» و «رستم قاسمی» هم از داوطلبی در انتخابات انصراف دادند. دهقان در بیانیه انصراف خود نوشت: «با توجه به حضور افرادی از جناح‌های سیاسی و افراد مستقل ضرورتی به ادامه حضور نمی‌بینم و انصراف خود را از کاندیداتوری اعلام و تمام ظرفیت خود را در خدمت نظام و انقلاب و کاندیدای جبهه انقلاب و در راس آن جناب آقای رییسی قرار می‌دهم.»
قاسمی هم در بیانیه‌ای تصریح کرد: «بنا به پیشنهاد دلسوزان و دغدغه مندان نظام و کشور و در راستای تقویت جبهه انقلاب؛ تکلیف خود را اداشده دیده و بدینوسیله انصراف خود را از نامزدی در انتخابات به نفع جریان انقلاب اعلام می‌دارم.»
پیش‌بینی دشوار قطب‌های انتخابات
با توجه به تایید صلاحیت ۵ چهره اصولگرا که پیش از این در تحلیل‌ها به عنوان یار کمکی حجت الاسلام رییسی مطرح بودند؛ به نظر می‌رسد در ایام انتخابات و دوران رقابت‌ها، به نفع وی انصراف دهند و قطب اصلی انتخابات ریاست قوه مجریه؛ رییس قوه قضائیه باشد. بسیاری از تحلیل گران و کاربران فضای مجازی از این رو، کار حجت الاسلام رییسی را در رقابت ها بسیار سهل تحلیل می‌کنند. به ویژه آنکه دو نامزد دیگر، چندان از سوی جریان اصلاحات مورد توجه نبوده و بعید است قدرت بسیج کنندگی لازم از عقبه اجتماعی اصلاح طلبان را داشته باشند.
آغاز تبلیغات انتخاباتی
بر اساس قانون؛ نامزدهای تایید صلاحیت شده از امروز تا ۲۷ خردادماه می توانند درباره دیدگاه‌ها و برنامه های خود با مردم سخن گفته و آن‌ها را قانع به انتخاب کنند. امروز جحت الاسلام و المسلمین رییسی با اعضای اتاق بازرگانی تهران دیدار خواهد کرد. امیر حسین قاضی زاده هم نخستین نشست خبری خود را از خبرگزاری فارس آغاز خواهد کرد. مناظره های تلویزیونی هم بر اساس قرعه کشی میان نامزدها به زودی آغاز خواهد شد.