به گزارش ایران سپید به نقل از خبرگزاری برنا، دکتر محمد‌تقی نظرپور در این وبینار تخصصی که به صورت مجازی و با حضور معاونان اداری، مالی، عمرانی و مدیران دفاتر فنی دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی، پژوهشی و فناوری برگزار شد، با اشاره به مشکلاتی که افراد دارای معلولیت در جامعه دارند، گفت: معلولیت پدیده‌ای اجتماعی و بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی بشری است، به‌گونه‌ای که هر انسانی در طول حیات خود به علل مختلف مثل بیماری و حوادث و یا با رسیدن به دوران سالمندی آن را تجربه می‌کند. آمارها نشان می‌دهد که با پیشرفت علم و تکنولوژی و افزایش سوانح و حوادث، نه تنها از تعداد افراد معلول طی سال‌ها کاسته نمی‌شود بلکه هر ساله بر تعداد این گروه از جامعه افزوده می‌شود.

وی افزود: طبق آمارها، حدود ۱۵ درصد از جمعیت جهان با انواع ناتوانی‌های مختلف مواجه هستند یعنی حدود یک میلیارد نفر معلول که حدود ۱۱۰ تا ۱۹۰ میلیون نفر از آنان، معلول «جسمی- حرکتی» هستند. در ایران نیز از میان بیش از ۳ میلیون و یکصد هزار نفر دانشجویی که در حال تحصیل در دانشگاه‌های کشور هستند، حدود ۲۵ هزار نفر دارای معلولیت هستند که عدد قابل توجهی است. یعنی حدود کمتر از یک‌درصد از کل دانشجویان را افراد دارای معلولیت تشکیل می‌دهند و این در حالی است که بسیاری از دانش‌آموزانی که نوعی از معلولیت را تجربه می‌کنند، مجبور می‌شوند ترک تحصیل کنند و حتی نمی‌توانند از مقاطع دبستان و دبیرستان فارغ‌التحصیل شوند.

دکتر نظر‌پور با بیان اینکه عوارض معلولیت‌ها می‌تواند فرد را در انجام کارهای روزمره دچار کم‌توانی و یا ناتوانی کند، ادامه داد: بخش عمده‌ای از معلولیت‌های جسمی- حرکتی، در اثر بروز حوادثی مانند سُر‌خوردن روی سطوح برفی و یخی، تصادفات ترافیکی، افتادن از ارتفاع، افتادن در چاله و جدول کنار خیابان، سوانح در حینِ کار، ابتلا به برخی بیماری‌ها و … رخ می‌دهد که با افزایش سطح ایمنی در وجوه گوناگون و اصلاح و تغییر سبک زندگی می‌توان از وقوع بسیاری از آن‌ها جلوگیری کرد.

وی افزود: معلولان برای زندگی اجتماعی در شهرها با موانع معماری و شهری متعددی رو به رو هستند، بنابراین سازگاری محیط شهر با نیازهای معلولان جسمی ضرورتی حیاتی است و طراحی شهری باید بر اساس معیارها و ضوابطی خاص، مناسب‌سازی شود.

این مقام مسئول اظهار داشت: مشکلات و موانع موجود در شبکه دسترسی پیاده در داخل سایت دانشگاه و عدم تداوم حرکت روان در مسیرهای پیاده، برای افراد سالم نیز ایجاد اشکال می‌کند، چه برسد به اساتید و کارمندان مسن، کارمندان زن باردار و حتی دانشجویان دارای عارضه درد مفاصل، زنان کارمند که کودک خود را در کالسکه حمل می‌‌کنند. ناتوانانی که با وسایل کمکی یا صندلی چرخدار حرکت می‌‌کنند، از موانع مختلف و نامناسب‌بودن مسیرهای پیاده‌رو و کف‌پوش‌ها رنج می‌‌برند. همسطح‌سازی و مناسب‌سازی پیاده‎روها و از بین‌بردن موانع، جزو اقدامات مهم و ضروری است که از مدیریت طرح‌های عمرانی دانشگاه‌ها انتظار می‌رود به منظور تسهیل عبور و مرور هر چه بیشتر معلولان و حضور آنان در فعالیت‌‌های اجتماعی دانشگاه‌ها انجام دهند.

وی با بیان اینکه مشکلات معلولان جسمی- حرکتی تنها در مسائل فیزیکی خلاصه نمی‌شود و برای پرداختن به مسائل آنان ابعاد روانی و اجتماعی نیز باید مورد توجه قرار گیرد، گفت: در وهله اول افزایش آگاهی عمومی جامعه دانشگاهی درباره بُعدِ جسمانی معلولین ضروری است. در ماده ۲ قانون جامع حمایت از حقوق معلولان، کلیه وزارتخانه‌ها، موسسات و شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی موظفند در طراحی، تولید و احداث ساختمان‌ها و اماکن عمومی و معابر و وسایل خدماتی به نحوی عمل نمایند که امکان دسترسی و بهره‌مندی از آن‌ها برای معلولان فراهم شود.

این استاد دانشگاه با اظهار تاسف از اینکه با وجود گذشت حدود شانزده سال از تصویب قانون جامع حمایت از حقوق معلولین (۱۳۸۳) و علی‌رغم تصویب و ابلاغ آیین‌نامه اجرایی مرتبط، این ماده قانونی در عمل به طور کامل اجرا نشده است، یادآور شد: مسئولان سازمان بهزیستی بارها اعلام کرده‌اند که بودجه لازم برای اجرای این ماده قانونی در اختیار نهادهای مرتبط قرار نگرفته است و البته در دانشگاه‌های دولتی نیز ردیف مستقلی به‌نام «مناسب‌سازی فضای دانشگاه برای معلولین» وجود ندارد، بلکه دانشگاه‌ها با استفاده از قسمتی از اعتبارات موجود ردیف «تعمیر و تجهیز ساختمان‌ها و محوطه‌سازی» اقدام به این‌کار می‌کنند.

وی افزود: دانشجویانی که برای جابجایی خود از وسایل کمک حرکتی مانند ویلچر استفاده می‌کنند، در زندگی روزمره خود و هنگام حضور در اماکن عمومی دانشگاه با موانع زیادی روبرو می‌شوند. رایج‌ترین این مکان‌ها در یک دانشگاه عبارتند از: سرویس‌های رفت و آمد دانشجویان، ورودی اصلی به دانشگاه، خیابان‌ها و پیاده‌روها، ساختمان‌های آموزشی و دسترسی به کلاس‌های درسی و آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها، رستوران و بوفه‌های دانشجویی، مسجد، سازمان مرکزی دانشگاه، سالن‌های آمفی‌تئاتر و سالن‌های اجتماعات، فضاهای باز و پارک دانشجویی، کتابخانه، سالن ورزشی و استخر دانشگاه، ساختمان‌های خوابگاه دانشجویی و … البته دانشگاه‌های ما اغلب اقدامات مؤثری در زمینه مناسب‌سازی محیط برای معلولین بخصوص در اجرای رامپ و آسانسور انجام داده‌اند اما این اقدامات به‌صورت کامل و جامع اجرا نشده است و همه محیط‌های دانشگاهی مناسب‌سازی نشده‌اند.

مثلاً دانشجویان در مسیر حرکت در محوطه‌های دانشگاهی، متوجه تک‌پله‌های موجود نمی‌شوند و تعداد زیادی از افراد در برخورد با آن، می‌اُفتند. بنابراین توصیه شده است که از طراحی و اجرای تک‌پله شدیداً پرهیز شود. در بعضی از مکان‌های آموزشی، سرویس بهداشتی ویژه برای دانشجویان دارای معلولیت در نظر گرفته نشده است. دانشجویانی که باید از سرویس‌های خاص استفاده کنند، اغلب در تمام طول روز، گرسنگی و تشنگی می‌کشند تا مجبور به استفاده از سرویس بهداشتی نشوند.

معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم ادامه داد: مکان‌های عمومی علی‌رغم این‌که قانون، آن‌ها را ملزم به تعبیه پارکینگ ویژه برای افراد دارای معلولیت در نزدیک‌ترین محل به ورودی ساختمان‌ها کرده است، هنوز این الزام برای مکان‌ها و معابر عمومی کشور و به‌خصوص در دانشگاه‌ها، اجرا نشده است. دانشجویان معلولی که خودروی شخصی دارند، همسان با اساتید و کارمندانی که مجاز به آوردن ماشین خود به داخل سایت دانشگاه هستند، باید با مشکلات زیادی برای پیدا کردن جای پارکینگ در دانشگاه دست و پنجه نرم کنند. این در حالی است که اختصاص مکانی خاص برای پارک خودروهای ویژه افراد دارای معلولیت منجر به کاهش مشکلات تردد آن‌ها در فضای عمومی دانشگاه می‌شود.

دکتر نظرپور به سختی‌ها و شرایط دوران کرونایی هم اشاره‌‌ای کرد و گفت: در این شرایط که اکثر دانشجویان از خانه ماندن خسته شده‌اند، دانشجویان معلول در قرنطینه سخت‌تری بسر می‌برند. (یک معلول در این‌دوران در شهری که برای آن‌ها مناسب‌سازی نشده، چطور رفت و آمد می‌کند؟ یک فرد نابینا که برای رفت و آمد در هر گوشه‌ای از شهر چند برابر ما نیاز به لمس اشیا دارد، حالا چه می‌کند؟ شرایط کم‌شنوا‌ها و ناشنوا‌ها چطور است و با وجود ماسک بر روی صورت دیگران، چطور لَب‌خوانی می‌کنند؟ آن‌هایی که معلولیت دستگاه تنفسی دارند، چطور این‌روز‌ها را سپری می‌کنند؟ ما باید باور کنیم که هرچه هست، آن‌ها روز‌های خیلی سخت‌تری را نسبت به دیگر دانشجویان می‌گذرانند. در این شرایط شبکه‌های مجازی می‌توانند پل ارتباطی خوبی با افراد دارای معلولیت تلقّی شوند. از مشاوره‌های لازم گرفته تا برنامه‌های سرگرم کننده از جمله جشنواره مجازی باید برای معلولان نیز فضایی مهیّا شود که دل‌نوشته‌های خود را در قالب داستان، شعر و طنز به رشته‌ی تحریر در آورند تا از خروجی آن‌ها، بتوانیم مشکلات‌شان را واکاوی کنیم و برای بهبود وضعیتشان چاره‌ای بیندیشیم.

به اعتقاد دکتر نظرپور «معلولیت محدودیت نیست» جمله درستی نیست. برعکس؛ در شرایط فعلی، معلولان در شهر و در محیط دانشگاهی دارای محدودیت‌های فراوانی هستند. یک نابینا، نابیناست و یک ناشنوا، ناشنواست. هرکدام از این قبیل افراد باید با مشخصات و مختصات فردی‌شان در جامعه و محیط دانشگاه تعریف شوند. بدیهی است که یک فرد نابینا در مقایسه با یک فرد بینا به‌لحاظ دسترسی به فضا‌های عمومی، شرایط برابری را تجربه نمی‌کند و نیاز به تسهیلات حمایتی و استانداردهای کالبدی خاص خود را دارد.

وی تصریح کرد: تاکنون مقالات، کتاب‌ها و دستورالعمل‌های بسیاری در زمینه ضوابط کلی معلولان در طراحی ساختمان‌های عمومی تهیه و تدوین شده است و کلیه مهندسان مشاور ملزم به رعایت مباحث مندرج در مقررات ملی ساختمان در زمینه‌ی معلولین شده‌اند. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز طی ابلاغ بخشنامه‌های متعدد به دانشگاه‌ها، مراکز آموزشی، سایر مؤسسات وابسته، پژوهشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری بر اهمیت اجرای موضوع مناسب‌سازی فضاهای آموزشی، پژوهشی، خدماتی، خوابگاهی و سایر فضاهای عمومی را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ضرورت‌ها و دغدغه‌های وزارت عتف تأکید می‌کند.

دکتر نظرپور مهم‌ترین عناصر کلیدی و راهکارهای اجرایی برای مناسب‌سازی فضاهای کالبدی برای معلولین حرکتی در دانشگاه‌ها را سرویس‌های بهداشتی، رامپ که جایگزین پله‌ها شود، دستگیره در کنار پله‌ها و راه‌های پیاده برای جلوگیری از سُرخوردن، آسانسور و بالابر برای رسیدن به طبقات مختلف، اصلاح تجهیزات، امکانات و مبلمان مخصوص معلولین؛ برشمرد و تاکید کرد که باید مورد توجه قرار گیرد.

معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم در پایان اظهار امیدواری کرد که با تلاش معاونان اداری و مالی، مسئولان، مدیران و دست‌اندر‌کاران طرح‌های عمرانی دانشگاه‌ها، ضرورت فرهنگ‌سازی موضوع معلولیت مورد پیگیری جدی قرار گیرد و با استفاده از اعتبارات موجود و پیگیری اعتبارات مورد نیاز با ارائه گزارشات تخصصی و توجیهات فنی از طریق سازمان برنامه و بودجه، این مهم به نتیجه خوبی منتهی شود.