به گزارش ایران سپید اما آنچه نصیب معلولان از صفحات سیاه قانون شده است باز شهری است پر از دست انداز سد معبر و نا امنی.

 مسیر ویژه نابینایانش اگر هم درست و مناسب ساخته شده باشد یا به دستکی بر سر راه ،یا به جوی آبی بی حفاظ ،یا به داربستی کوتاه یا به وسایل جلوی مغازه ها و یا به موتور  دوچرخه و خودرویی پارک شده در مسیر میرسد. معلولان حرکتی که اگر بخواهند در شهر تردد کنند ،یا خودرویی ویلچر آنها را نمیپذیرد ،یا پلی برای عبور از جوی نمی یابند ،یا دستکها جلوی راه رفتنشان را در پیاده رو می گیرند و یا یک لبه چند سانتی نمیگذارد وارد پیاده رو شوند.

 میگویند ساختمانها و پروژه های در دست ساخت دیگر مناسب ساخته میشوند اما گاه رمپها چنان شیبدار است که ویلچرران می ترسد از آن بالا و پایین برود یا اینقدر تنگ است که ویلچر رویش قرار نمیگیرد این همه را گفتم که بدانیم شهرهایمان تا چه حد نه تنها برای معلولان بلکه برای شمایی هم که در مسیر زندگی شاید ، زمانی محدودیتهای معلولیت را تجربه کنید نا امن و ناهموار است.

مشکل کجاست؟ گویی عزمی جمعی برای دیدن بزرگترین اقلیت  اجتماع یعنی معلولان وجود ندارد یا اگر عزمی هست آگاهی و دانش لازم در کار نیست. از همه اینها که بگذریم هنوز این مهم درک نشده که خود معلول مشکل خود را بهتر می داند و بهتر می تواند آن را بیان کند. اما راه حل چیست؟

 یزد، شهر دوستدار معلولان

در بین رویدادهای روز و هفته جهانی معلولان امسال رویدادی  برای اولین بار در کشور رقم خورد نخستین جشنواره گردشگری معلولان.

 با جمعی 80 نفره از معلولان ضایعه نخاعی سراسر کشور برای ثبت این رویداد به یزد رفتم. گردشگری زمانی که مناسبسازی شهرها هنوز جای حرف و بحث بسیار دارد در اولین نگاه بسیار دور و بعید می نماید و هم توجه به حق گردشگری معلول وقتی حقوق اولیه انسانی او نادیده گرفته میشود، عجیب  به نظر می رسد. . .

به گفته علی نوری، رئیس انجمن معلولان ضایعه نخاعی یزد بحث مناسبسازی در یزد از دو سال پیش سرعت گرفته و با انتخاب پنج معلول ویلچرسوار در شورای یزد به عنوان ناظر افتخاری ساز و کار قانونی هم یافته اکنون پنج ناظر معلول این شورا موظفند در پنج منطقه شهری یزد به پروژه های عمرانی سرکشی کنند و از نزدیک در جریان مناسبسازی آنها قرار بگیرند، نظرات خود را بیان کنند و در نهایت پروژه با امضای آنها تحویل شهرداری شود. مناسبسازی پنج پارک در یزد از جمله کارهایی است که با همکاری این ناظران انجام شده است. سپنتا نیکنام، عضو شورای شهر یزد  در این باره میگوید: ما که دم از انسانیت و فرهنگ می زنیم باید حقوق اقلیتها را در نظر بگیریم از هر نوعی که هستند اعم از اقلیت جسمی تا اقلیت دینی. برخی از مطالبه ها حق مسلم است و چیزی نیست که در موردش بحث شود. مناسبسازی شهر از جمله این حقوق است. ما معتقدیم معلولان نیز باید مانند سایرین بتوانند در هر جای شهر که میخواهند به پارک بروند اما این حداقل کار برای شروع در نظر گرفته شد و بحث گردشگری هم از همین طرح کلید خورد. ما تصمیم گرفتیم یزد را به گونه ای بسازیم که دوستدار معلول باشد. از اینرو ما و دوستان معلول به این نتیجه رسیدیم کارهایی که انجام میدهیم به بوته نقد بسپاریم و هم آغازگر حرکتی باشیم که به دنبال آن مناسبسازی و هم گردشگری دسترس پذیر برای همه آحاد جامعه در دستور کار همه شهرهای ایران قرار گیرد. برای همین ایده برپایی این جشنواره شکل گرفت.

گردشگرانی که به ایران میآیند اغلب سالمند هستند

علی نوری  که مشاور شهردار یزد نیز هست می افزاید: اصولا گردشگرانی که به ایران میآیند گردشگران سالمند هستند که بالا و پایین رفتن از پله های فراوان و بلند اماکن تاریخی برایشان سخت است. گردشگران معلول که اصولا نمیتوانستند از این مکانها بازدید کنند از اینرو تصمیم گرفتیم کار مناسبسازی را در بناهای تاریخی هم پی بگیریم. اما مناسب سازی بافت تاریخی با ساخت و سازهای دیگر بسیار متفاوت است و میراث فرهنگی اجازه هیچ دخل و تصرفی را در بناهای تاریخی نمی دهد. با این وجود در نخستین جشنواره با همکاری صمیمانه مسئولان میراث فرهنگی توانستیم چندین بنای تاریخی و گردشگری را برای حضور معلولان آماده کنیم.

مناسبسازی محل اقامت معلولان

جشنواره در دو برنامه زمانبندی یازدهم تا چهاردهم و چهاردهم تا هفدهم آذر تنظیم شده بود و مهمانان جشنواره در یکی از بزرگترین هتلهای شهر اسکان داده شدند هتلی که حتی تا ساعاتی قبل از شروع جشنواربه سرعت آخرین مراحل تجهیز را میگذراند و کارگران مشغول نصب میله های دو طرف رمپها بودند. گرچه هر هتل تنها موظف به مناسبسازی چهار درصد اتاقهای خود برای معلولان هست اما در این هتل از ماههای قبل چندین اتاق برای حضور مهمانان آماده و در نظر گرفته شده بود. مواردی چون داشتن سرویس بهداشتی بزرگ و مناسب برای ورود و حرکت و دور زدن ویلچر و میله های محافظ اطراف آن؛ روشویی با ارتفاع و بدنه ای که امکان نزدیک شدن ویلچر را فراهم سازد.

البته با این همه هنوز حمام برای ورود و جابه جایی فرد معلول از روی ویلچر به روی صندلی فضای کافی نداشت. ریزه کاریهایی که توجه به آنها افرادی دلسوز و هم آگاه را می طلبد. نوری در این زمینه میگوید پیمانکاران و طراحان پروژه های عمرانی اکثرا با ضوابط مناسبسازی اماکن برای ما آشنا نیستند و برای همین ما با همکاری با سازمان نظام مهندسی دوره هایی را در شهرداری برای آنان برنامه ریزی کرده ایم تا حال که هزینه میشود کار درست انجام شود.

چهار اتوبوس از هفده اتوبوسی که مجهز به رمپ شده بودند در طول مدت اردو مهمانان را جابه جا می کردند. اتوبوسهایی که به رمپ مجهز بودند و قرار بود شیب تند آنها در برنامه آینده عمرانی شهر با مناسبسازی ایستگاهای اتوبوس و سکوها برای به صورت مناسبتری تنظیم شوند یکی از این اتوبوسها هم تنها برای نقل و انتقال معلولان ویلچر ران اختصاص می یافت و برای همین اصلا صندلی نداشت.

کویرنوردی، برای معلولاندست یافتنی شد  

افتتاحیه جشنواره در میدان امیرچخماق برگزار شد. میدانی تاریخی که در آن روز کاروان 36 نفره معلولان ویلچرران رمپ آن را گذراندند و وارد زورخانه تاریخی آن شدند جایی که تا به آن روز حضور هیچ معلولی را بر روی ویلچر تجربه نکرده بود. این اولین تجربه برای مهمانان هم دور از ذهن و خوشایند بود. اما وقتی روز دوم قرار شد به کویرنوردی بروند تعجبها دوچندان شد.

صبح روز دوم پانزده خودروی سافاری آماده بود و دست اندرکاران صمیمی جشنواره که به مهمانان کمک میکردند که از روی ویلچرهای خود وارد خودرو شوند کاروان چون قطاری اکوپارک شباهنگ را در دل کویر مینوردید و بالا و پایین می رفت. . علی نجف پور در  خودروی ما بود. او که از مشهد میآمد با هیجان میگفت هرگز به خواب هم نمی دیدم روزی کویرنوردی را تجربه کنم نجف پور بعد از حادثه سقوط از درختی در کودکی 45 سال عمر خود را بر روی ویلچر گذرانده بود او این جشنواره را جشنواره ای برای کارهای نشدنی می نامید و با شوق میگفت برای من ثابت شد مسئولان اگر بخواهند جایی را مناسبسازی کنند غیرممکن وجود ندارد. کاروانسرا نیز با رمپ و سرویسهای مناسب و دو اتاق مناسبسازی شده آماده پذیرایی از مهمانان و هم گردشگران معلول ایرانی و خارجی بود که از این پس برای دیدن کویر می آمدند بازدید از بافت قدیمی شهر یزد شاید از همه جالبتر بود بافتی که این روزها به واسطه ثبت جهانی یزد در سازمان یونسکو رونق و جان دوباره ای گرفته است.

 مسیر عبوری بازدید از بافت قدیمی، دستکی نداشت که راه را ببندد و رمپهای مسجد جامع که امکان ورود را برای ویلچر هم فراهم میساخت.  

بخشیدن زندگی به هر معلول،امیدی است در دل سایر معلولان 

در زندان اسکندر با مهدی منتظران آشنا شدیم معلول فلج مغزی که هر روز به سختی و با کمک دیگران به گالری کوچکش در این بنای تاریخی وارد می شد و با کشیدن نقاشی و فروش آنها امرار معاش میکرد . اما او دیگر مجبور نیست برای ورود به محل کارش به سختی بیفتد و میتواند سوار بر ویلچر خود با کنترل پاهایش پایین برود. او که ناگویا حرف میزند با کشیدن نقاشی و هنرنمایی خود اشک شوق را در دیدگان دوستان همنوعش نشاند آنها که با دیدن زنده شدن او حس امید به زندگی را تجربه می کردند. گویی خود آنها بودند که اینگونه مورد توجه مسئولان شهرشان قرار می گرفتند. یکی از دوستان معلول میگفت ما در شهرهای خود فراموش شده ایم اما اینجا احساس کردم هنوز انسانهایی هستند که به انسانیت فکر کنند روزهای بعد آتشکده زرتشتیانرا هم دیدیم با رمپ ورودی و سرویسهای مناسبسازی شده که بی شک حضور گردشگران را دوچندان خواهد کرد و هم دخمه زرتشتیان را در خارج از شهر که مدر کنار مسیر پله ها سراشیبی با شیب کند امکان حضور ویلچرسواران را تا پای دخمه فراهم ساخت باغ تاریخی دولت آباد و بزرگترین بادگیرهشت گوشه جهان نیز دیگر میتوانست محلی برای گشت و گذار معلولان ویلچر سوار باشد.

هر شهر ایران باید شهر دوستدار معلول شود

پایان جشنواره گردشگری معلولان جلسه ای برای گزارش عملکرد و همفکری برای پیگیری مناسبسازیها در شهرهای دیگر برگزار شد. سپنتا نیکنام در این جلسه ضمن اشاره به اینکه هدف از برگزاری جشنواره به شکل ملی، این بود که با کمک مسئولان انجمنهای معلولان ضایعه نخاعی سراسر کشور نهضت مناسبسازی را در کشور راه بیندازیم گفت: ما باید توجه ها را به این موضوع جلب کنیم که مدیران وظیفه دارند به حقوق معلولان رسیدگی کنند.شما هم وقتی بعد از جشنواره به شهرهای خود برمی گردید این موارد را که ما در شهر خود تجربه کرده ایم ، از مسئولان خود مطالبه کنید. تا سال آینده اینجا دستاوردهای خود را با هم مرور کنیم. 1-توجه کنید که اگر معلولان خود حقوق خود را درخواست کنند و آن را فریاد بزنند به آن میرسند و در غیر این صورت کاری انجام نخواهد شد. ما دنبال این هستیم که شهر دوستدار معلول یک برند شود و شهرهای دیگر هم به دنبال به دست آوردن این برند باشند. در  آینده همه داوطلبان انتخابات شوراها دنبال جمع کردن رای میروند و چه شعار و هدفی بهتر از توجه به حقوق شهروندی وجود دارد باید به این سمت برویم که خود معلولان هم عضو شورا معرفی کنند و از همین الان از داوطلبان انتخابات شوراها بخواهند به خواسته های معلولان اهمیت بدهند تا در انتخابات مورد حمایت آنها قرار بگیرند.

 2-ما در شورای یزد عضو ناظر معلول انتخاب کردیم که نماینده شورا در مناطق شهر باشد و در جلسات ماهیانه از وضعیت مناسبسازی منطقه خود گزارش دهد مدیر منطقه هم باید بگوید کدام مشکل را برطرف کرده یا تا چه زمان رفع میکند

3- نباید توجه به معلولان فقط به 12 آذر منحصر شود ما در یزد هر ماه جلسه کمیسیون خدمات را با حضور معلولان تشکیل میدهیم و مشکلات آنان را بررسی میکنیم.  .

4- اختصاص ردیف بودجه که شاید اولین کار باشد الان وقت بودجه نویسی  شوراهاست اگر برای انجام کاری ردیف اختصاص نیافته باشد آن کار قابل اجرا نیست ما در یزد ردیف خوبی برای مناسبسازی معابر شهری اختصاص داده ایم و پایان سال باید گزارش دهیم چگونه آن را صرف کرده ایم

. 5-  شوراها موظفند برای حمل و نقل عمومی یارانه پرداخت کنند در این رابطه هم باید سهم افراد معلول حفظ شود ما در یزد دو دستگاه ون به معلولان اختصاص و آنها را در اختیار انجمن معلولان ضایعه نخاعی قرار دادیم و هزینه و حقوق رانندگان را هم پرداخت میکنیم  تا معلولی که میخواهد در شهر جا به جا شود از این خودروها استفاده کند.

6- دیدیم - به پروژه های شهری پول میدهیم ولی بعد میبینیم مناسبسازیها را به خوبی اجرا نکرده اند برای همین دوره هایی آموزشی برای پیمانکاران شهرداری طراحی کردیم تا ضوابط مناسبسازی را به آنها آموزش دهیم.

 7-بعد از دوره اگر ببینیم آموزشها اجرا نمیشود در فرم تحویل پروژه ؛ جایی برای امضای ناظر معلول شورا گذاشتیم که اگر او پروژه را تایید نکند پیمانکار نتواند پروژه را تحویل بدهد حتی گاه پیمانکار مجبور میشود مواردی را دوباره اصلاح کند.

8-مناسبسازی تنها ایجاد رمپ نیست زیرساختهای شهر باید برای شهروندان اصلاح شود اگر تعیین زمانهایی مانند جشنواره نباشد کارها انجام نمیشود باید با هم بخواهیم شهرهایمان برند شهر دوستدار معلول را بگیرند تا برای مناسبسازی ضرورت ایجاد شود از این پس معلولانی که به شهر ما می آیند نیز از نواقص مناسبسازی در شهر ما عکس می گیرند و آن را به ما تذکر میدهند این برای ما کمک می کند شهرمان را بهتر بسازیم.

 9-در میراث فرهنگی یزد، کمیته گردشگری در دسترس شروع به کار کرده است باید بدانیم که گردشگری برای یک معلول جنبه تفریحی ندارد بلکه درمان است.

در ادامه عضو شورای شهر یزد در پاسخ به این سوال که چرا همزمان از ناظران نابینا هم کمک نگرفتید تا مناسب سازی برای این گروه هم دیده شود گفت: البته شاید بتوان این اشکال را به کار ما گرفت که چرا مناسبسازی را همزمان برای همه معلولان ندیدیم ما اولویت بندی کردیم و در اولین اولویت معلولان ضایعه نخاعی را دیدیم شاید مجبور شویم در برخی از جاها دوباره رمپها و مسیرها را برای نابینایان اصلاح کنیم و علائم هشداری را برای این قشر  هم در نظر بگیریم.برای همین به همکارانم در شهرهای دیگر توصیه میکنم از تجربه ما درس بگیرند و برای مناسبسازیها همزمان همه گروههای معلولان را در نظر بگیرند.رئیس کمیسیون محیط زیست و خدمات شهری یزد افزود: ما بعد از این جشنواره ، تیمی را برای پایش مشکلات مناسبسازی برای همه معلولان در همه شهر داریم تا بتوانیم مشکلات را با برنامه ریزی برطرف کنیم.همچنین از حدود سه ماه پیش حمل ونقل با اتوبوسهای داخل شهر را برای نابینایانی که کارت معلولیت ارائه میدهند طبق قانون حمایت از معلولان رایگان کرده ایم.

مناسبسازی اولویت خبری رسانه ها نیست

در پایان جمعبندی، هر یک از شرکت کنندگان به بیان نظرات و احساسات خود پرداختند. از تذکر اینکه پمپ بنزینها و رستورانهای بین راهی را فراموش نکنید بسیاری از ما به این دلیل که در این مکانها سرویس بهداشتی مناسب وجود ندارد در تمام مسیر سفر نمیتوانیم از سرویس بهداشتی استفاده کنیم تا توصیه به اینکه برای امتحان میزان مناسبسازی حتما کسی بر روی ویلچر نشسته باشد. یکی از معلولان نیز گفت: شیب رمپهای اتوبوسها خیلی تند بود که نیکنام توضیح داد این به دلیل مناسب نبودن سکوی ایستگاهها است که بعد از اصلاح ایستگاهها وقتی رمپ بر روی سکو قرار گیرد شیب آن مناسب خواهد بود.. دوست دیگری گفت:

ما در شهرهای دیگر فراموش شده هستیم شما با این کار ما را زنده کردید و ما را از خانه ها بیرون آوردید. شرکت کننده دیگری گفت: کار بزرگی در یزد انجام شده است و ما موظفیم این اقدام را به گوش مسئولان شهرهای خود برسانیم. یکی از معلولان شیرازی همضمن تذکر اینکه نباید فقط هتلهای گرانقیمت برای ما مناسبسازی شوند و باید اقامتگاههای ارزانتری هم برای این منظور دیده شود، افزود: کاش هر شهر ایران یک "سپنتا نیکنام" داشت. از زنجان هم یکی از شرکت کنندگان گفت من به این کار ارزنده نمره 95 را از 100 امتیاز میدهمرویدادی در یزد اتفاق افتاده که در ایران بی نظیر بوده است. دوست دیگری به این موضوع اشاره داشت که پوشش خبری خوبی در این جشنواره ندیدیم و سایرین پاسخ دادند که چون بحث مناسبسازی اولویت رسانه های ما نیست و حال که شرایط اینچنین است ما خود باید رسانه خود باشیم و این خبر و مطالباتمان را به گوش مسئولان شهرمان برسانیم. دوست دیگری از مشهد هم گفت: من آرزو داشتم روزی به تنهایی سفر کنم که این آرزو در یزد تحقق یافت.

ما در شهرهای خودمان فراموش شده ایم

هر یک از شرکت کنندگان به بیان نظرات و احساسات خود پرداختند. از تذکر اینکه پمپ بنزینها و رستورانهای بین راهی را فراموش نکنید بسیاری از ما به این دلیل که در این مکانها سرویس بهداشتی مناسب وجود ندارد در تمام مسیر سفر نمیتوانیم از سرویس بهداشتی استفاده کنیم تا توصیه به اینکه برای امتحان میزان مناسبسازی حتما کسی بر روی ویلچر نشسته باشد. یکی از معلولان نیز گفت: شیب رمپهای اتوبوسها خیلی تند بود که نیکنام توضیح داد این به دلیلمناسب نبودن سکوی ایستگاهها است که بعد از اصلاح ایستگاهها قابل رفع است. دوست دیگری گفت:

ما در شهرهای دیگر فراموش شده هستیم شما با این کار ما را زنده کردید و ما را از خانه ها بیرون آوردیدشرکت کننده دیگری گفت: کار بزرگی در یزد انجام شده است و ما موظفیم این اقدام را به گوش مسئولان شهرهای خود برسانیمیکی از معلوان شیرازی همضمن تذکر اینکه نباید فقط هتلهای گرانقیمت برای ما مناسبسازی شوند و باید اقامتگاههای ارزانتری هم برای این منظور دیده شود، افزود: کاش هر شهر ایران یک "سپنتا نیکنام" داشت. از زنجان هم یکی از شرکت کنندگان گفت من به این کار ارزنده نمره 95 را از 100 امتیاز میدهمرویدادی در یزد اتفاق افتاده که در ایران بی نظیر بوده است. دوست دیگری به این موضوع اشاره داشت که پوشش خبری خوبی در این جشنواره ندیدیم و سایرین پاسخ دادند که چون بحث مناسبسازی اولویت رسانه های ما نیست و حال که شرایط اینچنین است ما خود باید رسانه خود باشیم و این خبر و مطالباتمان را به گوش مسئولان شهرمان برسانیم. دوست دیگری از مشهد هم گفت: من به مسئولان شهر خودمان میگویم مناسبسازی ها منتی بر سر ما نیست چون معلولیت ارثیه ما نبوده است شما باید در نظر بگیرید که این کار را لا اقل برای سالمندی خود یا بستگانتان انجام میدهید. و اینکه من آرزو داشتم روزی به تنهایی سفر کنم که این آرزو در یزد تحقق یافت.امیدوارم روزی شهرهای ما هم دوستدار معلول گردند.  

حال که آئین نامه اجرایی مناسبسازی شهری برای معلولان از سوی هیئت دولت برای اجرا ابلاغ شده است امید آن میرود که با مطالبه گری معلولان و در نظر گرفتن تجربه هایی اینچنین که در شهر یزد به انجام رسیده  از این پس، مناسبسازی ها با سرعت و دقت بیشتری صورت بگیرد.