با توجه به اینکه مهار پنج آسیب اجتماعی شامل اعتیاد، حاشیه‌نشینی، طلاق، فساد اخلاقی و بیکاری در راستای فرمایشات رهبر معظم انقلاب و اهتمام دولتمردان در دستورکار قرار گرفته است، سازمان بهزیستی کشور نیز همواره تلاش دارد تا بهترین برنامه ها را برای کنترل و کاهش این آسیب ها اجرا کند.
افزایش مستمری مددجویان
وضعیت اقتصادی خانوارها یکی از مهم ترین مولفه ها در جهت کنترل آسیب های اجتماعی به شمار می رود بنابراین افزایش مستمری مددجویان در دولت دوازدهم را می توان یکی از رضایت آمیزترین اقدامات بهزیستی برای مددجویان خود عنوان کرد؛ بهزیستی یک میلیون و ۴۵۰ هزار خانوار مستمری بگیر را تحت پوشش دارد که یک میلیون و ۸۰ هزار خانوار آن مستمری خود را به طور ماهانه دریفات می کنند.
به گفته وحید قبادی دانا رئیس سازمان بهزیستی کشور خوشبختانه با اقدام‌های صورت گرفته، سهم بهزیستی از سبد هدفمندی یارانه‌ها از ۲۴ درصد در سال گذشته به ۳۳/۳ درصد در سال جاری افزایش پیدا کرد.
متاسفانه در گذشته تبعیض ناخواسته برای سرپرستان خانوار معلول شکل گرفته بود که با رایزنی‌ها و پیگیری‌های مجلس و دولت و همراهی معاونت برنامه و بودجه و ستاد هدفمندی یارانه‌ها سعی بر این شد که مبلغ مورد نظر برای این افراد تامین شود که افزایش میزان اعتبار مستمری در سال ۹۸ نیز به همین منظور است.
۱۷۸ هزار خانواری که قبلا معلول سرپرست خانوار بوده و به ازای یک معلول مستمری می می گرفتند، از این به بعد بر اساس بُعد خانوار مستمری خواهند گرفت یعنی فردی که سرپرست خانوار بوده، با داشتن خانواده پنج نفری به جای ۱۶۰ هزار تومان ۵۱۶ هزار تومان دریافت می کند.
سالمندان و جامعه دوستدار سالمند
در حوزه سالمندان نیز طبق آمار سال ۹۵، هفت میلیون و ۴۱۴ هزار و ۹۱ سالمند در کشور وجود دارند که ۹.۲۷ درصد جمعیت ۷۹ میلیون و ۹۲۶ هزار و ۲۷۰ نفری ایران را تشکیل می دهند و مطمئنا اکنون جمعیت سالمندان کشور به هشت میلیون نفر افزایش یافته است.
دولت در حوزه سالمندی مطالعه پیمایش سالمندی در کشور، ایجاد بانک جامع سالمندی و بیمه مراقبتی طولانی مدت برای سالمندان را در دست اجرا دارد.
مطالعه مداوم در حوزه سالمندان در همه کشورهای پیشرفته انجام می شود که در آن تمام شاخص های مرتبط با سالمندی مانند معیشت، میزان درآمد، وضعیت استقلال و سلامت، توانمندی، محیط سلامت و پیوندهای اجتماعی سالمند بررسی می شود.
وحید قبادی دانا رئیس سازمان بهزیستی کشور نیز از گسترش خانه های حمایتی سالمندان خبر داده است و گفته است که این خانه ها با مراکز نگهداری سالمندان متفاوت هستند و ساختاری شبیه خانواده دارند.
در این خانه ها، سالمندان به طور داوطلبانه حضور پیدا می کنند و اقامت در این خانه ها، شبانه روزی است اما سالمندان در طول روز می توانند به خواست خود خارج شوند و به امور خود بپردازند.
همچنین کار مطالعاتی شهر دوستدار سالمند امسال به پایان خواهد رسید و ایرانیان صاحب شهر دوستدار سالمند می شوند. : طبق چک لیست سازمان جهانی بهداشت برای شهرهای دوستدار سالمند، این شهرها باید ساختارها و خدمات خود را با نیازهای افراد مسن تر تطابق دهند.
محیط زیست، حمل و نقل، مسکن، مشارکت اجتماعی، احترام، مشارکت مدنی و اشتغال، ارتباطات، حمایت اجتماعی و خدمات بهداشتی از شاخص های شهر دوستدار سالمند به شمار می روند. براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، افراد بیشتر از ۶۰ سال، سالمند محسوب می شوند.
زنان سرپرست خانوار
دولت در مورد زنان سرپرست خانوار بیشتر به توانمندسازی آنان توجه دارد به طووریکه به طور میانگین سالیانه ١٥ هزار نفر از زنان سرپرست خانوار تحت پوشش، از طریق اشتغال و کارآفرینی در قالب انفرادی یا گروه های همیار، بازتوان شده و از چرخه حمایت خارج می شوند.
خیاطی، تهیه غذا و کترینگ، بسته بندی، تولید پوشاک، خدمات کامپیوتری، انواع صنایع دستی و هنرهای تجسمی، آرایشگری، تولید و پرورش قارچ، دامداری و دامپروری، قالیبافی، پرورش گل و خدمات گلخانه ای، تاکسی تلفنی و تولید کمپوست (کود حاصل از پسماندهای کشاورزی، خانگی و خوراکی) از مشاغلی هستند که عمدتاً مورد توجه این افراد و البته بر اساس تقاضای بازار است.
همچنین سالیانه حدود ٩ هزار نفر از افراد تحت پوشش دفتر توانمندسازی خانواده و زنان در دوره های کاربردی آماده سازی شغلی که با حمایت سازمان بهزیستی کشور برگزار می شود شرکت می کنند و مهارت های لازم را برای اشتغال و کارآفرینی کسب می کنند.
مهدهای کودک
در حال حاضر ۱۵ هزار مهدکودک شامل هفت هزار و ۵۰۰ روستامهد و مهدحاشیه ای در کشور فعالیت دارند. در حال حاضر یکی از ستودنی ترین اقدامات دولت از طریق بهزیستی در مهدهای کودک را می توان توزیع یک وعده غذای گرم در مهدهای کودک برشمرد. بهزیستی برای کاهش سوء تغذیه کودکان در مهدهای کودک مناطق حاشیه نشین و روستا مهدها اقدام به توزیع یک وعده غذای گرم می کند.
بر اساس ارزیابی وزارت بهداشت این طرح باعث کاهش ۵۰ درصدی سوء تغذیه میان کودکان مناطق کم برخوردار و حاشیه‌ای شده است. تجهیز مهدهای کودک شهری به دوربین ها برای کاهش تخلفات مربوط به کودک آزاری و شماره تلفن ۳۰۰۰۰۱۲۳۳۳ برای اطلاع رسانی پیامکی تخلفات مهدهای کودک از دیگر اقدامات قابل تحسین در مهدها به شمار می رود.
امور کودکان بی سرپرست و بدسرپرست
سازمان بهزیستی کشور در حوزه کودکان بی سرپرست و بدسرپرست نیز ۶۵۰ مرکز نگهداری در سراسر کشور دارد. دولت هنگام ترخیص این کودکان از مراکز نگهداری مبالغی را جهت اشتغال یا اجاره مسکن در اختیار آنان قرار می دهد و خرج تحصیل و ازدواج آنان را نیز می پردازد. در نظر است شمار کودکان در یک مرکز کاهش پیدا کند تا زندگی با کیفیت تری داشته باشند.
همچنین ۳۴ شیرخوارگاه برای نگهداری کودکان از بدو تولد تا ۶ سالگی در کشور وجود دارد که هرچند با کمبود نیرو مواجه هستند اما تلاش می شود تا بهترین خدمات در حد امکان در این مراکز فراهم شود.
در حال حاضر ۱۰ هزار کودک بی سرپرست و بدسرپرست در مراکز نگهداری بهزیستی موسوم به مراکز شبه خانواده نگهداری می شوند.
اقدامات در حوزه اعتیاد
اقدامات دولت در حوزه اعتیاد از طریق بهزیستی را می توان به سه بخش پیشگیری، درمان و کاهش آسیب و توانمندسازی تقسیم کرد.
پیشگیری: دولت در حوزه پیشگیری به ویژه طی دو سال اخیر اقدامات خوبی انجام داده است. به طور مثال مجموعه پیام هایی با عنوان «کاربین» از سوی سازمان بهزیستی در فضای مجازی به منظور پیشگیری از اعتیاد منتشر می شود.
همچنین در حال حاضر طرح پیشگیری ازاعتیاد زنان و کودکان در خانواده‌های دارای معتاد موسوم به پازک در ۵۰۰ منطقه پرخطر آسیب خیز کشور در حال اجرا است. همچنین طرح «خانه و مدرسه» با هدف پیشگیری از اعتیاد در مهدهای کودک و با همکاری آموزش و پرورش در مقطع اول ابتدایی اجرا می شود.
درمان و کاهش آسیب: هر چند گفته می‌شود ترک اعتیاد به طور کامل موفقیت‌آمیز نیست اما باید توجه داشت که ماهیت اعتیاد، مزمن است و انجام اقدامات درمانی اعتیاد منجر به کاهش عوارض اعتیاد مانند میزان بروز هپاتیت و ایدز می‌شود.
در مورد معتادان متجاهر نیز اواخر سال ۹۵ بود که در جلسه صد و سی و سوم ستاد مبارزه با مواد مخدر در محل وزارت کشور مسئولیت جمع آوری و نگهداری معتادان متجاهر به بهزیستی واگذار شد اما از سال جاری بهزیستی کمتر به این امور می پردازد و بیشتر قرار است در حوزه ماده ۱۵ یعنی درمان اختیاری و کاهش آسیب معتادان و پیشگیری از اعتیاد اقدامات خود را انجام دهد.
دولت برای کاهش آسیب خدمت جدیدی در سال جاری ارائه می دهد که طی آن ۲۶ موبایل ون در استان‌های تهران، سیستان و بلوچستان، اصفهان، فارس، گیلان، گلستان، کرمان و بندرعباس در پاتوق‌های پنهان خدمات کاهش آسیب گذری ارائه می‌دهند. در قالب این خدمت جدید، کارشناسان بهزیستی در ون های مناسب سازی شده به سراغ معتادان متجاهر می‌روند و خدمات کامل کاهش آسیب موسوم به دی. آی. سی DIC را به آنها ارائه می‌کنند.
کاهش آسیب، برنامه اساسی در فعالیت‌های مربوط به درمان اعتیاد مصرف‌کنندگان پرخطر مواد مخدر است که سابقه ای ۱۴ ساله دارد و اکنون نیز ۱۴۰ مرکز گذری کاهش آسیب DIC در کشور فعالیت دارد. در این مراکز برای کنترل بیماری‌های عفونی و مقاربتی و انتقال ویروس ایدز HIV خدماتی مانند توزیع سوزن و سرنگ، پد الکلی و همچنین یک وعده غذای گرم ارائه می‌شود.
هم اکنون ۱۰۵ شلتر و سرپناه در سراسر کشور وجود دارد که ۲۸ مرکز ویژه زنان خدمات ارائه می‌کند و سال گذشته به ۱۸ هزار نفر خدمت ارائه شده است.
توانمندسازی: علت عمده بازگشت بسیاری از معتادانی که اعتیاد خود را ترک کرده اند رعایت نشدن کامل این چرخه و مسایلی چون معیشت و اشتغال فرد، وضعیت روحی و خانوادگی و بسیاری مسایل دیگر پس از ترک اعتیاد است.
این موضوع در سال های اخیر به ویژه در برنامه ششم توسعه مورد توجه دولت قرار گرفته و تاکید شده است که بهزیستی و شهرداری ها باید مراکز صیانت از معتادان بهبود یافته را در دستور کار داشته باشند.
ستاد کل مبارزه با مواد مخدر آیین نامه ای با عنوان درمان و کاهش آسیب معتادان بی بضاعت تصویب کرده که یکی از آنها طرح مدیریت موردی معتادان بی بضاعت است؛ بر اساس این آیین نامه، بهزیستی موظف شد واحدهای مدیریت مورد را جهت توانمندسازی و بازتوانی معتادان فعال کند که ابتدا ۱۶ استان و سپس ۲۱ استان برای اجرای این طرح تعیین شد.
در حال حاضر و سه هزار و ۶۰۰ معتاد در حال بهبودی یا بهبودیافته تحت پوشش آن قرار دارند و پیگیری یک ساله اجرا می شود تا فرد مورد مطالعه قرار گرفته به تعیین تکلیف نهایی برسد. تاکنون ۶۳ درصد معتادان بهبود یافته با اجرای این طرح ماندگاری داشته اند که نشان دهنده اثربخشی آن است.
بر اساس آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر، اکنون ۲ میلیون و ۸۰۸ هزار مصرف‌کننده مواد مخدر در کشور وجود دارند که بالاترین مصرف مواد مخدر با بیش از ۶۶ درصد مربوط به تریاک است.
اورژانس اجتماعی
اکنون با اقدامات دولت تمام شهرهای دارای ۵۰ هزار نفر جمعیت دارای اورژانس اجتماعی هستند و مردم می توانند موارد همسرآزاری، کودک آزاری، سالمند آزاری، معلول آزاری و خودکشی را به شماره ۱۲۳ اطلاع دهند.
هم اکنون بازنگری برنامه راهبردی اورژانس اجتماعی در دست اجرا است که برای اجرای این برنامه راهبردی، اولویت هایی در نظر گرفته شده که به زودی نهایی خواهد شد تا آسیب های اجتماعی هرچه بیشتر کنترل شود.
ارتقای کیفیت و استانداردسازی خدمات اورژانس اجتماعی یکی از برنامه های طرح راهبردی است. همچنین در نظر است آگاهی مردم از خدمات اورژانس اجتماعی ارتقا یابد.
وی تاکید کرد: اورژانس اجتماعی کشور به سمت بهره گیری از فناوری اطلاعات IT میرود و گزارش گیری، ثبت اطلاعات و رهگیری آنها از اولویت های برنامه راهبردی اورژانس اجتماعی است.
برنامه های دیگر بهزیستی برای مددجویان
پرداخت کمک هزینه تحصیلی برای مددجویان پذیرفته شده در دانشگاه های دولتی یا بورسیه برای نخستین بار، تشکیل مجمع خیرین حامی افراد دارای معلولیت، ساخت ۲ هزار و ۱۰۰ واحد مسکونی برای افراد دارای معلولیت در استان های مختلف، ساخت مسکن برای مددجویان سیل زده و زلزله زده، اجرای برنامه های کاهش طلاق و مداخله در بحران، مرکز ملاقات فرزندان طلاق با والدین و اجرای برنامه هایی برای افراد پرخطر و ساماندهی کودکان کار و خیابان از دیگر برنامه های بهزیستی به شمار می رود.
امور مربوط به افراد دارای معلولیت
دولت، قانون جامع حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت را در اسفندماه سال ۹۶ تصویب کرد و این قانون از سوی ریاست جمهوری در هشتم اردیبهشت ماه سال گذشته به دستگاه های ذیربط ابلاغ شد.
این قانون به مسائلی مانند مناسب سازی، دسترس پذیری و تردد و تحرک، خدمات بهداشتی، درمانی و توانبخشی، امور ورزشی، فرهنگی، هنری و آموزشی، کارآفرینی و اشتغال، مسکن، فرهنگ سازی و ارتقای آگاهی های عمومی، حمایت های قضایی و تسهیلات مالیاتی، معیشت و حمایت های اداری و استخدامی و برنامه ریزی، نظارت و منابع مالی می پردازد.
یک هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان برای اجرای این قانون برای سال جاری پیش بینی شده که از محل درآمدهای اختصاصی دولت است البته پیش بینی اولیه برای اجرای این قانون بیش از ۱۶ هزار میلیارد تومان قبل از شرایط تحریم بوده است.
از دیگر اقدامات دولت در حوزه معلولان می توان اجازه ورود سالانه ۵۰۰ دستگاه خودروی مناسب سازی شده برای معلولان بهزیستی اشاره کرد که اجازه آن امسال اخذ شد.
در حوزه مناسب سازی نیز فصل دوم قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت به موضوع مناسب سازی می پردازد و وحید قبادی دانا رئیس سازمان بهزیستی کشور اعلام کرده است که این سازمان برای تشویق نهادها جهت مناسب سازی ساختمان های خود برای معلولان مشوق هایی ایجاد کرده که اعطای گواهینامه مناسب سازی یکی از آنها است.
پیش از این از وضعیت مناسب سازی آمار و اطلاعات دقیقی در دست نبود اما در این دولت اهتمام هایی برای روشن شدن این آمار و اطلاعات در دست اجرا است. به طور مثال وضعیت مناسب سازی ایستگاه های راه آهن و فرودگاه ها در طرح پژوهشی بررسی وضعیت مناسب سازی در دسترس پذیری ایستگاه های راه آهن و فرودگاه های کشور با بررسی ۱۰۴ ایستگاه قطار و ساختمان های اداری مربوطه و ۵۴ فرودگاه و ساختمان اداری، مشخص شده است./ ایرنا