به گزارش ایران سپید  همه ما به فراخور سن و موقعیت اجتماعی که داریم، سر و کارمان با بیمه های مختلف و قوانین پیچیده آن است. به خصوص افرادی که شاغل هستند، حتماً به این فکر افتاده اند چه زمانی و با چه شرایطی بازنشسته خواهند شد. به همین خاطر همواره در تکاپو هستند تا از نحوه بازنشستگی، محاسبه مستمریشان در آینده و دیگر خدمات بیمه ای که در طول زمان مشمولشان میشود، اطلاعاتی به دست آورند. مخاطبان روزنامه هم به فراخور شرایطشان سؤالهای زیادی در مورد امور بیمه ای دارند که شاید اطلاعات ما برای پاسخگویی به همه آن سؤالها کافی نباشد. به همین جهت مذاکراتی با سازمان بیمه تأمین اجتماعی داشتیم تا با همکاری یکدیگر بتوانیم راهی برای پاسخگویی به پرسشهای متفاوت خوانندگان این رسانه بیابیم.

 با هماهنگی های انجام شده، احمد رشیدی، رئیس مطالعات و رویه های وصول حق بیمه تأمین اجتماعی روز چهارشنبه چند ساعت مهمان تحریریه شد تا به صورت تلفنی به سؤالهای بیمه ای مخاطبان پاسخ دهد. بیشتر سؤالهای ارسالی از سوی مخاطبان به صورت مشترک به یک سؤال ختم میشد و آن، نحوه بازنشستگی پیش از موعد معلولان بود. کارشناس بیمه ای حاضر در ایران سپید در پاسخ به این سؤال اظهار کرد: «افرادی که میخواهند از این قانون برای بازنشستگی بهره مند شوند، باید حد اقل 20 درصد معلولیت و 20 سال قابل قبول پرداختی حق بیمه در ادارات دولتی را داشته باشند.

شرایط و نحوه بازنشستگی پیش از موعد برای معلولان و جانبازان طی بخشنامه به همه واحدها و شعب بیمه تأمین اجتماعی ارسال شده است. حال اگر برخی شعب این قانون را اجرا نمیکنند یا همان طور که شما گفتید شرط سنی را برای معلولان جزو شروط بازنشستگی میآورند، ما این گونه موضوعات را در اداره کل درآمد و اداره کل بیمه شدگان پیگیری خواهیم کرد. بسته به نوع مشکل، شکایت افراد را به بخش مورد نظر ارسال میکنیم تا رسیدگی شود.» وی افزود: «برای این مورد خاص، معاونت بیمه ای در هر شعب پیگیر شکایات خواهد بود.

دو نکته را باید یادآور شوم که این قانون اولاً برای معلولان شرط سنی ندارد و ثانیاً فقط برای شاغلین در بخش دولتی اجرایی میشود.» سؤال دیگری که ذهن بسیاری از شاغلین را درگیر کرده است، نحوه محاسبه مستمریها در دوران بازنشستگی است. رشیدی در پاسخ به این سؤال بیان کرد: «طبق ماده 76 قانون تأمین اجتماعی، مبنای برقراری مستمری افراد، ناشی از حق بیمه ای است که در دو سال آخر به تأمین اجتماعی پرداخت میشود. طبق بند 5 ماده 2 قانون تأمین اجتماعی، تمام مزایای مستمر نقدی و غیر نقدی در میزان مستمری محاسبه خواهد شد. منظور از مستمر در این بخش، تعریف هیئت عمومی  دیوان عدالت اداریست. به این معنا که هرچیز که بیشتر از دو بار طی سال به بیمه شده  پرداخت شود، مستمر تلقی خواهد شد.

البته حق عائله مندی خارج از دایره محاسبات در پرداخت حقوق بازنشستگی افراد است. در مابقی ریز پرداختیها هرچه با هر عنوانی مثل اضافه کاری، مزایا، پاداش، بن غیر نقدی معادل ریالی آن مشمول محاسبات در حقوق بازنشستگی خواهد شد.» این کارشناس بیمه ای در پاسخ به اینکه اگر فردی 18، 21 یا حتی 15 سال مشغول به کار بود و بعد از آن به هر دلیلی فرد نتواند کار کند، آیا میتواند به تعداد سالهایی پرداختی بیمه بازنشسته شود؟ گفت: «بله! اگر افراد حتی 10 سال پرداختی بیمه داشته باشند، میتوانند با 10 روز حقوق بازنشسته شوند.

البته در این مورد از بازنشستگی شرط سنی برای آقایان 55 و خانمها 50 سال است. اگر مخاطبان روزنامه شما با این مشکل مواجه شدند که در برخی شعب به قولی جلوی پایشان سنگ اندازی میشود، با توجه به اینکه این مورد در ماده 76 قانون سازمان تأمین اجتماعی آمده است، میتوانند شکایات خود را به ستاد اداره کل مستمریهای سازمان ارجاع دهند.»

بسیاری از تماسها و پیامکها از سوی شاغلینی بود که یا در بخش خصوصی مشغول به کارند یا در ادارات پیمانکار وابسته به بخشهای دولتی کار میکنند. شاید ذکر این نکته لازم باشد که برای بهره مندی از قانون بازنشستگی پیش از موعد معلولان، افراد باید در دستگاههای دولتی شاغل باشند. احمد رشیدی در پاسخ به این سؤال که چه بخشهایی دولتی محسوب میشوند؟ گفت: «منظور از دولتی، کارگاههاییست که بیش از 51 درصد از سهامشان متعلق به دولت است یا در قانون تلفیق بودجه از آنها به عنوان دستگاههای اجرایی نام برده شده است؛ مثل شهرداریها، سازمان تأمین اجتماعی، بنیاد مستضعفان و... به اینها دستگاههای اجرایی گفته میشود که به قولی دولتی خوانده میشوند و افراد معلول شاغل در این مکانها میتوانند از قانون بازنشستگی  پیش از موعد استفاده کنند؛ اما  بخشهایی که پیمانکار هستند یا به صورت خصوصی اداره میشوند، جزو بخش خصوصی محسوب میشوند.»

یکی از مخاطبان روزنامه که از جانبازان جنگ تحمیلی است، طی پیامکی به روزنامه از کارشناس بیمه پرسیده اند آیا سازمان تأمین اجتماعی هنوز هم ماده 27 قانون جامع ایثارگران را اجرایی میکند؟ که پاسخ به سؤال این جانباز عزیز کشور مثبت است و این ماده قانونی اجرایی میشود. برای آگاهی دیگر خوانندگانمان، در ماده 27 این قانون آمده است: «مدت خدمت داوطلبانه جانبازان، رزمندگان، آزادگان و شهدا در جبهه قبل از استخدام و اشتغال در صورت تمایل جزء سنوات قابل قبول از لحاظ بیمه و بازنشستگی به مأخذ مشاغل سخت و زیانآور (یک به یک و نیم) محسوب میشود.دولت مکلف است مابه التفاوت کسور بیمه و بازنشستگی سهم کارمند یا کارگر و کارفرما را برای مدت مذکور به مأخذ آخرین وضعیت استخدامی (حقوق و مزایای مشمول کسور بیمه و بازنشستگی) محاسبه و یکجا به صندوقهای مربوط واریز نماید.» 

سؤال دیگر این جانباز در خصوص ارائه خدمات ویژه به معلولان ضایعه نخاعی از سوی تأمین اجتماعی است و اینکه آیا شنیده های وی صحت دارد یا خیر؟ رشیدی در پاسخ به این سؤال اظهار کرد: «تأمین اجتماعی برای بیماریهای خاص مثل هموفیلی، تالاسمی، پیوند، MS، دیالیز و همچنین بیماریهای صعب العلاج و سرطانی است و تسهیلات خاصی به این افراد ارائه میدهد. اما اینکه مقرر شده تأمین اجتماعی به معلولان ضایعه نخاعی خدماتی ارائه دهد، هنوز بنده چیزی مبنی بر این خدمت را نشنیده ام.»

رئیس مطالعات و رویه های وصول حق بیمه سازمان تأمین اجتماعی در پاسخ به پیامک یکی از مخاطبانمان مبنی بر 30 سال پرداختی حق بیمه و 48 سال سن گفت: «اگر این فرد در بخش خصوصی مشغول به کار است، باید سن بازنشستگی 50 سال را تمام کند. در این صورت میتواند درخواست بازنشستگی دهد. اما همان طور که در سؤالشان ذکر کردند، هنوز دو سال دیگر باید از لحاظ سنی خدمت کنند.» سؤالهایی که خوانندگان روزنامه برای ما ارسال کردند بسیار متنوع است؛ مثلاً دوستی پرسیده است اگر به سن بازنشستگی رسیده باشم، اما قبل از 30 سال پرداختی حق بیمه به هر دلیلی از کار خارج شوم، تکلیف چیست؟ آیا نفع من در آن است که دو سال بیمه بیکاری دریافت کنم تا 30 سال خدمت کامل شود یا با همان 27 یا 28 روز حقوق خود را بازنشسته کنم؟ کارشناس بیمه در پاسخ گفت: «نفع این فرد در مورد نحوه بازنشسته شدنش به میزان دستمزدش بازمیگردد. اگر دستمزد حد اقلی دارد، منفعت در آن است که دو سال بیمه بیکاری را دریافت کند تا سابقه 30 ساله اش پر شده و با سی روز حقوق بازنشسته شود؛ اما اگر در دوران اشتغال دستمزد بالایی داشته، بهتر آن است که با تعداد سالهای پرداختی بیمه خود را بازنشسته سازد؛ مثلاً با 27 روز حقوق. چرا! چون دریافتی بیشتری بابت مستمری بازنشستگی خواهد داشت.»

در میان انبوهی از پرسشهای  ارسالی، سؤال مشترک دیگرمان در مورد بیمه خویشفرما در سازمان تأمین اجتماعی است و اینکه معلولانی که این بیمه را پرداخت میکنند آیا میتوانند از قانون بازنشستگی پیش از موعد بهره مند شوند؟ طبق گفته کارشناس بیمه خیر! قانون بازنشستگی پیش از موعد فقط مشمول کارمندان و شاغلان در بخش دولتی خواهد شد. افرادی که بیمه خویشفرما دارند باید برای بازنشستگی 30 سال پرداختی بیمه و بالای 50 سال سن داشته باشند.

خانمی پرسیده اند: 9 سال شاغل بودند و بعد از بیکاری بیمه را به صورت خویشفرما پرداخت کردند. در صورت فوت آیا حقوق و مستمری به فرزندانشان تعلق خواهد گرفت؟ رشیدی در پاسخ اظهار داشت: «اگر فرزندان وی تحت تکفل مادر باشند، میتوانند از مستمری و حقوقش بهره مند شوند.»

اگر فرزندان این خانم تحت تکفل مادر باشند پسر تا 18 سالگی و دختر تا زمان ازدواج میتواند از مستمری مادر بهره مند شوند اما اگر این خانواده پدری در قید حیات دارند و بچه ها از لحاظ قانونی تحت تکفل پدر باشند نمیتوانند از حقوق و مستمری مادر استفاده کنند.

تنها استثنایی که در این چند سال قانون برای افراد قائل شده است در خصوص همسران متوفی است. به این معنا که اگر بیمه شده آقایی فوت کند همسرش میتواند از مستمری و حقوق بازنشستگی او بهره مند گردد حتی اگر دوباره ازدواج کرده و مجدد تشکیل خانواده دهد. در گذشته چنین بود که با ازدواج دوباره خانم مستمری شوهر سابقش قطع میشد که این قانون تغییر کرد.» احتمالاً در میان معلولان هستند افرادی که به واسطه معلولیتی که دارند بعد از اتمام 18 سال سن برای آقایان و عدم اشتغال هنوز تحت تکفل پدر هستند و از دفترچه بیمه ای او استفاده میکنند.

حال این فرد اگر ازدواج کند و بچه دارد شود همسر و فرزند او نیز از این دفترچه بیمه بهره مند میشود و میتوانند از خدمات بیمه ای پدر فرد معلول استفاده کنند؟ رشیدی در پاسخ میگوید: «خیر همسر و فرزند این آقای دارای معلولیت به هیچ وجه نمیتوانند از دفترچه بیمه ای پدر شوهر یا پدربزرگ استفاده کنند چرا که فقط پسر است که تحت تکفل پدر قرار گرفته است.»  سوال خواننده قدیمی و بازنشسته مان از قهدریجان در مورد حد اقل پرداختی مستمری برای بیمه شدگان تأمین اجتماعی است که در پاسخ آقای رشیدی میگوید: «حد اقل دریافتی دو میلیون و 200 هزار تومان برای افرادی که سی سال کامل پرداختی بیمه داشته اند. که این پرداختی شامل: حق خوار و بار ماهانه و بن است که معادل ریالی آن در حقوق دریافتی حساب میشود فردی که بیان کرده یک میلیون 800 هزار تومان مستمری دریافت میکند فقط دریافتی نقدی را مد نظر قرار داده و بنهای دریافتی را حساب نکرده است.»

برخی از دوستان در سوالهای ارسالی به بیمه از کار افتادگی اشاره کردند که معلولیت دارند و بیمه از کار افتادگی پرداخت میکنند و چه زمانی میتوانند بازنشست شوند؟ رشیدی در پاسخ به این سوال مخاطبان میگوید: «اصلا چیزی به اسم بیمه از کار افتادگی نداریم. اصطلاح از کارافتادگی به فردی تعلق میگیرد که در محل شغلی مشغول به کار بوده و دچار معلولیت موقت و یا نقص عضو میشود که دیگر نمیتواند در آن شغل خدمت کند این فرد بسته به آسیبی که دیده است غرامت دریافت میکند و یا اگر آسیب به حدی باشد که دیگر فرد قادر به کار کردن نباشد از کارافتاده تلقی شده و مستمری بازنشستگی دریافت میکند. فردی که از ابتدا معلولیت دارد و جذب یک شغل میشود از کار افتاده نیست.

حتی اگر خودش به صورت خویشفرما بیمه پرداخت کند باز هم باید تا سقف 30 سال پرداختی بیمه و بالای 50 سال سن را داشته باشد. مگر بخواهد زودتر از موعد به تعداد سالهای بیمه پردازی بازنشسته شود مثلاً 23 سال پرداختی معادل  23 روزحقوق بازنشسته شود در این صورت باید 55 سال سن داشته باشد.» از آنجا که سوالها در مورد بازنشستگی پیش از موعد بسیار زیاد است میپردازیم به سوال دیگری در این زمینه که اگر فردی تمام شرایط را برای بازنشستگی پیش از موعد معلولان داشته باشد و شورای اداری محل کارش با این بازنشستگی مخالفت کند این فرد به کدام ارگان میتواند شکایت کند؟

«دیوان عدالت اداری به این گونه شکایات رسیدگی خواهند کرد.» حال اگر فرد معلول در طول 20 سال خدمتش 6 سال را در ارگانی و مابقی را در ارگانی دیگر خدمت کند سنوات ارفاقی اش را کدام دستگاه باید پرداخت کند؟ «اگر هر دو دستگاه دولتی باشند دستگاه آخر مؤظف به پرداخت سنوات ارفاقی به بیمه خواهد بود.»