طبق قانونِ «نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی و معلولان عادی» مصوب ۶۷، معلولان عادی به شرط داشتن حداقل ۲۰ سال تمام سابقه و با افزودن سنوات ارفاقی (حداکثر تا ۶ سال) می‌توانند از بازنشستگی پیش از موعد بهره‌مند شوند. البته این قانون در مراکز دولتی به درستی اجرا می‌شود اما معلولان شاغل در موسسات و مراکز غیردولتی برای بازنشستگی همچنان سرگردانند.

مطابق ماده ۱ آیین نامه اجرایی قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی ایران و جنگ تحمیلی و معلولین عادی و شاغلین مشاغل سخت و زیان‌ آور کلیه وزارتخانه‌ها، شرکت‌ها، موسسات دولتی، شهرداری‌ها، بانک‌ها، موسسات و شرکت‌ها و سازمان‌هایی که شمول قانون بر آن‌ها مستلزم ذکر نام است، می‌توانند در صورت درخواست کتبی جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، معلولین حوادث ناشی از کار، بیماران ناشی از شرایط خاص کار، معلولین عادی، شاغلین مشاغل سخت و زیان آور و آزادگان، آنها را به شرط داشتن حداقل ۲۰ سال تمام سابقه خدمت قابل قبول و یا پرداخت حق بیمه، از لحاظ بازنشستگی و احراز شرایط مندرج در این آیین نامه و با تصویب شورای امور اداری و استخدامی کشور بازنشسته نمایند اما خیلی از معلولان بخش غیردولتی هستند که بعداز بیست و پنج سال کار هنوز بلاتکلیف هستند.

در بخش غیر دولتی وقتی یک کارگر معلول بیست سال سابقه کار داشته باشد، باید با 30 روز حقوق بازنشسته شود. دولت باید این مابه‌التفاوت را به صندوق تامین اجتماعی واریز کند اما چون دولت زیر بار این موضوع نمی‌رود، سازمان تامین اجتماعی هم به دلیل بار مالی‌ای که این مسئله برایش ایجاد می‌کند، زیر بار اجرای قانون نمی‌رود.

اقدامات انجمن‌های معلولان برای اصلاح قوانین بازنشستگی

مصطفی چقایی (دبیر ستاد پیگیری بیمه تامین اجتماعی معلولان کشور) اظهار داشت: با توجه به اینکه عمده مشکل معلولان کل کشور اصلاح قانون بیمه معلولان است، در این رابطه مکاتباتی با رئیس سازمان بهزیستی، روسای جامعه معلولان ۳۲ استان، سازمان تأمین اجتماعی و نمایندگان مجلس انجام شده است امامتاسفانه هنوز معلولان مشکلاتی برای بازنشستگی خود دارند.

وی با اشاره به اینکه قانون «اصلاح قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی ایران و جنگ تحمیلی و معلولین عادی و شاغلین مشاغل سخت و زیان آور» مصوب سال ۸۵ نیاز به اصلاحاتی دارد، گفت: تاکنون جامعه معلولان استان مرکزی، انجمن‌ها و تشکل‌های معلولان اقداماتی برای اصلاح این قانون انجام داده‌اند. ما باور داریم که بزرگترین کارشناسِ مسائل معلول خود معلول است و تشکل‌های معلولان بهتر می‌توانند مشکلات را انعکاس داده و راهکار ارائه کنند.

چقایی ادامه داد: مشکل عمده در قانون بازنشستگی معلولان مربوط به کارکنان غیردولتی است. در بخش دولتی ۵ سال از سنوات را دولت و ۵ سال دیگر را کارفرما که همان موسسه دولتی است، می‌پردازد. اما در بخش غیردولتی دولت سهم خود را پرداخت نمی‌کند و این باری بر دوش سازمان تامین اجتماعی است. این است که سازمان تامین اجتماعی به دلیل بار مالی زیادی که این قانون برایش ایجاد می‌کند، همراهی نمی‌کند. ما پیشنهادات زیادی برای رفع این مشکل داشتیم اما تا کنون بی‌‌پاسخ مانده است.

او ادامه داد: در تبصره ۶ آیین نامه مصوب هیئت وزیران اشاره شده که در بخش غیردولتی نیز، دولت موظف است آن ۱۰ سال سنوات را برای جانبازان بپردازد. به این معنا غیردولتی‌ها نیز باید از حمایت دولت برخوردار باشند. یعنی معلولان شاغل در بنگاه‌های غیردولتی باید با ۲۰ سال کار و ۳۰ روز حقوق در بنگاه‌های اقتصادی خصوصی نیز بازنشست شوند.

۶ سال سنوات ارفاقی مصرح قانون هم برای کارگران معلول اجرا نمی‌شود

دبیر ستاد پیگیری بیمه تامین اجتماعی معلولان کشور خاطرنشان کرد: در عین حال قانون حمایت از بازنشستگی معلولان نیز وجود دارد که در آن ۶ سال سنوات ارفاقی به آنان تعلق می‌گیرد که میزان آن بستگی به درجه معلولیت‌ کارگران دارد که متأسفانه این هم اعمال نمی‌شود. یعنی کسی نمی‌تواند با ۲۴ سال کار بازنشسته شود. برای آنهم دولت باید مابه‌التفاوت حق بیمه را به صندوق تامین اجتماعی واریز کند و این کار را انجام نمی‌دهد.

چقایی با اشاره به اینکه به بهانه مشکلات مالی دولت و کارفرما از زیر بار قوانین مصرح شانه خالی می‌کنند، بیان کرد: باور کنید اکثر معلولان هم سن‌شان بالا رفته و هم سنوات بیمه‌ای آنها بالاتر از ۲۰ سال است اما هیچ دادرسی ندارند و این مشکل عمدتاً در بخش خصوصی مشاهده می‌شود.

دبیر ستاد پیگیری بیمه تامین اجتماعی معلولان کشور خاطرنشان کرد: تا کسی به دردی مبتلا نشود، به ‌آن اهمیتی نمی‌دهد. بحث جانبازان حل شد، چون تعدادی از مسئولان خودشان به این درد دچار بودند اما جانبازان عادی مشکلات زیادی دارند. ما می‌گوییم بزرگترین کارشناس معلولان، خود معلولان هستند.

یک راه‌حل؛ مدل‌هایی از صندوق‌های جهانی معلولان

وی خاطرنشان کرد: بعد از جنگ جهانی دوم تمام کشورها کنار هم جمع شدند و صندوقی برای کشورهای جنگ زده تشکیل دادند تا مجروحان جنگی را حمایت کنند، آن صندوق پشتیبان هر کشور برای مجروحین است. چند سال پیش به نمایندگان پیشنهاد دادیم که صندوقی در حمایت از معلولان در سطح جهانی تشکیل شود و حق عضویتی سالانه به  آن پرداخت شود. این صندوق حتی اگر در بین کشورهای خاورمیانه که مشمول جنگ و بدبختی زیادی نیز هست، می‌تواند مفید باشد.

اصلاحاتی که برای قانون بازنشستگی معلولان پیشنهاد شد

چقایی با اشاره به اینکه قانون سال ۸۵ بازنشستگی معلولان نیاز به اصلاح دارد، تصریح کرد: به عنوان یک کارشناس معلولان این اصلاحات را عنوان کردیم. تامین منابع و ایجاد ضمانت اجرایی بسیار اهمیت دارد.

اصلاحاتی که توسط تشکل‌های معلولان کشور به دفتر ریاست جمهوری ارسال شد، به شرح زیر است:

_تمامی بیمه‌های معلولان در قالب مشاغل سخت و زیان آور محاسبه گردد. (سابقه بیمه به ازای هر سال سنوات یک سال و نیم محاسبه گردد و سنوات ارفاقی تا پوشش ۳۰ سال خدمت در نظر گرفته شود.)

_سقف سنی از سوابق بیمه معلولین حذف شود.

_برای تمامی معلولین شدید و خیلی شدید، سقف سنوات تا ۱۵ سال در نظر گرفته و مابقی کسری آن به عنوان سنوات ارفاقی لحاظ شود تا ۳۰ روز حقوق محقق شود. (در صورت عملی نشدن با تحقق ۱۵ روز حقوق موافقت شود.)

_تمام معلولان بالای ۱۸ سال که تاکنون بیمه نشده‌اند تا زمان اشتغال با حداقل تعرفه، تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی مددجویان (از محل هدفمندی یارانه‌ها) قرار گرفته و قوانین بیمه مددجویان به این صورت اصلاح شود که شرط عدم داشتن سابقه بیمه تامین اجتماعی از سال ۸۸ به بعد حذف شود و پس از عقد قرارداد بیمه دفترچه تامین اجتماعی به مددجویان تعلق بگیرد.

وی با اشاره به اینکه کارایی معلولان نصف شخص عادی است، بیان کرد:  واقعیت این است که سن بازنشستگی ۲۰ سال هم برای معلولان زیاد است و ما بارها تاکید کرده‌ایم که سن بازنشستگی به ۱۵ سال باید کاهش یابد اما سازمان تامین اجتماعی در پاسخ به مکاتبه ما این خواسته را رد و بار مالی برای سازمان را دلیل آن عنوان کرده است. در حال حاضر معلولانی داریم که حتی با ۲۵ سال کار سخت و تحت فشار قرار گفتن هنوز بازنشسته نشده‌اند و امید به بازنشستگی هم ندارند.

او ادامه داد: درخواست ما این است که کمیسیون پزشکی برای تشخیص درجه معلولیت در خود بهزیستی تشکیل شود و ۶ سال سنوات تبدیل به ۱۰ سال سنوات بشود. از سویی با توجه به اینکه کارفرما زیر بار پرداخت سنوات ارفاقی نمی‌رود، دولت می‌تواند با پرداخت وام‌هایی به کارفرما شرایط را تامین کند، اما این کار را نیز انجام نمی‌دهد.

هر چه هست در قانون؛ نحوه بازنشستگی پیش از موعد جانبازان و معلولان دیده شده افرادی که ۲۰ سال سابقه کار دارند و دارای معلولیت هستند، می‌توانند تا ۶ سال خدمات ارفاقی استفاده کنند اما با توجه به اینکه سازمان بهزیستی فقط نقش واسطه را دارد و کمیسیون پزشکی سه نفره در وزارت بهداشت تشکیل می‌شود بنابراین درخواست بازنشستگی پیش از موعد در کمیسیون بهزیستی بررسی و به وزارت بهداشت محول می‌شود و حتی همین قانون نیز اجرایی نمی‌شود. کارگران معلول بخشی از بدنه کارگران کشور هستند که این روزها شرایط بسیار سخت‌تری را از سر می‌گذرانند و هر چه فریاد می‌کشند مشت به سندان کوبیدن است./ ایلنا