به گزارش ایران سپید به نقل از مهر حتی گل و گیاه و درختی که درست وسط پیاده‌رو کاشته شده، همه‌وهمه دست به دست هم داده‌اند که هیچ معلولی نتواند پیاده به مقصد برسد.

این درحالی که  یکی از بدیهی‌ترین حقوق شهروندی همه ما این است که بتوانیم از پیاده‌روهای شهرهایمان عبور کنیم و وارد ادارات و بانک‌ها شویم. شاید این موضوع مطرح شود که همه می‌توانند از این حق استفاده کنند و اصلا چه کسی می‌تواند چنین حقی را از ما سلب کند؟

نیاز نیست که چشم‌هایمان را ببندیم، یا یک روز روی ویلچر بنشینیم و یا عصا زیربغل بگذاریم و راه برویم، فقط کمی که دقیق شویم می‌بینیم که همه شهرها و ساختمان‌های ما از دریچه نگاه انسان غیرمعلول ساخته شده‌اند؛ نگاهی که به مطالبات دیگر انسان‌ها اعم از معلولان، سالمندان و بیماران بی توجه بوده و همین بی‌توجهی منشأ نابرابری و موجب شده تا تبعیض علیه معلولان در زندگی روزانه آنها مشهود شود.

خرده روایت‌ها

"یه کم دیگه، دو تا پله است؛ این یکی خیلی بلنده، مواظب باش!"، " اینجا چند قدم دیگه پر چاله چوله هست، حواست باشه!"، "دو نفری نمیشه از این پیاده‌رو رفت، صبر کن من جلوتر می رم و تو آروم از پشت سرم بیا". اینها دیالوگ هر روزم بود؛ در دوره‌ای که دبیر یک کانون نابینایان بوده‌ام و همین کار موجب همراهی و هم‌گامی هر روزه‌ام با نابینایان بود. افرادی که هر چقدر کلاس جهت‌یابی بروند، باز تا پیاده‌روها اینگونه بی‌نظم باشد، نمی‌توانند بدون حادثه‌ای قدم از قدم بردارند و ترس از همین حادثه‌ها، همیشه آنها را وادار می‌کند تا هزینه آژانس را متقبل شوند و برای لحظه‌ای هم پا به داخل این پیاده‌روها نگذراند و همینگونه می‌شود که کم‌کم حضورشان در جامعه کمرنگ و کمرنگ‌تر می‌شود، جامعه‌ای که با وجود حضورشان هم آنها را نادیده می‌گیرد.

حدود ۲۵ سال دارد و هر روز از همان مسیری که من عبور می‌کنم، می‌گذرد. گاهی دوعصا زیربغل دارد و گاهی روی ویلچر. فرقی ندارد کدام‌یک؛ هر کدام دردسر خاص خودش را دارد. اینجا همه مسیرها پر از شیب است و چه روزهایی که او روی ویلچر، شیب پیاده‌رو را بسیار بیشتر از آنچه که باید طی می‌کند تا یک معبر روی کانال آب بیابد و بتواند از روی آن به سمت دیگر خیابان برود و چند وقت پیش که گوشه عصایش به بندوبساط تره‌باری محل که تمام پیاده‌رو را اشغال کرده بود، گیر کرد و معلوم نبود اگر کسی همراهش نبود، اکنون چه اتفاقی افتاده بود.

به بانک‌ها هم که سر می‌زنی، انگار ساخته شدند تا معلولیتشان را بیشتر به آنها یادآوری کند. زن دوباره به کارمند بانک می‌گوید که خودش امضا می‌زند و کارمند بانک می‌گوید که فرد حقوق بگیر باید خودش باشد و نگاه زن به بیرون که اگر می‌توانست، می‌آمد. بانک هم رمپ ورودی معلول ندارد تا او بیاید. اصرار از کارمند بانک که حتما باید داخل بانک امضا بزند و اصرار زن که خب پس شما بیائید و کارمند بانک که رو ترش می‌کند و می‌گوید من همین یک ارباب رجوع را ندارم.اینها، روایت‌هایی کوتاه از نگاه تبعیض‌آمیز در ساخت شهری علیه معلولان جامعه است.

جامعه‌ کاملا برابر امری انتزاعی و نظری است و دنیای واقعی مملو از نابرابری‌های کوچک و بزرگ است؛ اما عموما شدت و ضعف این نابرابری‌ها در جوامع مختلف متفاوت است و در شهرهای کوچک‌تر، علاوه بر امکانات کم‌تر برای رشد و شکوفایی معلولان، حتی امکان حضور آنها در شهر و رجوع به ادارات و یک گذر ساده از پیاده‌روها هم میسر نیست و آنها را محکوم به ماندن در چهاردیواری خانه‌ها می‌کند. شهرستان سوادکوه نمونه‌ای بر این مدعاست.

اگر معلول باشی و یک روز گذارت به یکی از ادارات شهرستان بخورد، متوجه می‌شوی که از حدود ۵۰ اداره شهرستان، نزدیک به سه‌چهارم آنها حتی یک رمپ ورودی مناسب معلولان ندارند. در این میان اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی شهرستان هم که انگار از همان ابتدا مفروض گرفته است که هیچ معلولی در این موج بیکاری، متقاضی کار یا تشکیل تعاونی نخواهد بود، چرا که پله‌های آن برای افراد سالم و جوان هم سخت و نفس‌گیر است. پله‌های بلند شهرداری زیراب و اداره پست پل‌سفید، محیط زیست و اداره ثبت اسناد هم از همان دور، کورسوی امید برای ورود به ساختمان را از بین می‌برند.

از چند سازمان باقی‌مانده هم برخی مانند رمپ وردی بانک کشاورزی شهر، سرسره‌ای هستند که سقوط را فریاد می‌کشند. بجز ساختمان نوساز بنیاد شهید، انگشت شمار ساختمان‌های دارای رمپ ورودی، تا همان ورود به ساختمان آسان است و باز پله‌های بیشمار؛ همچون شهرداری پل‌سفید، اداره ارشاد شهرستان، آموزش و پرورش و  تامین اجتماعی و مگر کدام کارمند و رئیس اداره را می‌توان یافت که از اتاق خویش برای انجام کار ارباب رجوع معلول به طبقه پایین نزول اجلال کند؟

شاید بتوان گفت تنها جایی که معلولان را درنظر گرفته، همان سازمان متولی آنهاست که هم ورود به آن آسان است و هم هیچ دربی به روی آنها بسته نیست. با این حال مسیر نه آنچنان طولانی، از میدان شهر پل‌سفید تا بهزیستی را هیچ معلولی نمی‌تواند پیاده طی کند؛ پیاده‌رو کنده‌کاری شده، پر از خس و خاشاک، بساط مغازه‌ها، ماشین پارک شده.

حاتم دادمهر، رئیس اداره بهزیستی سوادکوه در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه در قانون جامع حمایت از حقوق معلولان همه دستگاه‌ها، شرکت‌ها و فضاهای عمومی مکلف به مناسب‌سازی جهت تردد افراد سالمند، بیمار و معلول هستند، افزود: بر این اساس، از سوی سازمان بهزیستی کشور دستورالعملی به همه دستگاه‌ها ابلاغ شده و همچنین، ۳۰ نمره از نمره ارزشیابی جشنواره رجایی ادارات نیز مربوط به مناسب‌سازی و دسترسی آسان معلولان است.

رئیس اداره بهزیستی شهرستان سوادکوه با بیان اینکه علاوه بر تشکیل جلسه فصلیِ کمیته مناسب‌سازی شهرستان، پیگیر نظرات معلولان نیز در این زمینه هستیم، گفت: این کمیته در سال گذشته از همه دستگاه‌های شهرستان بازدید میدانی به‌عمل آورده و پیشنهادات خود را در قالب صورتجلسه به آنها ابلاغ کرده است و در زمینه جلسات و پیگیری رتبه اول استانی را کسب کرده‌ایم.

وی با بیان اینکه سازمان بهزیستی تنها یک سازمان مطالبه‌گر و ناظر است، افزود: قدرت اجرا بر اساس بخشنامه‌های صادره است، اوایل کار همکاری ادارات و سازمان‌ها خوب نبود اما اکنون آنها را به جایگاهی رسانده‌ایم که برای آنها نیز مناسب‌سازی مهم شده است.

دادمهر با بیان اینکه سه سال پیش حتی فرهنگ مناسب‌سازی در ادارات وجود نداشت، گفت: ادارات حتی معتقد به مناسب‌سازی نبوده‌اند اما اکنون این امر برای ادارات مهم شده و شهرداری‌ها در حد توان خود سعی می‌کنند تا مسیر نابینایان را در پیاده‌روها مشخص کنند و در کل، فرهنگ و نگرش تغییر کرده و ما ادارات را موظف کرده‌ایم تا در احداث بناهای جدید خود، مناسب‌سازی را انجام دهند، حتی اگر این امر در پلان اولیه آنها لحاظ نشده باشد.

وی با اشاره به اینکه کنترل فضاهای جدید راحت‌تر است اما ما کمی در فضاهای قدیمی مشکل داریم، همکاری ادارات را با توجه به موقعیت شهرستان خوب ارزیابی کرد و افزود: در ادارات با ساختار قدیمی، سعی شد تا طبقات اول آنها به گونه‌ای مهیا شود تا حداقل معلول، سالمند و بیمار در باران و آفتاب منتظر نماند.

دادمهر با بیان اینکه دستگاه‌ها اعتبار لازم را برای مناسب‌سازی فضایشان ندارند، افزود: سال گذشته، هنگام توزیع اعتبارات در فرمانداری به همه دستگاه‌ها ابلاغ کردیم تا از این فرصت استفاده کنند و تحت عنوان بهسازی ادارات خود از بخش تملک دارایی اعتبار گرفته و اقدام کنند.

وی با ابراز تاسف از همکاری ضعیف بانک‌ها در این زمینه، افزود: همه بانک‌ها رفته‌ایم و با سرپرستی آنها هم مذاکره داشته‌ایم اما همکاری کمی داشته‌اند؛ به گونه‌ای که در شهرهای شهرستان حتی یک خودپرداز مناسب معلول ویلچری وجود ندارد و درخواست‌های مکرر ما نتیجه نداده و رمپ‌های احداثی آنها هم عموما بدون کارشناسی بوده که خطر آن بیشتر از نبودشان است.

رئیس بهزیستی شهرستان سوادکوه با بیان اینکه وضعیت در شهر پل‌سفید به گونه‌ای است که یک معلول ویلچر سوار حتی صد متر هم نمی‌تواند در پیاده‌روهای مسطح شهر به جلو برود، ادامه داد: شهر زیراب نیز مستثنا از این امر نیست و بر این عقیده هستیم که اگر حتی یک متر پیاده‌رو احداث می‌شود، اصولی و با نظر کارشناسان ما باشد.

وی با اشاره به اینکه صندوق صدقات، تلفن، درخت، تابلوی تبلیغات، بساط مغازه‌ها در جاهای نامناسب پیاده‌رو قرار گرفته‌اند، افزود: گاه تابلوها آنقدر کوتاه است که صورت نابینایان به تابلو می‌خورد و در این رابطه بارها و بارها به شهرداری‌ها و گروه‌های ذی‌ربط و حتی مغازه‌دارها تذکر دادیم اما چون یک قدرت اجرایی قضایی نیستیم و ناظر هستیم، نیاز به تعامل بیشتر دارد.

دادمهر با تأکید بر ادامه فرهنگ‌سازی در زمینه مناسب‌سازی اماکن، افزود: همه دستگاه‌ها باید پای کار بیایند و شهرداری‌ها هم باید تنها برای ساختمان‌های مناسب‌سازی شده پروانه صادر کند و این مناسب‌سازی نه برای معلولان که برای همه افراد است چرا که امکان حادثه و آسیب و یا بروز شرایط خاص برای همه وجود دارد و انجام این کار منتی بر سر معلولان نیست.

موسوی رئیس بهزیستی شهرستان ساری نیز با گرامیداشت روز جهانی معلولان، برنامه های ورزشی، تفریحی را از جمله برنامه های روز جهانی معلولان بیان کرد و گفت: باید شرایط را برای حضور معلولان در جامعه فراهم کرد.

وی از مسئولان شهری خواست تا مناسب سازی مبلمان شهری مورد توجه ویژه قرار گیرد زیرا باید بستر را برای حضور معلولان در جامعه فراهم کرد.

وی درباره توانمندسازی معلولان و با اشاره به اهمیت آن اظهار داشت: توانمندسازی در راستای اشتغال معلولان امری مهم است و علاوه براین با توجه به شرایط جسمانی معلولان باید به ورزش آنان توجه ویژه ای شود.

مناسب‌سازی فضای شهری لطف در حق معلولان نیست، اما تا زمانی که زندگی شهری ما تنها از دریچه نگاه انسان‌های غیرمعلول تعریف، تولید و بازتولید شود، همچنان شاهد تبعیض در ساخت فضای شهری برای معلولان خواهیم بود.