به گزارش ایران سپید نامهایی همچون آندره بوچلی، ری چارلز، خوزه فلیسیانو و استیوی واندر. اما کم نبوده اند نابینایانی که موسیقیدانان برجسته ای هم بوده اند اما به دلیل ماهیت تجاری موسیقیهای عامه پسند، مثل بقیه موسیقیدانان فقط در میان خودِ دست اندرکاران موسیقی کسب اعتبار کرده اند و برای عامه شنوندگان، ناشناخته مانده اند. «آرت تاتم»، «Art Tatum»، یکی از همین نامها است. پیانیست نابینایی که در میان موسیقیدانان به عنوان برترین و بزرگترین پیانیست سبک جَز در تمامی اعصار شناخته میشود. در سیزده اکتبر ۱۹۰۹ در ایالت اوهایو ایالات متحده به دنیا آمد و در درخشانترین سالهای عمرش، درست زمانی که به تماشای ثمره تلاشهایش نشسته بود، در پنج نوامبر ۱۹۵۶ و در ۴۷ سالگی چشم از جهان فرو بست. او در جایگاهی قرار گرفت که برای بسیاری از آیندگانش به عنوان الگویی دست نیافتنی به حساب میآید. «Scott Yanow»، منتقد موسیقی در باره اش مینویسید: «جوابهای بیپروا و تصورات آزاد تاتم در زمان اجرا و ایده های خلاقانه و پیشروی این موسیقیدان در اجراهایش در بسیاری مواقع او را چندین قدم جلوتر از معاصرانش قرار میدهد.»

عجیب است که در مورد زندگی موسیقیدانی در این سطح و درجه اطلاعات جندانی در دسترس نیست. تنها یک بیوگرافی با نام «اعجابآورتر از حد بیان»، در سال ۱۹۹۴ منتشر شده که حاصل مصاحبه هایی است که James Lester با هم دوره ایهای این نوازنده نابغه انجام داده است. تاتم در خانواده ای به دنیا آمده که پدر خانواده گیتاریست و مادر، پیانیست بوده اند. او از همان آغاز زندگی به دلیل ابتلا به آب سیاه، بیناییش را از دست داده است. اعمال جراحی انجام شده بر روی چشم تاتم تا حدودی توانست بخشی از بینایی از دست رفته اش را به او باز گرداند اما در اثر حمله ای که در ۱۹۳۰ به او شد، همان اندک بینایی بازیافته هم از بین رفت. تاتم جزو کودکانی بود که به اصطلاح موسیقیدانها perfect pitch هستند. یعنی از همان دوران کودکی میتوانست با شنیدن صدای هر تک نت یا چند نت همزمان، نام نتها را بیان کند. در مورد دوران کودکیش اینطور میگویند که دقت بالایش در فرکانس نتها باعث میشد او اصرار عجیبی بر کوک بودن پیانو داشته باشد و ذره ای ناکوکی در هر کدام از نتها، او را پریشان و آشفته میکرد. او استادی نداشت و نوازندگی پیانو را با شنیدن آثار معروف آن زمان از رادیو و کپی کردن اجراهای مادر فرا گرفته بود. تصاویر بسیار اندکی از تاتم به جا مانده اما یکی از بهترینِ این تصاویر، اجرایی است که در مستندی ساخته «مارتین اسکورسیزی» به نام «بلوز»، به نمایش گذاشته شده است. بخشهایی از اجرای خارق العاده تاتم را در زیر این مطلب قرار داده ایم. اگر علاقمند به جَز هستید، از دستش ندهید.

امید هاشمی