به گزارش ایران سپید انتخاب معلولان تحصیلکرده، دغدغه‌مند و آگاه به مسائل و مشکلات هم نوعانشان به عنوان مشاور در هر گروهی میتواند زمینه‌ساز ارتقای جامعه هدف درهمه ابعاد شود. انتصاب و حضور این افراد در وزارتخانه‌ها، استانداری‌ها، شهرداری ها، ادارات و نهادهای خصوصی ضروریست زیرا شخص مشاور که خود معلول هم هست، دردها و دغدغه‌های معلولان را داشته، دارد و خواهد داشت و بیشتر رنج‌های قشر خودش را درک می‌کند؛ همچنین با به کار بردن دانش و مهارت خود میتواند به مدیران اجرایی، مشاوره‌ای را در راستای بهبود وضعیت افراد معلول دهد.
چندیست مدیران و مسئولان کشوری به این مهم واقف شدند و مشاورانی درامور معلولان از میان افراد تحصیلکرده معلول انتخاب کرده تا بتوانند از اطلاعات، دانش و پیشنهادهای آنها در بهبود روند حال دیگر اعضای این جامعه بزرگ استفاده کنند. اما سوال اینجاست آیا واقعاً به انتقادات و پیشنهادهای این مشاوران اهمیت داده میشود یا حضور این افراد در کنار مسئولان نمایشی است؟
در ادامه صحبت های چند تن از مشاوران مسئولان مختلف در سراسر کشور را میخوانید تا دریابیم آیا حضور این مشاوران در کنار مسئولان ثمر بخش است؟!
مشاوران نباید محافظه کار شوند و از دستگاه مربوطه حمایت کنند
ناصر سرگران مشاوره معاون استاندار و فرماندار شهرستان سقز در امور معلولان در خصوص معایب و مزایای انتخاب مشاوران دارای معلولیت می گوید: «مشاور مسئولان بودند طبیعاً میتواند مزایایی را برای جامعه معلولان درپی داشته باشد. از جمله آنکه به طبع مشاور بودن میتواند از اطلاعات بیشتری در دستگاه های مختلف آگاه شده و از آن برای پیشبرد حقوق افراد دارای معلولیت کمک بگیرند.
میتوانند از مسئولان بخواهند خدماتی که به جامعه ارائه میشود در ابتدا این خدمات به معلولان ارائه شوند اما اگر مشاوری از جنس معلولان نداشته باشیم ممکن است حتی از این خدمات اطلاعی هم پیدا نکنیم و به سادگی از موضوع کنار گذاشته شویم.»
این وکیل دادگستری ادامه می دهد: « مشاوران میتوانند با حضور در جلسات در تصمیم گیری ها نقش به سزایی داشته باشند. در بسیاری از جلسات که شرکت می کنیم میبینیم که اصلاً به مسئله معلولان اهمیت داده نمی شود. این در حالی است که موضوعات که به معلولان مرتبط می شود در بیشتر موارد هزینه ای ندارد و میتوان با یک پیشنهاد ساده موضوعات را به نحوی اداره کرد که نفع آن به افراد دارای معلولیت هم تسریع پیدا کند. مهمترین مزیت وجود معلولان مشاور این است که مسائلی که به این جامعه مرتبط می شود به دست فراموشی سپرده نمی شود و این افراد می توانند مسائل و مشکلات مرتبط را به گوش مسئولان برسانند و آنها را اگر اشراف و آگاهی لازم را نداشته باشند، آگاه سازند.»
سرگران در خصوص توانایی های فردی مشاوران هم می گوید: «چنانچه مشاوران از حیث فردی دارای توانایی هایی باشد، آشنا و مسلط به مشکلات افراد دارای معلولیت و در درجه دوم پیگیر و خلاق باشد میتواند مفید واقع شده و موثر باشد. انتصاب مشاوران معلول به دو صورت انجام میشود. اول آنکه مسئولانی به صورت خود جوش احساس نیاز پیدا کرده و در حوزه افراد دارای معلولیت مشاور منصوب می کنند، پس بیشترین بهره را از نظرات و پیشنهادهای آن مشاور خواهند برد. در نوع دوم اگر تحت تاثیر فشار انجمن ها که البته این مطالبه به حق هم هست، معمولاً حکمی به صورت صوری صادر میشود. در این حالت اگر فرد مشاور توانمند و پیگیرباشد می تواند کارایی داشته باشد و نهایت استفاده را به نفع جامعه هدف انجام دهد. اما اگر توانایی لازم برای مطالبگری به حق را نداشته باشند حضورش نمادین و صوری خواهند ماند.»
این مشاور نابینا با اشاره به معایب وجود مشاوران دارای معلولیت بیان می کند: «برخی اوقات دیده میشود افراد بسیار فعال در این حوزه به سمت مشاور برخی مسئولان انتخاب می شوند و گاهی دچار محافظه کاری شده و با آگاهی از مشکلات دستگاه یا نهاد نمی تواند به راحتی نسبت به آن انتقاد کرده و خواسته جامعه هدف را منتقل کند در نتیجه فردی که در گذشته منتقد بوده کم کم به پاسخگو تبدیل شده است و مجبور می شود دیدگاه های مسئول مربوطه را به گوش جامعه هدف برساند به عنوان مثال اگر معلولان به دنبال مناسب سازی محیط هستند مشاور توجیه می کند که بودجه کم است و ... چالش ها را بیشتر برای جامعه هدف توجیه می کند تا اینکه راه حلی برای آن بیابد.»
وی می افزاید: «اگر مسئولی خودش با مشاور تماس نگیرد و نظر خواهی نکند بهتر است آن فرد مشاور از این عنوان استعفا کند که بتواند از طریق فعالیت در انجمن ها انتقادات و پیشنهاد های خود را به گوش مسئولان برساند و از فعال اجتماعی بودنش نهایت استفاده را ببرد.
مهمترین دستآوردمان طی این مدت در شهرستان سقز این است که با همان نگاه اول که میشود به دستگاه های مربوطه راه پیدا کرد و مسئولان دستگاه های مختلف با همان دید که این فرد مشاور است مطالبه گیری کردیم و به نتیجه رسیدیم به عنوان مثال بحث دسترسی به آسانسور برای افراد دارای معلولیت در نقشه ها، با این اهرم وارد شدیم شاید اگر قبلا درخواست می کردیم خیلی توجه نمیشد اما اکنون ما از طرق مشاور فرماندار بودن ورود پیدا کرده و مسئولان استقبال کردن و حرفهایمان را بهتر می شنوند.»
سرگران با توجه عملکرد اش طی شش ماهی که به این سمت منصوب شده می گوید: «از فرماندار درخواست کردیم نامه ای صادر کند که بتوانم از تک تک دستگاه های اجرایی بازدید کنم و گزارش مفصل آن که شامل موانع احتمالی پیش روی افراد دارای معلولیت است به تناسب شرح وظایفی که دستگاه ها دارند و همچین پیشرفت هایی که این دستگاه ها داشتند را بررسی کرده و گزارش کاملی را به فرماندار ارائه دهم تا این امر را بتوانیم در جلسه شورای عالی اداری شهرستان مطرح کنیم و به نتایج مثبتی در این زمینه دست پیدا کنیم.
اینها اقداماتی است که ما توانستیم در این مدت اندک انجام دهیم. هرگاه خود مسئول مربوطه فرد را به عنوان مشاور منصوب کرده است و شخصا نظرخواهی کرده و پیگیر مشکلات معلولان باشد آنجاست که ما اثر مشاوران معلول را بیشتر خواهیم دید.»
حضور مشاوران معلول موثر است اما نباید مطالبه شخصی کند
جمال احمدی چندین سال با سمت مشاور شهردار دیواندره بدون هیچ حقوق و مزایایی در زمینه معلولان فعالیت کرده است دیگر افراد او را در فضای مجازی به نام توانا می شناسند. وی دارای معلولیت ضایعه نخاعی از گردن است و در سال 96 از سوی شهردار به سمت مشاور منصوب شده است. او در پاسخ به سوال ایران سپید می گوید: «از سال 96 تاکنون کارهای بسیاری در زمینه مناسب سازی در این شهرستان انجام شده است. حضور مشاوران دارای معلولیت در ارگانهای مختلف بسیار موثر است مگر آنکه فرد مشاور بخواهد مطالبات شخصی اش را از مسئولان پیگیری کند در این صورت نمی تواند جانب معلولان را داشته باشد و باید در جبهه مسئولان خدمت کند آن زمان وجود چنین مشاوری هیچ دردی از جامعه معلولان دوا نمی کند.»
وی ادامه می دهد: «از سال 94 جلسات مناسب سازی بسیاری در سازمان بهزیستی برگزار می شد با تلاش بسیار توانستیم کمیته مناسب سازی را در فرمانداری به ریاست فرماندار برگزار کنیم با این روند کارها بهتر و با سرعت بیشتری پیش رفت. نسبت به شهرکوچکمان و وضعیت اقتصادی که دارد پیشرفت های خوبی را در زمینه مناسب سازی در استان کردستان شهرستان دیواندره شاهد بودیم. »
با توجه به اینکه شما از ویلچر برای تردد استفاده می کنید و مناسب بودن معابر، کوچه و خیابان برای افراد ضایعه نخاعی بسیار اهمیت دارد از سالی که شما به عنوان مشاور انتخاب شدید تاکنون چقدر فضاها و معابر شهری دسترس پذیرتر شدند، منظور دسترس پذیری اصلی است؟
«شهردار دیواندره اهمیت بسیاری به مشکلات معلولان می دهد و به نظرات و پیشنهادها توجه می کند بعد از جلسه اول که مشکلات تردد معلولان را مطرح کردم به سرعت کار نصب سنگفرش های مناسب برای نابینایان آغاز شد. در بسیاری از موارد به علت عدم کارشناسان آگاه در حوزه افراد دارای معلولیت و اطلاعات اندک پیمانکاران در این زمینه، مناسب سازیها با مشکلاتی همراه بود و در اولین سالی که این کار صورت گرفت مسئول عمرانی وقت خیلی به مشاورهایم گوش نمی کرد و مناسب سازی ها را آنطورکه دوست داشتند پیاده می کردند. بنده هم به شهردار انتقاد کردم. یکی دیگر از مشکلات، تغییر پیمانکاران است تا یک پیمانکار را به مسائل و مشکلات معلولان آشنا می کنیم در پروژه بعدی گروه دیگری برای پیاده سازی انتخاب می شوند و دوباره روز از نو روزی از نو. مناسب سازیها صورت می گیرد اما نه به صورت صد در صد و اصولی این مشکلی است که باید حل کنیم.»
مطالبگری صحیح یکی از امتیازهای مشاور شدن است
نصرالله ابراهیمی مشاور استاندار کردستان در پاسخ به سوال ایران سپید در خصوص اهمیت و تاثیر حضور مشاوران معلول می گوید: «یکی از مشکلات عمده این است اکثر دستگاه های اجرایی تنها سازمان متولی معلولان را سازمان بهزیستی می دانند. هر زمان گذرمان به جایی می افتد سعی می کنند ما را به سازمان بهزیستی ارجاع دهند و ناشی از این است که توجه به معلولان در جامعه نهادینه نشده است. ما پیروزی به دست آوردیم، قانون نسبتاً خوبی را هم داریم ولی هنوز بستر مناسبی را برای اجرای قانون به دست نیاوردیم و این نیاز به فرهنگسازی دارد که یکی از راهکارها انتخاب مشاور از میان معلولان است چرا که باید یک نفر نزدیک به رییس دستگاه باشد و بتواند مسائل را رصد کرده، دسته بندی و کارشناسی شده به مسئول مربوطه اعلام کند. این یکی از راههایی است که می تواند بستر اجرای قانون را آماده کند.»
این نابینای کردستانی بیان می کند: «معلولان فرهیخته معتقداند مردم این جامعه هنوز بسیاری نیازمندی ها و توانمندی های ما را به واقع درک نکردند یا با افراط مواجه می شویم یا تفریط، مسئولان اداری کشور هم اهل همین آب و خاک با همین دیدگاه اندکه خودمان باید تغییراش دهیم.
حضور مشاوران در کنار مسئولان موثر است اما نه در بازه زمانی کوتاه. از دیدگاه من تاثیراش در میان مدت و بلند مدت دیدخواهد شد، حضورشان در جلسات سبب می شود مسئولان را وادار کنند به مشکلات معلولان فکر کنند. »
ابراهیمی می افزاید: «موفقیت مشاوران بسته به فعالیتشان دارد بسیاری از معلولان می گویند که ما حرفمان را می زنیم اما گوش نمی دهند، خوب این درست است چرا که اگر گوش می دادند که نیاز نبود ما انقدر مشکلات را تحمل کنیم ما برای تصویب قانون حمایت از حقوق معلولان هم مشکلاتی داشتیم این نکته مهم است که چه کسی به سمت مشاوری منصوب می شود. آیا نحوی مطالبه گری صحیح را می داند؟ یکی از کارهایی که انجمن های معلولان باید انجام دهند آموزش روش مطالبه گری است که منطبق با واقعیت ها باشد. بنابراین انتظار بازدهی کوتاه مدت از مشاوران معلول اشتباه است. حضور مشاوران باید با چشم اندازی میان مدت و بلند مدت سنجیده شود تا نتیجه آن مشاهده شود.»
وی به دستآوردهایش به عنوان مشاور استاندار اشاره می کند و می گوید: « در استانداری دو دستآورد داشتیم. اول آنکه جا انداختیم که همه فرمانداران باید مشاوری از جامعه معلولان را انتخاب کنند. دوم آنکه سازمان مدیرت را متقاعد کردیم که ظرف یکسال کلیه کارکنان دستگاه های اجرایی را برای برخورد و تعامل با معلولان آموزش دهند که این برنامه به موضوع همه گیری ویروس کرونا برخورد کرد و نتوانستیم آنطور که می خواهیم اجرایش کنیم و برای آنکه از برنامه عقب نمانیم آنچه را که مربوط به خودمان بود به کمک دوستان پکیج آموزشی را آماده کردیم تا با عادی شدن شرایط بلافاصله اجرایی شود.»
ابراهیمی فرهنگسازی را یکی از وظایف مهم مشاوران معلول عنوان می کند و می گوید: «از مشاوران باید انتظار فرهنگسازی و بسترسازی داشته باشید نه اجرای فعالیت های روزمره، مشاور نباید جای مددکار را بگیرد مشاور باید توانایی انجام کارهای کلان را داشته باشد. در اینجا به چهار نکته اشاره می کنم، یک انتظار کوتاه مدت از حضور مشاوران معلول نداشته باشید، دو مشاوران باید نحوی مطالبه گری را بی آموزند، سه تشکل های معلولان باید نحوی مطالبه گری و آشنایی با مفاد قانون را به اعضا آموزش دهند و نکته چهارم انتخاب مشاور خارج از چارت از نظر سیستم استخدامی ممنوع است وقتی فرماندار و استاندار می گویند اسم مشاور را تغییر دهید و بگذارید "رابط" به خاطر آن است که بخشنامه ممنوعیت انتخاب مشاور خارج از چارت را دور بزند. پس می خواهند برای معلولان کاری انجام دهند ولی نمی دانند چه طور!؟ این ما هستیم که باید به آنها بگویم به چه نحوی کار را نجام دهد.»
مشاوران باید بر اساس شایستگی انتخاب شود
سجاد سنجری مشاور مدیرکل بهزیستی استان کرمانشاه در امور معلولان در خصوص انتخاب افراد دارای معلولیت در کنار مدیران به ایران سپید می گوید: «این امر اتفاق مثبت و خبری پر بار برای معلولان است به شرط اینکه انتخاب مشاور از روی اجبار و صوری نباشد. اگر افراد دارای معلولیت فقط اسمی و به صورت نمادین به سمت مشاور مسئولی انتخاب شوند قطعاً راه به جایی نخواهند برد اما اگر با شایستگی افرادی به سمت مشاور انتخاب شوند و مدیران از نظرات و پیشنهادهای آنها استفاده کنند در آینده شاهد اتفاقات مثبتی در جامعه معلولان خواهیم بود. در استان ما مدیر کل بهزیستی استقبال خوبی از نظرات و پیشنهادهای ما داشتند و پیگیری های خوبی صورت گرفته است اما این پیگیری نباید یک جانبه باشد و مشاوران باید آگاه به مسائل و مشکلات و پیگیر دغدغه های مربوط به حوزه شان باشند.»
این مشاور نابینا ادامه می دهد: «با توجه به ارتباط خوبی که با مدیر کل بهزیستی استان دارم مشکلات را با هم بررسی می کنیم به ویژه در بحث مناسب سازی. به تازگی به علت پیگیری ها و بازدیدهای بسیاری که در زمینه مناسب سازی داشتم لیستی از مشکلات را به صورت پکیج کامل در اختیار مسئولان امر قرار داده تا در جریان مشکلات باشند با توجه به فعالیت های مهمی که اخیراً صورت گرفته بنده به عنوان عضو ناظر استان هم انتخاب شدم که درخصوص اجرای برنامه های مناسب سازی در کنار شهردارها و کارشناسان این حوزه فعالیت کنم تا اصول مناسب سازی به درستی اجرا شود.»
سنجری در پایان در خصوص مشاوران معلول می گوید: « باید با عزمی راسخ اشتیاق خود را برای پیگیری کارها به مدیران نشان دهیم تا آنها هم از راهکارها و پیشنهادهای ما مشاوران به درستی بهره مند شوند و در مسیر پیشرو به چشم اندازی که برای معلولان متصور می شویم را به درستی رقم بزنیم.»