بر اساس اصل سی‌ام قوانین جمهوری اسلامی ایران، حق ادامه تحصیل برای افراد معلول به رسمیت شناخته شده است و این قانون به حق تحصیل «همه ملت» تاکید کرده و واضح است که افراد دارای معلولیت نیز شامل «همه ملت» می‌شوند.
حال با نگاهی به تعداد معلولان در ایران متوجه می شوید که آمار دقیقی از تعداد معلولان در کشور وجود ندارد. ولی بر اساس آمار سازمان بهزیستی کشور حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار معلول در ایران وجود دارد و سالانه نیز به تعداد آنان افزوده می شود. البته این آمار فقط شامل افراد ثبت شده و رسمی است و آمار غیر رسمی و ثبت نشده و افرادی که به دلیل بیمارهای گوناگون و در مراحل مختلف زندگی دچار معلولیت می شوند و همچنین معلولیت‌های سالمندان و ناشی از افزایش سن جز این آمار نیست. همچنین طبق آمار این سازمان از این تعداد حدود ۲۰ هزار معلول دانشجو در مقاطع مختلف تحصیل می‌کنند.
این در حالی است که اصول ساختمان سازی در ایران معلول‌گرا نیست و به همین دلیل معماری نامناسب فضای دانشگاه، اعم از کلاس‌ها، طبقات، دستشویی‌ها و ساختمان‌های اداری همواره سبب ایجاد مشکلات فراوان برای دانشجویان معلول می شود.
در طراحی ساختمان های قدیمی‌تر دانشگاه‌ها، نیازهای دانشجویان دارای معلولیت مانند رمپ، درهای ورودی بزرگ، درهای اتوماتیک، آسانسورهای بزرگ و دستشویی های مخصوص وجود ندارد و اصلاح هم نشده است. همچنین پله‌ها بزرگترین مانع ورود برای دانشجویانی هستند که از صندلی چرخدار، عصا یا واکر استفاده می‌کنند. وجود حتی دو پله کافی است که دانشجوی معلول نتواند وارد فضای آموزشی شود.
همچنین دانشجویان دارای معلولیت اغلب حضور پررنگی در برنامه‌های جنبی دانشگاه و فعالیت‌های هنری، فرهنگی، ورزشی ندارند. زیرا امکانات عمومی ورزشی برای افراد سالم تعریف شده است تا دانشجویان معلول از این امکانات بی بهره شوند.
در کشورهای پیشرفته، مکان‌های عمومی و دانشگاه‌ها دارای پارکینگ ویژه معلولان است. ولی این اتفاق هنوز در کشور ما رخ نداده و یا به درستی اجرا نمی‌شود.
این شرایط بر بازدهی کیفی و تحصیلی دانشجویان معلول اثرات منفی و جبران ناپذیری می‌گذارد و ممکن است حتی شرایط جسمی آنها را وخیم تر کند.
هیچ وقت نتوانستم به کتابخانه دانشگاه بروم
«ابراهیم منوری» فارغ التحصیل رشته جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران که از ناحیه پا معلول است در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: مناسب سازی خوبی در بیشتر دانشگاه‌های کشور برای دانشجویان معلوم فراهم نشده و این شرایط برای دانشجویان ویلچری بیشتر عیان است.
وی گفت: این فقدان مناسب سازی سبب شده بخش‌هایی از دانشگاه غیر قابل دسترس شود. همچنین رفت و آمد دانشجویان معلول به دانشگاه‌ها از طریق وسایل عمومی با مشکل مواجه شده تا هزینه زیادی برای این رفت و آمد پرداخت شود. البته برای این مورد باید شهرداری و سازمان بهزیستی وارد عمل شوند.
این فارغ التحصیل جامعه شناسی با اشاره به مشکلات خود در زمان تحصیل اظهارداشت: به دلیل فقدان مناسب سازی دانشگاه و فضای شهری، امکان کار میدانی برای من فراهم نبود و حتی نمی‌توانستم به کتابخانه و دیگر بخش‌های مورد نیاز بروم.
در دفترچه کنکور وضعیت دانشگاه برای معلولان اطلاع‌رسانی نمی‌شود
منوری درباره اینکه آیا مسوولان دانشکده برای بر طرف کردن مشکلات معلولان اقدامی انجام داده ا ند یا خیر؟ نیز گفت: چندین بار به مسوولان این مشکلات گفته شد و از آنجا که کاری انجام نگرفت دیگر پیگیر نشدم. اما آنچه که خیلی مهم است و توجهی هم به آن نمی‌شود فقدان اطلاع رسانی وضعیت دانشگاه در دفترچه انتخاب رشته کنکور سراسری برای داوطلبان معلول ورود به دانشگاه است.
وی افزود: اگر در دفترچه راهنمای انتخاب رشته، وضعیت دانشگاه برای معلولان اطلاع رسانی شود، حتما داوطلب معلول با دقت و آگاهی بیشتری رشته و دانشگاه خود را انتخاب می‌کند.
این فارغ التحصیل دانشگاه با تاکید بر اینکه معلولیت در یافتن کار نیز تاثیر منفی دارد، گفت: همان شرایطی که در دانشگاه برای دانشجوی معلول وجود دارد برای یافتن کار و حتی در محیط کاری نیز صادق است. به خصوص اینکه محیط های کاری ممکن است از شرایط بدتری برخوردار باشد.
راننده تاکسی اینترنتی شدم
«یکتا ترابی» فارغ التحصیل رشته معماری و شهرسازی دانشگاه سوره است که در زمان دانشجویی در اثر یک سانحه توان ایستادن بر دو پای خود را از دست داد.
او نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره مشکلات زمان دانشجوی خود گفت: نخستین مشکل در رفت و آمد دانشجویان معلول است که با توجه به ایجاد نشدن شرایط مناسب ناوگان حمل و نقل عمومی برای دانشجویان معلول، هزینه زیادی را باید دانشجو تقبل کند. همچنین نبود رمپ و آسانسور برای دسترسی به بخشی‌هایی از دانشگاه از دیگر مشکلات است.
وی با اشاره به اینکه درمدت دانشجویی نتوانسته از فضای کتابخانه و سلف سرویس استفاده کند، افزود: این دو بخش در طبقات بالای دانشکده بود و امکان دسترسی برای دانشجویان معلول وجود نداشت و دوستانم زحمت تدارک تهیه کتاب و غذا را می کشیدند. حتی محلی که برای پارک خودرو افراد معلول مقابل دانشکده در نظر گرفته شده بود همیشه با دیگر خودروها پرمی شد و من چند بار به دلیل پارک خود مقابل دانشکده جریمه شدم.
یکتا با بیان اینکه پس از فارغ التحصیلی با مشکل پیدا کردن کار روبرور است، افزود: برای یافتن شغل مرتبط با تخصصی که دارم، پیگیر شدم ولی جوابی که شنیدم این بود که با این وضعیتی که داری چرا می‌خواهی کار کنی؟ یا اینکه برای افراد سالم هم کار نیست.
وی ادامه داد: این شرایط سبب شد برای تامین هزینه‌های زندگی مجبور شوم به عنوان راننده تاکسی اینترنتی با خودرویی که مناسب سازی شده، کار کنم.
او خاطرنشان کرد: معلولیت ناتوانی و یا ضعف نیست. بلکه مهم بها دادن جامعه و مسوولان به افراد معلول است تا هر انسانی چه سالم و چه معلول انگیزه و روحیه رسیدن به اهدافش را حفظ کند و برای آن به تلاش خود ادامه دهد.
یکی دیگر از فارغ التحصیلان دانشگاهی دارای معلولیت که اکنون مشغول به کار است و نخواست نامش ذکر شود نیز به خبرنگار ایرنا گفت: مشکلات معلولان دانشجو زیاد است و یکی از آنها که برای افراد کم بینا و نابینا چگونگی امتحان دادن است. زیرا هرفرد نابینا و یا کم بینا فقط می تواند ۲ نفر را در طول ترم تحصیلی برای اینکه در پاسخ به سوالات به او کمک کند، به دانشگاه معرفی کند.
وی افزود: هزینه‌ای که باید به این فرد داد به هزینه های رفت و آمد اضافه می‌شود. در حالی که امروزه تکنولوژی نسبت به گذشته پیشرفت کرده و می توان راه کارهای مناسبی را دانشگاه‌ها برای دانشجویان نابینا و یا کم بینا ارائه داد.
هر چند دانشگاه ها و مراکز آموزشی امکاناتی برای دانشجویان معلول ایجاد کرده اند اما بسیار محدود بوده و جوابگوی نیاز این افراد نیست.
شاید دانشجویان معلول جدای از دیگر افراد معلول جامعه نباشند اما توجه ویژه برای آنان که با وجود نقص یکی از اعضا عزم خود را جزم کرده تا در عرصه علم و دانش قله های موفقیت را طی کند به نظر می رسد شرایط بهتری باید فراهم شود تا این افراد به غیر از معلولیت رنج و زحمت دیگری را تحمل نکنند./ ایرنا