به گزارش ایران سپید همانطور که از نام صفحه «آهنگ و درنگ» بر میآید، بنای ما در این ستون بر آن گذاشته شده که فارغ از هیاهوی حاکم بر بازار موسیقی و سیل صداهای ناهنجاری که صبح تا شام گوش مخاطبان را کر میکند و بدون مرعوب شدن در برابر چهره ها و نامهایی که این روزها به مدد شبکه های اجتماعی برای صدای بعضاً نخراشیده شان مخاطبان میلیونی به هم میزنند، آهنگی بشنویم و درنگی کنیم و لذت از موسیقی را وارد سطح و لایه ای جدیتر کنیم. سفرمان در دنیای خیالانگیز نتها را از موسیقی کلاسیک اروپایی آغاز کردیم و از مفاهیمی سخن گفتیم که هر موسیقیدان و موسیقیشناسی حتماً باید آنها را بشناسد تا بتواند در میان خیل عظیم تولیدات، سره را از ناسره تشخیص دهد. پای در وادی پر پیچ و خم موسیقی اصیل ایرانی گذاشتیم و قدری در باره «ردیف» با هم گفتگو کردیم و اصطلاحاتی را که دانستنشان برای شناخت دقیق موسیقی ایرانی ضروری مینماید، واکاویدیم. حال بنا داریم در ادامه سفری را در میان دستگاهها و آوازهای موسیقی ایرانی آغاز کنیم و در این مسیر، ضمن تحلیل ویژگیهای دستگاههای مختلف، نمونه های شاخص ضبط شده برای هر یک از دستگاهها را هم با هم به اشتراک بگذاریم.
دستگاه شور مهمترین دستگاه موسیقی ایرانی دانسته میشود و به آن «مادر همه دستگاهها» گفته میشود، زیرا ۵ آواز از شور منشعب شده اند و حتی در دستگاههای دیگر نظیر نوا و سهگاه نیز تأثیر شور مشهود است. پس از تحول مقام به دستگاه، چند مقام در قالب گوشه هایی در دستگاه شور نگه داشته شده اند (از جمله رهاوی، بزرگ و حسینی)، و در تقسیمبندی ارائه شده توسط داریوش طلایی که تمام دستگاهها را با کمک چهار دانگ اصلی توضیح میدهد، دانگ اول دستگاه شور یکی از این دانگهای بنیادین است. همچنین دستگاه شور از طریق گوشه های مختلفش راه برای پردهگردانی به دیگر دستگاهها دارد (مثلاً گوشه های حسینی و رهاوی امکان تغییر از شور به نوا و برعکس را فراهم میکنند).
به عقیدهٔ فرهاد فخرالدینی، نام «شور» ریشه در زبان عبری دارد و در عصر ساسانی وارد زبان فارسی شده است؛ مصدر «شور» در عبری، ریشه واژه عبری «شیر» است که به معنای آواز و سرود است؛ این نظر فخرالدینی تابع نظر عباس اقبال آشتیانی است که در کتاب «شعر و موسیقی در ایران» نوشته است: واژهٔ «شعر» عربی نیست بلکه معرب است و از واژهٔ عبری «شیر» ریشه میگیرد.
در شماره های بعد به پیشینه و ساختار دستگاه شور خواهیم پرداخت. دعوتید به شنیدن تصنیف «به تیغم گر زنی» با صدای استاد محمدرضا شجریان که در دستگاه شور خوانده شده و محمدرضا لطفی، حسن کسایی و همایون شجریان در این تصنیف استاد را همراهی کرده اند. تصنیف حاضر در سال ۷۶ و در آلبومی با نام «معمای هستی» از سوی کمپانی دلآواز روانه بازار موسیقی شده است. این تصنیف را از اینجا دانلود و گوش کنید.