به گزارش ایران سپید ” نوحه اصولاً یکی از انواع موسیقی آوازی است . این آوازها بدون همراهی ساز، گاهی به طور تنها و گاه به طور جمعی یا با خواننده تنها، و همراهی آواز جمعی است ، و معمولاً جملاتی به صورت واخوان دسته جمعی تکرار میشود”.
نوحه ، علاوه بر نقشی که در مراسم سوگواری دارد، عاملی برای حفظ موسیقی نیز به شمار میرود، چنان که در کتاب شناسایی موسیقی ایران چنین آمده است :
“ارتباط نوحه با موسیقی ، از روضه بیش تر است ، زیرا اشعار نوحه که برای سینه زنی سروده میشوند، دارای ریتم و وزن به خصوصی است که با آهنگ بعضی از گوشههای آوازهای ایرانی اجرا میگردند و غالباً حالت تصنیف را به خود میگیرند. نوحه عامل بسیار بزرگی برای نگهداری و اشاعه آوازهای موسیقی ملی ما بوده است . ”
یکی دیگر از فرمهای موسیقی که همراه با هنر نمایش در خدمت مسائل مذهبی قرار گرفت تعزیه نام دارد .اینکه تعزیه از چه زمانی در ایران شروع شده مورد اختلاف است چنانکه در بعضی منابع چنین آمده است ” تعزیه در لغت به معنای عزاداری و سوگواری است که از قرن چهارم ه. ق و مقارن با حکومت آل بویه در ایران آغاز شد. ولی بنابر روایتی نمایش مذهبی یا در اصطلاح تعزیه تا عصر صفویه هنوز در ایران مرسوم نشده بود زیرا هیچ یک از مورخان و نویسندگان ایران در آثار خود از آن سخنی به میان نیاورده اند و جهانگردان ومسافران خارجی که از ایران دیدن کرده اند در سفرنامههای خویش نامی از آن نبرده اند. اما پیرامون شکل امروزی آن گروهی معتقدند در زمان فتحعلی شاه روابط ایران با کشورهای خارجی به ویژه روسیه تزاری گسترش یافت و مأموران و سران دولت ایران در روسیه با دیدن مجالس نمایش وتئاتر و اپرا پس از مراجعت از ایران درصدد برآمدند که آن را بصورت نمایش مذهبی درآورند اما بهرام بیضایی بر اساس متون و سفرنامههای سیاحان اروپایی این روند را این گونه تشریح میکند.
” ابتدا تنها دستههایی بوده اند که به کندی از برابر تماشاچیان میگذشتند و با سینه زدن و زنجیر زدن و کوبیدن سنج و نظایر آن، و حمل نشانه ها و علمهایی که بی شباهت به افزارهای جنگی نبود و نیز هم آوازی و هم سرایی در خواندن نوحه، ماجرای کربلا را به مردم یادآوری میکردند. در مرحله بعدی آوازهای دسته جمعی کمتر شد و نشانه ها بیشتر، و یکی دو واقعه خوان ماجرای کربلا را برای تماشاگران نقل میکردند و سنج و طبل و نوحه آنها را همراهی میکرده است. چندی بعد به جای نقالان، شبیه چند تن از شهدا را به مردم نشان دادند که با شبیه سازی و لباسهای نزدیک به واقعیت میآمدند و مصائب خود را شرح میدادند. مرحله بعدی گفت و شنید شبیهها بود با هم، و بعد پیدایش بازیگران.
باهم به بخشی از آواز «حسن عبدی» در تعزیه ای که در نیشابور اجرا شده گوش کنیم. لینک دانلود در اینجا