به گزارش ایران سپید به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، لیلا کفاش زاده در نشست علمی-ترویجی قصه مهمان های ناخوانده به مناسبت روز ملی ادبیات کودک که در کتابخانه حسینیه ارشاد برگزار شد، با اشاره به ثبت قصه مهمان های ناخوانده در فهرست اثار میراث ناملموس گفت: این داستان، قصه ای کودکانه و کهن دارد که جز گنجینه گرانبها میراث ناملموس ایران محسوب می شود.
او به امضا تفاهمنامه پژوهشگاه میراث فرهنگی و کتابخانه حسینیه ارشاد اشاره کرد و گفت: براساس این تفاهمنامه به زودی بروشور موزه ها برای کودکان و نوجوانان نابینا، صوتی و بریل خواهد شد.
کفاش زاده در ادامه از فریده فرجام به عنوان نویسنده قصه مهمان های ناخوانده یادی کرد و گفت: این کتاب در سال ۱۳۴۵ منتشر شد و فریده فرجام این قصه را در زمان کودکی از دایه خودش شنیده بود.
در ادامه برنامه سید احمد محیط طباطبایی، رییس ایکوم کفت: مجموعه صبحت های این نشست و سایر فعالیت های مرتبط با داستان مهمان های ناخوانده به صورت کتاب و سی دی منتشر خواهد شد.
مشاور ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به الویت برخی امور از نظر شورای بین المللی موزه ها و یونسکو گفت: همه فعالیت های فرهنگی و فکری انسان وقتی منجر به همزیستی و همراهی بین انسان ها می شود که نتیجه آن صلح و در ک متقابل است.
او افزود: محورهای انتخابی یونسکو و ایکوم و سایر نهادهای بین المللی در دو دهه اخیر که خشونت و ناهماهنگی بین گروه های فرهنگی و قومی افزایش پیدا کرده است در پیرامون حفاظت از محیط زیست یا صلح و همزیستی انسان هاست.
به گفته وی، داستان مهمان های ناخوانده یک افسانه قدیمی است که از نسل های مختلف سینه به سینه روایت شده و به زمان مارسیده است.
او افزود: قصه گفتن نخستین محور تجمع یک خانواده و گروه اجتماعی و فرهنگی بوده است و قصه گو، فردی است که ارتباط گذشته و حال برای آینده مشترک را فراهم می کند.
او گفت: قصه مهمان های ناخوانده ویژگی های لازم برای ثبت جهانی را داراست چون این داستان نگاه جهانی دارد و در رفع یکی از بزرگترین معضلات بشر امروز یعنی مهاجرت پاسخ می دهد.
او با اشاره به مشکلات پناهجویان در کشورهای مختلف گفت: داستان مهمان های ناخوانده روایتگر خانه ای و صاحبخانه ای است که درهای خود را به روی موجوداتی که پناه ندارند باز می کند و این موجودات زمستان و سختی را کنار هم طی می کنند تا بهار شکوفا را برای خود و همگان بسازند.
او همچنین از برگزاری تصویرگری کتاب در دو سطح حرفه ای و بچه ها خبر داد و گفت : نمایشگاهی از این آثار برگزار و کتابش نیز منتشر می شود.
جای خالی مادربزرگ ها
در ادامه نشست اردشیر صالح پور، نویسنده و پژوهشگر با اشاره به این که مهمان از مواهب خانه میزبان بدون هیچ هزینه و با اصرار صاحبخانه استفاده می کند، گفت: مهمان دوست خداست که با خود برکت و مهربانی می آورد.
او ضمن توضیح آیین مهمان نوازی در ایران گفت: در عشایر بختیاری هرگاه به سیاه چادری وارد شوی بر تو خوانی می گسترانند و تنها بعد از سه روز پذیرایی میزبان از مهمان می پرسد به دنبال چه کار خیری هستی؟
او با انتقاد از گذاشتن مادربزرگ ها در خانه سالمندان گفت: با این کار گویی همه مهر از خانه رخت بربسته است.
او در ادامه گفت: باید سیمناری به نام جامعه بدون مادربزرگ برگزار شود و در آن به نقش و جایگاه مهم مادربزرگ پرداخته شود.
صالح پور افزود: ما ایرانی ها اکنون بر قطاری سوار شده ایم که نمی دانیم به کجا خواهیم رفت و نشانی از هویت و سبک زندگی در آن به چشم نمی خورد.
سلیانی، نماینده گروه ترویج شورای کتاب کودک دیگر سخنران نشست گفت: ما اعضا گروه ترویج خواندن که بخشی از مهمانان ناخوانده این خانه هستیم باید در برابر آب و نانی که واژه ها و کتاب ها به ما می دهند سهم کودکان ایران را با هر فرهنگ و مذهبی برسانیم.
او با اشاره به این که قصه های دیگری نیز وجود دارند که شایسته ثبت ملی هستند گفت: گروه ترویج خواندن امادگی دارد برای کمک به ثبت ملی این قصه ها همکاری لازم را داشته و در صورت نیاز با انجام کار میدانی این راه را هموار کند.
مهرناز خراسانچی، رییس کتابخانه حسینیه ارشاد با اشاره به شکل گیری فعالیت های مختلف در طی سالها به شروع کار کتابخانه حسینیه ارشاد در سال ۵۹ اشاره کرد و گفت: در سال ۶۵ بخش کودک و نوجوان کتابخانه راه اندازی شد و به ترتیب در سال های ۷۲، ۸۵ ، ۹۰ و ۹۶ بخش نابینایان، کم شنوایان، کم توانان ذهنی و بیماران خاص به کتابخانه افزوده شد.
او گفت: کتابخانه حسینیه ارشاد زیر چتر دانایی در محیطی امن و آرام همراه با صلح و دوستی پذیرای همه افرادی است که به آن مراجعه می کنند.
آشنایی با قصه در سوئد
نوش آفرین انصاری، رییس شورای کتاب کودک، با عنوان قصه مهمان های ناخوانده در گذر زمان صحبت کرد و گفت: برای اولین بار حدود ۷۰ سال پیش با این قصه آشنا شدم، در سوئد مادر بارها این قصه را برای من تعریف کرده بود.
او افزود: در ادامه این داستان را سال ها بعد از خاله گوهر در خانه پدریزرگ در تهران و در فضایی متفاوت می شنوم و پرده سوم در کابل در خانه ای چوبی است.
او خاطر نشان ساخت که در سال ۱۳۴۵ وقتی کتابدار بود برای نخستین بار کتاب منتشر شده این داستان را خواند .
انصاری خواستار چاپ نشان ثبت ملی در چاپ های بعدی کتاب قصه های مهمان ها ناخوانده شد.
وی با تاکید بر این که تصویرگران می توانند عمر دوباره ای به آثار بدهند گفت: باید راه را برای تصویرگری های جدید این اثر باز کرد.
او افزود: باید همه فعالیت های مربوط به اثر شاید در قالب یک کانال در اختیار جامعه قرار گیرد و انباشت اطلاعات الکترونیک متن و تصویر داستان در سراسر جهان قابل دسترسی باشد.
محمد علی شامانی با اشاره به این که جامعه امروز ما عبوس و خاکستری شده است گفت: قصه مهمانان ناخوانده داستانی برای امروز، فردا و دیروز ماست که می توانیم از آن بیاموزیم.
او افزود: دراین قصه به ما یادآوری می شود که هر کسی در اطراف ماست دارای یک ویژگی است و باید به جهان به عنوان یک فرصت نگاه کنیم.
شامانی گفت: همه عالم در صلح هستند اما ما صلح جهان را به هم زده ایم چرا که بر محور خودخواهی نشسته ایم.
پرستو ولد خان، مسول بخش نابینایان کتابخانه حسینیه ارشاد با اشاره به این که امروزه والدین تلاش می کنند فرزندان در نهایت آرامش و رفاه باشند، گفت: اگرچه این رویکرد نکات مثبتی دارد اما گاهی باعث می شود بچه ها از درک لذت مفید بودن محروم شوند.
او گفت: قصه مهمان های ناخوانده به بچه ها یاد می دهد که باید برای ورود به هر جامعه جدیدی از توانمندی های خود استفاده کنند و با تکیه بر آنها در جامعه جدید پذیرفته شوند.
نفیسه نفیسی، مدیر موسسه رنگین کمان سپید بااشاره به انجام پژوهشی در سال ۹۰درباره متل ترانه ها گفت: نه تنها مهمانان ناخوانده بلکه همه متل ها دارای عناصر شگفت آوری است.
او با اشاره به تقسیم بندی متل ها به چهارگروه گفت: با کمک متل ها می توان اندام های مختلف را به کودک آموخت، او را با طبیعت آشنا کرد، قوانین و نظام های حاکم بر جامعه و برقراری روابط اجتماعی را به او یاد داد.
مقایسهتطبیقی فیلم بانو و قصه مهمان های ناخوانده
پوپک عظیم پور، مدرس تاتر عروسکی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه به مقایسه تطبیقی فیلم بانو ساخته داریوش مهرجویی و قصه مهمان های ناخوانده پرداخت و ضمن اشاره کوتاهی به داستان فیلم گفت: داستان فیلم مهرجویی، قصه بانویی است که می توان تفاسیر متعددی از آن داشت و این بانو می تواند ایران عزیزمان باشد که همواره در طول تاریخ مورد هجوم بوده است یا پناه دهنده ای باشد که در اغلب ادبیات جهان و اسطوره ها با آن روبرو هستیم که همیشه مکانی دارد و به آن معماری هویت می دهد.
او افزود: در این فیلم بانویی به نام مریم با خیانت همسر دچار بحران های روحی و روانی شدیدی می شود و افرادی به خانه او راه پیدا می کنند که اموالش را می دزدند و هرکدام با نقابی بر چهره ظاهر می شوند اما بانوی فیلم گویی مانند مادربزرگ قصه مهمان های ناخوانده هنوز به پختگی نرسیده است.
او با اشاره به تلاش بانوی فیلم مهرجویی برای خودشناسی گفت: بانو در این فیلم تلاش می کند از ناخودآگاه خود به خودآگاهش برسد و کم کم از اتاقش بیرون آمده و لباس سیاهی را که در ابتدای فیلم برتن دارد تغییر می دهد و سفید می پوشد.
او افزود: در قصه مهمان های ناخوانده، مهمان ها وارد خانه مادربزرگ می شوند و درانتها پیرزن از آنها می خواهد هر کدام برای خود اتاقی بسازند و زندگی کنند اما در فیلم بانو افرادی که به خانه بانو وارد می شوند از او سواستفاده می کنند و روحش را می خراشند و گویی او پوست می اندازد تا دوباره به بانویی خود برسد و از سایه اش رهایی یابد.
مهمانان ناخوانده قصه، گردشگران مسول
ریحانه تیزمغز، یکی از اعضای داوطلب گروه آوای طبیعت پایدار با بیان این که حیوانات قصه مهمان های ناخوانده نقش گردشگر مسولانه را دارند گفت: این در حالی است که پیرزن به رغم همه محدودیت ها، گرم و صمیمی از مهمانان پذیرایی می کند.
غزاله جعفری، یکی دیگر از اعضا داوطلب گروه آوای طبیعت پایدار نیز گفت: باران شدید باعث شد حیوانات به خانه او بیایند و این امر می تواند مصداق شرایط و الزامات محیطی باشد که منجر به شرایط جدید می شود.
او با اشاره به مهمان نوازی به عنوان سمبل گردشگری ایران گفت: باید به این مقوله توجه و برای آن برنامه ریزی کرد تا به میراث ملموس و ناملموس ما خدشه ای وارد نشود.
او افزود: در قصه مهمان ها ناخوانده هم اگرچه پیرزن بدون شرط و شروط حیوانات را می پذیرد اما برای ماندن همیشگی آنها شرط می گذارد و از آنها می خواهد مسولانه به مشارکت بپردازند.
پرنا بیات، عضو داوطلب دیگر گروه آوای طبیعت پایدار نیز گفت: هر کدام از حیوانات این قصه می توانند نماد فرهنگی یک خلق و خو باشند.
او با اشاره به حضور حیوانات در این قصه گفت: همواره بین محیط زیستی و فرهنگی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد.
مارال حشمتی، یکی دیگر از اعضا داوطلب گروه آوای طبیعت پایدار هم با تاکید بر نقش اقتصاد در گردشگری پایدار و ارتباط آن با داستان تاکید کرد و گفت: وقتی هرکدام از ما در اقامتگاه های بومگردی مهمان می شویم کاش مانند مهمانان این قصه، گردشگر مسولی باشیم و با همکاری و تعاون در صدد جبران محبت های میزبان باشیم.
افسانه احسانی، مدیر موسسه گروه آوای طبیعت پایدار با اشاره به دو جامعه میزبان و میهمان در این قصه، این پرسش را مطرح کرد که به راستی ما تا کجا اجازه داریم مهمان نواز باشیم و از کجا باید حریم قایل شویم؟
او افزود: اگرچه قرارگیری کودکان در معرض فرهنگ های مختلف می تواند مفید باشد اما قبل از آن باید با تقویت اعتماد به نفس و پررنگ کردن ارزش های فرهنگی مانع از ایجاد آسیب های احتمالی در این بچه ها شویم.
هرش آرمند، پژوهشگر حوزه موسیقی دیگر سخنران این نشست بود که ضمن اشاره به اجرای این داستان در اربیل عراق و موسسات مختلف در ایران گفت: از دید نمایشی این داستان در آمدن و رفتن است و به تعبیر من این آمدن و رفتن همان تولد و مرگ است.
او با اشاره به این که ما همواره تلاش می کنیم تا به زندگی خود معنا بدهیم گفت: در این راستا ما همواره استدلال هایی می آوریم که ما را وارد فضای منطق و استدلال می کند.
آرمند تاکید کرد: در داستان مهمانان ناخوانده، هیچ کدام از مهمان ها در صدد تخریب دیگری نیستند و برای ماندن در خانه پیرزن فقط تلاش می کنند خودشان را اثبات کنند .
در ادامه نشست مجتبی گهستونی، خبرنگار و فعال حوزه فرهنگی استان خوزستان به توضیح آداب مهمان نوازی در خوزستان پرداخت و خوزستان را ایرانی کوچک بر نقشه جغرافیایی ایرانی بزرگ عنوان کرد و گفت: در خوزستان مردمانی با اقوام و ادیان و فرهنگ های گوناگون زندگی می کنند.
تحلیل روانشناسی قصه
در ادامه نشست نسیم قدسی، روانشناس بالینی به بررسی روانشناختی قصه مهمانان ناخوانده پرداخت و با اشاره به روش درمانی تحلیلی "یونگ" گفت: در ابتدای داستان پیر زن تنهاست و گویی در بخش هایی از داستان پیرزن به دنبال یک مرد گمشده در وجود خود می گردد.
او در ادامه حیوانات قصه را نمادی از بخش های مختلف پیرزن عنوان کرد و گفت: این بخش ها احتمالا رها شده اند و بعد پیرزن کم کم پیدایشان می کند و به همین دلیل او به راحتی و با آرامش این حیوانات را در خانه اش می پذیرد .
او با اشاره به این که حیوانات قصه با هم تضادی ندارندگفت: پیرزن آنها را به راحتی می پذیرد و این امر نشانه یک خودآگاهی است و نشان می دهد او در ارتباطاتش با افراد مهم زندگی خود تضادی نداشته است.
به گفته وی حضور حیوانات مختلف نشان می دهد که پیرزن می تواند با بخش های مختلف شخصیت خود اعم از خوب و بد آشتی کند؛ همانطور که کلاغ نماد سخن چینی است و جوجه نشانه صلح.
او یادآور شد: آنچه در این داستان اتفاق می افتد در راستای خودشکوفایی، تعاول و تکامل شخصیت پیرزن است.
در این نشست مژگان دلپذیر، مربی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان قصه مهمانان ناخوانده را برای حضار تعریف کرد و دو تن از قصه گوهای موزه عروسک های ملل به اجرای این قصه پرداختند.