به گزارش ایران سپید ویلچر، واکر، عصا، سمعک و.... وسایل کمک توانبخشی هستند که بعضی شهروندان برای انجام کارهای روزانه به آنها نیاز دارند اما افراد دارای معلولیت برای انجام کوچکترین کارها مثل تردد در خیابان‌ها به این وسایل نیاز دارند تا نقصی که در بدن دارند با آن جبران شود و همچون دیگر شهروندان به کارهای روزمره خود برسند و زندگی عادی داشته باشند. البته شاید استفاده از کلمه زندگی عادی کمی اغراق‌آمیز باشد چرا که هر چقدر هم وسایل مورد نیازشان با کیفیت و مرغوب باشند و همه معلولان از بهترین وسایل کمک توانبخشی استفاده کنند باز هم برای حضور در جامعه دچار مشکل هستند. رفت و آمد در خیابان‌های شهرمان حتی برای افراد با جسمی سالم هم مشکل است چه رسد به شهروند ضایعه نخاعی که برای حضور در خیابان‌ها باید از ویلچر استفاده کند، موانعی بر سر راهش وجود دارد که حتی با پیشرفته‌ترین وسایل هم نمی‌تواند از آنها عبور کند چرا که شهرمان شهری دسترس پذیر نیست یا اگر به ظاهر دسترسی برای گروهی انجام شده است طبق استاندارد نیست.
وسایل توانبخشی بی‌کیفیت نمی‌خواهیم
مانی رضوی‌زاده که دچار معلولیت ضایعه نخاعی است درباره وسایل کمک توانبخشی برای این گروه از معلولان می‌گوید: «دو نوع ویلچر داریم برقی و دستی که هرکدام از این‌ها مدل‌های مختلفی دارند قیمت ویلچرهای برقی از 3 میلیون و نیم شروع می شود و به 16 میلیون هم می‌رسد که این افزایش قیمت بسته به کشور سازنده، کیفیت ساخت و باتری‌ای که در آن استفاده شده است، دارد. اما بعضی افراد هم که توانایی مالی خرید ویلچرهای برقی را ندارند ویلچرهای دستی را با یک باتری به ویلچر برقی تبدیل می‌کنند. در میان مارک‌های مختلف ویلچرهای برقی گران ترین‌ها ساخت کشور آلمان است.
در خصوص ویلچرهای دستی که به ارتوپدی هم معروف است باید گفت، این ویلچرها دارای مدل‌های مختلف است. ویلچرهای دستی ایرانی را می‌توان تا 500 هزار تومان در بازار یافت اما ویلچرهای آلمانی این سبک حدود قیمتی آن 2 میلیون و نیم است.
معلولان ضایعه نخاعی که دایره استفاده آنها از ویلچر وسیع‌تر است به طور معمول هر سه سال یک بار بسته به نوع و جنس به ویلچر جدید نیاز دارند. در این زمان هم ممکن است با خرابی‌هایی مواجه شوند که تعمیرات این دسته از وسایل کمک توانبخشی برای بچه‌ها به‌طور میانگین در نوع دستی تا 50 هزار تومان هزینه دارد اما هزینه تعمیر ویلچرهای برقی بسته به نوع خرابی‌ای که دارد از 100 هزار تومان شروع می‌شود.
سازمان بهزیستی در سال های گذشته اعتباراتی را ویژه خرید وسایل کمک توانبخشی داشت که بین سه تا پنج سال یک بار ویلچر را به صورت رایگان به افراد تحت پوشش ارائه می‌کرد. من یک بار از سازمان بهزیستی این ویلچر را دریافت کردم اما به خاطر بی‌کیفیت بودن آن ترجیح دادم این خدمت را دریافت نکنم اما در حال حاضر نمی‌دانم هنوز هم این اعتبارات را برای خرید و در اختیار گذاشتن وسایل را به معلولان دارند یا نه.»
بعد از گفت و‌گو با این شهروند دارای معلولیت با یکی از تعمیر کارهای ویلچر به گفت و‌گو پرداختم تا نظرش را در خصوص این گونه وسایل کمک توانبخشی جویا شوم.
آقای حیدری تعمیرکاری که 25 سال سابقه در فروش و تعمیر این دسته از وسایل دارد می‌گوید: «به طور میانگین از 250 هزار تومان تا 3 میلیون و نیم قیمت خرید ویلچر دستی در بازار است.
قیمت ویلچرها بسته به نوع و مارک آن است اما ویلچرهای ایرانی تا 450 هزار تومان است. اگر بخواهیم ویلچرهای ایرانی را با نوع خارجی مخصوصاً آلمانی مقایسه کنیم باید بگوییم ویلچرهای ایرانی باتوجه به قیمت پایینی که دارند خوب است اما برای معلولان جسمی-حرکتی که از ویلچر در سطح شهر و به‌طور مکرر استفاده می‌کنند به درد نمی‌خورد. معلولانی که تردد بالایی دارند باید از ویلچرهای با کیفیت استفاده کنند که من در نوع ساخت داخلی سراغ ندارم و باید هزینه بیشتری پرداخت کنند تا از برندهای بهتر استفاده کنند.»
این تعمیر کار تهرانی در ادامه این گفت‌و‌گو در مورد تعمیر ویلچرها چنین می‌گوید: «هنگامی که ویلچر برای تعمیر می‌آید کم‌ترین هزینه تعمیر 50 هزار تومان است که در نوع دستی آن تا 150 هزار تومان هم می‌رسد.
من 25 سال است که در کار خرید، فروش و تعمیر ویلچر هستم و با توجه به تجربه‌ای که دارم باید گفت، ویلچرهای برقی مناسب همه معلولان ضایعه نخاعی نیستند، افرادی که توانایی حرکت دست را ندارند باید از نوع برقی ویلچر استفاده کنند و معلولانی که دستانشان توانایی دارد باید از نوع دستی آن استفاده کنند چرا که نوع برقی برای این دسته از افراد باعث تحلیل عضلات دست شده و کم کم توانایی حرکت دست را هم از معلول می‌گیرد.»
امان از مراکزی که
سلیقه‌ای عصا می‌خرند
امید هاشمی کارشناس وسایل کمک توانبخشی برای نابینایان و کم‌بینایان در مورد قیمت عصای سفید می‌گوید: «تقریباً عصاهایی که درایران تولید می‌شوند جنس‌های مختلفی همچون پلیمری، آلومینیومی و فلزی دارند اما بیشترشان از جنس کائوچویی هستند. قیمت عصاهای پلاستیکی بین 10 تا 20هزار تومان است و آلومینیومی آن بین 40 تا 50 هزار تومان است. این دسته از عصاهایی است که اغلب سازمان بهزیستی به نابینایان و کم بینایان می‌دهد اما جنس مرغوبی ندارند.
مراکز سازمان بهزیستی در هر استان به صورت سلیقه‌ای خرید می‌کنند و در هر شهری ممکن است نابینایان عصاهای متفاوتی داشته باشند. اگر خرید به صورت متمرکز باشد همه از یک نوع و یک جنس عصا بهره‌مند می‌شوند اما متأسفانه برخی از استان‌ها حتی همین عصای 20 هزار تومانی را هم در اختیار نابینایان قرار نمی‌دهند.»
این کارشناس نابینا ادامه می‌دهد: «یکسری شرکت‌های خصوصی هستند که عصاهایی با قیمت 90 تا 300 هزار تومان برای نابینایان وارد می‌کنند تا بتوانند از اجناس بهتری استفاده کنند. نابینایانی هم که در خارج از ایران دوست یا آشنا داشته باشند عصاهای خارجی را با قیمت 40 تا 60 دلار تهیه و استفاده می‌کنند.»
تأمین وسایل کمک توانبخشی
فقط برای یک سوم از معلولان
بعد از گفت‌و‌گو با کارشناسان و معلولان برای اطلاع از روند خرید و توزیع وسایل کمک توانبخشی با یکی از مدیران سازمان بهزیستی به گفت‌و‌گو پرداختیم. زهرا نوپرست، مدیرکل دفتر امور مراکز توانبخشی روزانه و توانپزشکی سازمان بهزیستی کل کشور در خصوص خرید این وسایل می‌گوید: «وسایل کمک توانبخشی یک نوع تکنولوژی است و فقط به ویلچر، سمعک یا عصا ختم نمی‌شود.
در حقیقت معلولیت یک اختلال است معلول می‌تواند با جراحی، کاشت حلزون و... درمان شود که این در حوزه وظایف وزارت بهداشت و درمان است.
آنچه که سازمان بهزیستی با آن سر و کار دارد Function یا همان عملکرد است. سازمان بهزیستی در زمینه عملکرد دو وظیفه دارد اول اینکه عوامل محیطی همچون دسترسی‌ها را کاهش دهد تا افراد دارای معلولیت راحت‌تر در شهر تردد کنند و دوم افزایش مشارکت فرد در محیط خانه و جامعه است.»
وی می‌افزاید: «وسایل کمک توانبخشی در همه جای دنیا تحت پوشش بیمه است و سازمان بهزیستی بخشی از هزینه را باید تقبل کند که متأسفانه با وجود تلاش‌های بسیار هنوز در ایران بیمه‌ها این وسایل را پوشش نمی‌دهند.بودجه‌ای که هر ساله به این بخش اختصاص می‌دهند فقط جوابگوی یک سوم افراد دارای معلولیت است، ما در سازمان 350هزار نفر پشت نوبتی برای دریافت وسایل کمک توانبخشی داریم اما فقط می‌توانیم 120 هزار نفر را پوشش دهیم.»
نوپرست با اشاره به نحوه خرید وسایل می‌گوید: «هر استان با توجه به نیاز سنجی که صورت می‌دهد از طریق کمیته ارزیابی و خرید از سامانه الکترونیکی دولت وسایل مورد نیاز معلولان را تهیه می‌کند و در اختیارشان قرار می‌دهد البته این پوشش صد درصدی نیست.
با توجه به اینکه سازمان بهزیستی بودجه‌اش را صددرصد دریافت نمی‌کند میزان بودجه‌ای که به بخش ما تخصیص می‌باید همیشه متفاوت از آنچه که در موافقتنامه عنوان شده، است.» وی با اشاره به بودجه سازمان در این بخش بیان می‌کند:«امسال در اعتبارات ما 45 میلیارد تومان پیش‌بینی شده است و این رقم نسبت به آمار دو میلیونی تعداد معلولان که یک میلیون و 400 نفر آنها از نوع شدید هستند بسیار اندک است.
استان‌ها بر اساس نیاز سنجی که به عمل می‌آورند وسایل ضروری معلولان را خریداری کرده و بر اساس نوع و شدت معلولیت و البته میزان درآمد خانواده در اختیار افراد قرار می‌دهند.
آنچه که معلولان ضایعه نخاعی به آن نیاز دارند فقط ویلچر نیست؛ تهیه وسایل بهداشتی هم برای این دسته از معلولان و سازمان به معضلی تبدیل شده است چرا که وسایل بهداشتی برای معلولان ضایعه نخاعی از اهمیت بالایی برخوردار است و هزینه بسیاری روی دست این افراد می‌گذارد.
سازمان بهزیستی در سال‌جاری توانست برای نخستین بار بودجه وسایل بهداشتی را جداگانه تخصیص دهد. اما هنوز این حجم از بودجه برای وسایل بهداشتی هم کافی نیست.»
مدیرکل دفتر امور مراکز توانبخشی روزانه و توانپزشکی سازمان بهزیستی کل کشور با اشاره به قانون جامع حقوق معلولان می‌افزاید: «طبق بند 3 قانون جامع حمایت از حقوق معلولان باید کمک هزینه‌ای برای خرید وسایل کمک توانبخشی به معلولان اختصاص پیدا کند. فرد دارای معلولیت باید بتواند وسایل مورد نیازش را از طریق بیمه خریداری کند که این موضوع در اصلاحیه قانون جامع حمایت از حقوق معلولان دیده شده است و ما منتظر رأی خانه ملت به این اصلاحیه و تأیید شورای نگهبان هستیم.
برای بررسی کیفیت محصولات خریداری شده، سازمان در هر استان کمیته ارزیابی و خرید دارد اما با محدودیت‌هایی در این زمینه روبه رو هستیم چرا که برخی از شرکت‌های خوب در سامانه خرید دولت ورود پیدا نمی‌کنند. سازمان بهزیستی هم موظف است از شرکت‌هایی محصولات را تهیه کند که در سامانه خرید دولت ثبت‌نام کرده‌اند.
در سالهای گذشته ارزیابی کیفیت را در اولویت قرار دادیم سال گذشته از 10 درصد گروه ذینفع‌مان نظر سنجی انجام دادیم که حدود 65درصد از وسایل رضایت داشتند. 20 درصد متوسط و مابقی هم مخصوص وسایل بهداشتی است که در گذشته کیفیت مطلوبی نداشتند اما تذکرها از سوی استان‌ها به شرکت‌های تولید‌کننده ارائه شده است تا محصولات خود را کیفی‌سازی کنند.
وی در خصوص ویلچرهای برقی بیان می‌کند:«ویلچرهای برقی برای همه افراد لازم نیست. متأسفانه در بازارهای جهانی ویلچرهایی که سنگین هستند و در کشورهای دیگر به فروش نمی‌رسند را به ایران سرازیر می‌کنند و این امر نیاز کاذبی را در سطح کشور ایجاد کرده است. بسیاری از خیابان‌های کشور مناسب‌سازی نشده است و معلولان با این ویلچرهای برقی نمی‌توانند در شهر تردد کنند. مورد دومی که باید گفته شود این است هنگامی که این ویلچرها به دست مصرف‌کننده می‌رسد باتری‌های تاریخ گذشته دارند و عموماً عمر کوتاهی دارند استفاده از ویلچر برقی را ما در سازمان به هیچ عنوان برای معلولان ضایعه نخاعی که می‌توانند از دست‌شان استفاده کنند توصیه نمی‌کنیم. چرا که باعث چاقی و آتروفی عضلات می‌شوند.»
نوپرست در پایان صحبت‌هایش بیان می‌کند: «ارائه تسهیلات برای خرید ویلچر برقی از سوی سازمان مستلزم شرایط خاص است سازمان بر حسب نوع و شدت معلولیت و همچنین در صورتی که دست هم از کار افتاده باشد و فرد ضایعه نخاعی بتواند در محیط کار از این ویلچر استفاده کند تسهیلاتی برای خرید ارائه می‌دهد.
در دستور العملی که اواخر سال 94 ابلاغ کردیم و در سال 95 هم مورد تأکید قرار گرفته است چند مطلب است یک بررسی ارزیابی کمیته یعنی کمیته‌ای متشکل از کارشناسان بهزیستی و جامعه هدف که وسایل قبل از خرید مورد ارزیابی قرار گیرند. بحث نظر سنجی دراین دستورالعمل مورد توجه قرار گرفت، بحث دیگر خرید وسایل بهداشتی از سامانه imed.ir است. و نیاز سنجی از جامعه هدف است تا خرید‌ها با توجه به نیازهای معلولان صورت گیرد.
بودجه ما سال گذشته 34 میلیارد بود و امسال 45 میلیارد است شاید در نگاه اول ما رشد بودجه را ببینیم اما از طرف دیگر وسایل کمک توانبخشی هم با افزایش قیمت مواجه می‌شوند.»