به گزارش ایران سپید از سحر و مناجاتهای آهنگینش بگیر تا آستانه افطار و آواز ربنا و افشاری شجریان برای نسل حاضر و مناجاتهای مرحوم ذبیحی برای قدیمیترها. برای مناجات خوانی میتوان دو معنای عام و خاص قائل شد. در معنای عام هر آنچه با استفاده از موسیقی یا آواز خطاب به معبود یا معشوق خوانده میشود، مناجات خوانی محسوب میشود. از درد دل عاشقانه پیر چنگی مثنوی گرفته تا خواندن آوازهایی با رویکرد عرفانی از شعرا یا مناجاتهای مسجع خواجه عبدالله. مناجات خوانی به معنی خاص را میتوان در زیرمجموعه آیینها و مناسک مذهبی تعریف کرد. به این معنا، آنچه زرتشتیان ایرانی در آیینهای ویژه خود به صورت آهنگین میخوانند و اذان و سحرخوانی ماه رمضان در اسلام، و نیایشهای سایر ادیان در این تقسیم بندی قرار میگیرد. در ایران میتوان از هر دوی این سنتها نمونههایی را مثال زد و ردپای آن را مشاهده کرد. سر دادن اذان به آواز یکی از بارزترین کاربردهای موسیقی در مناسک عبادی و عرفانی است.
درخصوص اذانگویی آنگونه که پژوهشگر گرامی آقای هوشنگ سامانی در مقاله ای ذکر کرده اند: «اذانگویی با لحن خاص موسیقی ایرانی و مشخصاً نوع شهری آنکه به موسیقی دستگاهی یا سنتی هم شهرت دارد، در اوایل دوره پهلوی اول توسط جناب دماوندی از خوانندگان طراز اول آن زمان صورت گرفت. نخستین نمونه ضبط شده روی صفحات گرامافون در سال ١٣٠٨ خورشیدی متعلق به ایشان است. این اذان در فواصل بیات ترک و مشخصاً درآمد اول خوانده شده است. علاوه بر این، سیدحسین طاهرزاده خواننده مشهور مکتب اصفهان که از اواخر دوره قاجار تا اوایل حکومت پهلوی دوم میزیست، نمونههایی از مناجاتخوانی با سبک موسیقی ایرانی در کارنامه خود به جا نهاده است.» جناب دماوندی، تاج اصفهانی، رحیم و سلیم مؤذنزاده، عطا ا... امیدوار و … نیز اذانهایی را به نام خود ثبت کرده اند. در این میان اذان رحیم مؤذنزاده اردبیلی که در ۳۰ سالگی و در گوشه «روح الارواح» خوانده شده است، به عنوان نمادی از همنشینی موفق موسیقی ایرانی و فرهنگ دینی، بر دل شنوندگان ایرانی خوش نشسته است. خود او در این زمینه میگوید: «ما ایرانی هستیم. اذان ما باید برخاسته از خودمان باشد. الان اذانخوانهایی هستند که تقلید میکنند از عربستان و این پسندیده نیست. خود ما باید ابتکار به خرج دهیم… میخواستم اذانی بگویم که برای فرهنگ ایران و اسلام، یادگاری ارزنده باشد… پس از ضبط این اثر همیشه یک احساس غرور معنوی در طول سالها با من همراه بوده است و اگر تنها همین ثروت معنوی باقی بماند، برای من کافی است.»
شماره بعد را هم به مرور سیر مناجاتخوانی در ایران اختصاص خواهیم داد. یکی از نمونه های شاهکار مناجات، آواز «ربنا» است که سلیم مؤذنزاده، با الهام از ربنای مرحوم ذبیحی اجرا کرده است. این مناجات را از اینجا دانلود و گوش کنید.