اما این برخوردهای فردی تنها یک روی سکه زندگی‌ام حساب می‌شود. سوی دیگر آن ناملایمات جمعی است. حتماً نباید دیگران با بدزبانی با تو برخورد کنند تا ناراحت شوی، حتماً نباید با تو درگیری فیزیکی کرده و زیر مشت و لگد بگیرندت تا بتوان اسم خشونت روی رفتارشان گذاشت. همین که دیگران با عملکردشان زندگی را برتو سخت کنند یعنی ناملایمت، یعنی خشونت. اینکه همه بتوانند کارهای روزمره خودشان را انجام دهند، اما این امکان را از تو بگیرند ظلم کوچکی نیست. اینکه سهم همه در همه جا لحاظ شود اما سهم تو نه، بسیار دردناک است.
این‌ها جملاتی است که اگر پای صحبت یکی از مهم‌ترین اقشار جامعه یعنی «معلولان» بنشینید، حتماً خواهید شنید.
خیلی عجیب است که در قرن ۲۱، هنوز تعریف و شناخت درستی از معلولیت در جامعه ما وجود ندارد. در یک جمله ساده، معلولان انسانی‌هایی درست شبیه به سایر افراد هستند که به هر دلیلی قسمتی از بدنشان توانایی کارکردی‌اش را از دست داده.
این شرایط ممکن است در هر لحظه برای هریک از انسان‌های دیگر رخ دهد، در یک چشم به هم زدن، با یک سکته مغزی، با یک تصادف، با مقداری استرس، تجویز یک داروی اشتباهی، شوک، یک بیماری ناگهانی یا مادرزادی و حتی سالمندی. آیا بعد از بروز هریک از این اتفاقات دیگر نباید زندگی کرد؟
در بسیاری از کشورهای جهان امکانات اجتماعی ویژه‌ای برای معلولان در قیاس با افراد دیگر در نظر گرفته شده است. این در حالی است که در شهرهای کوچک و بزرگ ایران، حتی شهر مهم و تأثیر گذاری همچون شهر قم، حقی برابر با سایرین برای معلولان در نظر گرفته نشده چه رسد به امکانات ویژه‌تر.
اگر کلاهمان را قاضی کنیم حتماً از خودمان خواهیم پرسید که چند درصد از پیاده‌روهای شهرمان برای حرکت معلولان طراحی یا بازطراحی شده است؟ چند شعبه بانکی به جای تغییر هزینه بردار و بی دلیل نماهای ساختمانشان، هزینه‌ای برای ورود و خروج راحت معلولان و استفاده راحتشان از دستگاه‌های شتاب اختصاص دادند؟
چند فروشگاه، آرایشگاه یا نانوایی شرایط برابر برای حضور مشتری‌های معلولشان در کنار مشتری‌هایی که معلول نیستند مهیا کردند؟
و سؤال اصلی اینکه شهرداری کلانشهر قم تا چه حد تصمیمات عمرانی و نظارت‌هایش بر اصناف را براین اساس تنظیم کرده است؟
تردد معلولان اولویت سوم مدیریت شهری است
پس از آنکه علی ربیعی، وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی از بی‌توجهی‌ها به جمعیت ۲ درصدی معلولان و اینکه هزینه کردن برای آن‌ها از نگاه برخی هزینه اضافی و بار تحمیلی محسوب می‌شود، گله کرد، گفتگویی با رئیس کمیسیون امور زیربنایی شورای شهر قم داشتیم تا پیگیر وضعیت مناسب سازی فضای شهری قم برای معلولان شویم.
اما گویا مصطفی سعادت طلب نیز دل پرگله‌ای از مسئولان شهری در این خصوص داشت.
تنها اهرم شورا برای الزام بر شهرداری مطرح کردن موضوع معلولان در جلسات مختلف است و راه دیگری وجود ندارد
به گفته سعادت طلب، شورای اسلامی شهر قم در چند نوبت به صورت مکرر طرح مناسب سازی فضاهای شهری برای معلولان را مطرح و حتی در بودجه سالانه نیز تصویب کرده است اما روند کنونی شهرداری نشان می‌دهد که این موضوع به عنوان اولویت سه در نظر گرفته شده است.
آنگونه که رئیس کمیسیون امور زیربنایی شورای شهر قم بیان کرد، تنها اهرم شورا برای الزام بر شهرداری مطرح کردن این موضوع در جلسات مختلف است و راه دیگری وجود ندارد.
هرچند سعادت طلب تأکید کرد که اگر معلولان ساکن قم از نبود امکانات مناسب شهری برای رسیدگی به امور زندگیشان شکایتی داشته باشند می‌توانند به کمیسیون امور زیربنایی شورا مراجعه کنند، اما به نظر می‌رسد با توجه به اینکه شورا عملاً اهرمی برای فشار و اجبار بر عملکرد شهرداری ندارد، معلولان گله‌مند همچنان باید شاهد بی‌توجهی‌ها باشند.
احداث پیاده‌روهای ویژه معلولان در قم
در مقابل گلایه رئیس کمیسیون زیربنایی شورا از کندی مناسب‌سازی توسط شهرداری، معاون شهرسازی و امور زیربنایی شهرداری قم در گفت‌وگو با مهر، از تلاش کنونی شهرداری برای طراحی و اجرای پیاده‌روهای ویژه معلولان خبر داد.
هرچند که به گفته علیرضا قاری‌قرآن، ساماندهی و بازسازی معابر برای مناسب سازی ویژه معلولان نیازمند طراحی و تصمیم گیری کلی است، اما سؤالی که مطرح می‌شود این است که مجموع تلاش‌ها برای این برنامه‌ریزی و اجرای آن‌ها در یک شهر و برای خدمت رسانی به یک جمعیت محدود، بیش از یک دهه زمان خواهد برد؟
اگر بخواهیم خدمات‌رسانی به معلولان را تنها به استفاده از موزاییک‌های ویژه معلولان در پیاده‌روها و مشخص شدن مسیر ویلچر در کنار جداول و چهارراه‌ها خلاصه کنیم، باید برای ارائه هر خدمت در راستای مناسب سازی سال‌ها منتظر ماند و همچنان شاهد زجر و ناراحتی معلولان بود.
اما قطعاً با وجود انبوه وظایفی که شهرداری‌ها برعهده دارند، شاید توقع اینکه تنها مدیریت شهری باید به موضوع مناسب سازی مکان‌های مختلف توجه داشته باشد، دور از انصاف باشد.
هر ارگانی وظیفه دارد محدوده خدمت خود را تا ۱۰ درصد برای معلولین آماده کند
یکی از بهترین راه حل‌ها در این زمینه نکته‌ای است که مصطفی ملایی، دیگر عضو شورای اسلامی شهر قم در گفت‌وگو با مهر بیان کرد.
شاید توقع اینکه تنها مدیریت شهری باید به موضوع مناسب سازی مکان‌های مختلف توجه داشته باشد، دور از انصاف باشد
به گفته این عضو شورا، هر ارگانی وظیفه دارد محدوده خدمت خود را تا ۱۰ درصد برای معلولین آماده کند. با یک حساب سرانگشتی می‌توان متوجه شد اگر این اتفاق در هر ارگان و سازمانی بیفتد تا چه اندازه شاهد بهبود شرایط اجتماعی معلولان شهرمان خواهیم بود.
نکته مهم در این خصوص بحث نظارت است. نظارت کافی و مستمر بر ارگان‌هایی که باید وظیفه ۱۰ درصدی خود را انجام دهند. در این زمینه باز هم نگاه‌ها به سمت شورای شهر و شهرداری متمرکز می‌شود.
اگر نه فقط مصطفی مولایی به عنوان عضو شورای شهر قم که همه مسئولان مدیریت شهری نیز بارها و بارها از حساسیت خاص و دغدغه بالای خود نسبت به موضوع مناسب سازی فضاهای شهری برای معلولان سخن بگویند، اما تا زمانی که نظارت کافی و مستمر با ضمانت اجرای دقیقی وجود نداشته باشد، صرف داشتن دغدغه و نگرانی به بهبود شرایط اجتماعی معلولان کمکی نمی‌کند.
یادمان نرود که معلولیت شرایطی است که دریک چشم به هم زدن، با یک سکته مغزی، با یک تصادف، با مقداری استرس، تجویز یک داروی اشتباهی، شوک یا یک بیماری ناگهانی یا مادرزادی و حتی سالمندی برای هریک از ما یا فرزندانمان می‌تواند رخ دهد، آیا بعد از بروز هریک از این اتفاقات دیگر نباید زندگی کرد؟