به گزارش ایران سپید نوبل ادبیات امسال را نه یک شاعر و نه یک قصه پرداز و رمان نویس به دست آورده است. امسال، بنیاد جایزه ادبی نوبل، یک ترانه سرا –البته به معنای واقعی آن- را شایسته دریافت این جایزه دانسته است. این که میگوییم ترانه سرا به معنای واقعی آن، منظور آن مفهومی است که برای واژه ترانه در دنیا در نظر گرفته میشود. از نظر تعاریف موسیقایی، ترانه در حقیقت خَلق کلامی است که یک ملودی را هم به همراه خود داشته باشد. این به آن معنا است که آن کس که کلام ترانه را میسراید، آهنگ آن را هم میآفریند و در حقیقت آهنگ و کلام، با هم و در جایگاه یک عنصر واحد در ذهن آفریننده آنها متولد میشوند. شاید در میان سرایندگان هموطن، عارف قزوینی و شیدا را بتوانیم از زمره ترانه سرایان راستین به حساب آوریم. البته در فارسی از لفظ مصنف هم برای افرادی که چنین توانمندی داشته باشند، استفاده میشود. حال جایزه نوبل ادبیات، امسال به یکی از همین دست آدمها تعلق گرفته است. «رابرت زیمرمن»، معروف به «Bob Dylan»، بیش از ۵ دهه است که به معنای واقعی در دنیای موسیقی پاپ، کانتری و فولک آمریکایی در حال آفرینش است. آواز میخواند، میسراید، آهنگ میسازد و ساز میزند. آدونیس، فیلیپ راس، موریکامی و میلان کوندرا، همگی از نامهایی هستند که امسال همراه دیلن نامزد دریافت این جایزه ارزشمند شده بودند و آنهایی که دستی در ادبیات داشته باشند خوب میدانند که هر کدام از این اسامی، وزنه ای در دنیای ادبیات به حساب میآیند اما بنیاد جایزه ادبی نوبل برای آنچه که خلق عبارات نوین در موسیقی سنتی آمریکایی عنوان کرده، باب دیلن را شایسته دریافت این جایزه دانسته است.
دیلن در دهه شصت میلادی پا به دنیای هنر گذاشت. شرکت کلمبیا رکوردز قرارداد انتشار اولین آلبوم را در ۱۹۶۲ با او امضا کرد اما این آلبوم ۵۰۰۰ نسخه بیشتر نفروخت. منتقدان زیادی بودند که مدیر انتشارات را برای بستن چنین قراردادی سرزنش میکردند اما شاید هیچ کدامشان تصورش را هم نمیکردند که دیلن ۵۰ سال بعد، کوله باری از جوایز مختلف جهانی را در ویترین خانه اش به یادگار خواهد داشت. دریافت دوازده جایزه «Grammy» یک جایزه اسکار و یک جایزه «golden globe» تنها بخشی از جوایزی است که دیلن برای سالها آفرینش در عرصه کلام و موسیقی از آن خود کرده است. عرض اندام دیلن در دنیای ادبیات هم تازگی ندارد. یک بار در سال ۲۰۰۸ توانسته جایزه ادبی پولیتزر را که از جوایز بسیار معتبر این حوزه است به دست آورد.
باب دیلن را شکسپیر زمان هم لقب داده اند. طنز، استعاره، مجاز و کنیاه در ترانه هایش فراوان یافت میشود. از همان سالهای آغازین فعالیتش، یعنی در دهه شصت قرن بیستم، پرچم آزادیخواهی به دست گرفته و به همراه چهره های دیگری چون «جون بائز» و «جانی کش»، برای احقاق حقوق بشر تلاش کرده است. آهنگهای فراوانی علیه سیاستهای آمریکا در جنگ ویتنام ساخته و خوانده است و فعالیتهای زیادی را ضد تبعیض نژادی و جنسی در آمریکا انجام داده است.
از باب دیلن بیشتر خواهیم نوشت و خواهیم خواند اما حالا بد نیست به مناسبت دریافت این جایزه، یکی از قطعات بسیار شناخته شده او را با هم بشنویم. آنچه خواهیم شنید، ترانه ای است با نام «like a rolling stone» یا «مثل یک سنگ غلتان» البته «rolling stone» را به «آواره و سرگشته» هم میتوان ترجمه کرد. این آهنگ علارغم آن که در سالهای آغازین فعالیت دیلن ساخته شده اما یکی از تأثیرگذارترین آهنگهای موسیقی پاپ به حساب میآید. سالها پیش مجله «rolling stones» طی یک نظرسنجی از میان پانصد آهنگ برتر موسیقی پاپ، این آهنگ را در جایگاه اول قرار داده است. این آهنگ را از وبسایت ایران سپید دانلود و گوش کنید.