حفاظت از فرزندان در برابر خطرات فضای مجازی امری لازم و ضروریست اما باید آگاه بود که توسعه تکنولوژی در کنار معایب، مزایای دارد که باید از آن به عنوان یک فرصت برای تربیت صحیح فرزندان خود استفاده کرد، بر این اساس یکی از مشکلات اساسی والدین چگونگی برخورد با این تکنولوژی و قرار دادن آن در کنار تربیت است.
آگاهی بخشی به والدین در کاهش خطرات ناشی از فعالیت های آن لاین بسیار موثر است به همین دلیل باید در این زمینه اطلاع رسانی صحیح صورت گیرد زیرا در دنیای امروز، استفاده نوجوانان و جوانان از اینترنت و دیگر ابزارهای فناوری امری اجتناب ناپذیر است، این در حالیست که برخی والدین، فرزندان خود را از استفاده این گونه ابزارهای فناوری منع کرده یا در صورت استفاده، همواره نگران هستند.
والدین باید ضمن آشنایی با نحوه استفاده از تکنولوژی روز، همگام با فرزندان خود حرکت کرده و از آنها عقب نمانند در غیر این صورت نمی توانند همگام با تکنولوژی در تربیت فرزندان خود موفق شوند.
همگان حتی بزرگسالان به این نتیجه رسیده اند که فناوری های جدید، جذابیت خاص خود را دارد زیرا بسیاری از والدین نیز خود را درگیر این فناوری کرده اند و همچنین بسیاری از والدین آگاه هستند که در فضاهای مجازی، امکان برقراری تماس های نامناسب کودکان با افرادی که ممکن است قصد سوءاستفاده، بهره برداری یا تجاوز به حریم خصوصی آنها را داشته باشند، وجود دارد، براین اساس نکته قابل تامل در این زمینه نحوه تعامل والدین با فرزندان آن هم در چنین فضایی است.
به همین دلیل باید سطح آگاهی والدین در برخورد درست و صحیح با این فناوری در مواجه با فرزندان را آموزش دارد، از سوی دیگر آگاهی و شناخت از خطرات موجود در این زمینه و برنامه ریزی مناسب، پیش از فراهم کردن امکان استفاده از اینترنت برای کودکان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
بسیاری از والدین در مواجه با چنین موضوعی اعلام می کنند: نمی دانم با فرزندم چه کنم؟ چگونه او را از فضای مجازی بیرون آورم؟ در این زمینه والدین آخرین و بدترین راهکار را در پیش می گیرند که آن، محروم و محدود کردن فرزندان است که این عملکرد، نتیجه عکس در پی خواهد داشت.
«وحید. م» پدر دو نوجوان 15 و 19 ساله است که نسبت به استفاده بیش از اندازه فرزندانشان از فضای مجازی به شدت گله دارد، می گوید: بارها و بارها «وای فای» خانه را قطع کردم تا شاید آنها از این فضا دور شوند اما گویا از برنامه ای که نمی دانم، چیست، استفاده می کنند تا وارد اینترنت شوند.
وی ادامه می دهد: در هر میهمانی، زمان خوردن شام و ناهار و در هر شرایطی گوشی های همراه در دستشان است، از طرفی نمی دانم در چه فضاهایی وارد می شوند که این مساله بیشتر من را نگران کرده است.
«فاطمه. ن» مادر سه فرزند 12، 16 و 22 ساله است که او نیز چنین نگرانی دارد، می گوید: یک بار دخترم در فضای مجازی با مردی آشنا شده بود که این آشنایی عواقب عاطفی بدی برای او بوجود آورد به گونه ای که مدتی دچار افسردگی شده بود، دخترم را نزد روانشناس بردم که پزشک، من را در این زمینه بسیار مقصر می دانست در حالیکه بارها و بارها دخترم را به انواع مختلف، از فضای مجازی دور می کردم اما فایده ای نداشت.
وی ادامه می دهد: پسر بزرگم نیز در این گونه فضاها وارد شده، اصلا درس نمی خواند و این گوشی ها آفتی شده و به جان ما افتاده، چندین بار گوشی همراهش را از او گرفته ام اما فایده ای نداشته و داد و فریاد راه انداخته است، واقعا نمی دانم، چگونه باید با آنها برخورد کنم. البته این مشکل بسیاری از والدین است و بسیاری از والدین نیز در این زمینه مستاصل شده اند.
حراست از فرزندان در مقابل کلاهبرداران و سوءاستفاده کنندگان در فضای اینترنت، امری منطقی و در عین حال ضروریست که می توان در قالب چند توصیه آن را عملی کرد.
بسیاری از کارشناسان امور تربیتی براین باورند که باید والدین روش استفاده از فضای مجازی یا کامپیوتر را آموخته و بیاموزند چگونه برخی کاربردها را مسدود کنند زیرا این گونه فضاها، فضای تردد بسیاری از افراد است و از سوی دیگر زمانی را صرف آموزش رفتار صحیح در فضای مجازی برای فرزندان قرار دهند.

** صداقت والدین و حضور امن کودکان در فضای مجازی
یکی از کارشناس پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات نیروی انتظامی(فتا) می گوید: در دنیای واقعی، اینکه فرزندان ما کجا هستند، با چه کسانی هستند و چه کاری انجام می دهند، بسیار مورد توجه والدین قرار می گیرد، اما در دنیای دیجیتال، جایی که حتی کودکانی نوپا نیز ممکن است زمان زیادی را در آن سپری کنند، نقش نظارتی والدین کمتر به چشم می آید.
ستوان دوم میثم عباسی چهارلنگی ادامه می دهد: امروزه، بسیاری از کودکان حتی بهتر از بزرگسالان فناوری و استفاده از آن را درک می کنند، در حقیقت، کودکان امروزی با دنیای سایبری عجین شده و فناوری با هر بخش از زندگی آنها گره خورده است.
وی ادامه می دهد: فناوری به آنها در دوست یابی، آموزش و پرورش و حتی درکی که از جهان دارند، کمک می کند، اما این فصل همچنان در کتاب والدین نوشته نشده و جامعه نیز زمان کافی برای شکل دهی استانداردهای مورد نیاز را نداشته است. تاکنون، هیچ نتیجه گیری مشخصی که از چه سنی کودکان می توانند حضوری انفرادی و امن در فضای مجازی را تجربه کرده، برای دوستان خود پیامک ارسال کنند یا اینکه والدین چه نقشی را باید در این قبیل موارد ایفا کنند، انجام نشده است.
این کارشناس می گوید: اکنون زندگی دیجیتال خیلی زود و حتی برای کودکان نوپا و زیر دو سال آغاز شده و به سرعت نور گسترش می یابد، برخی کودکان حتی پیش از آن که دندان درآورند، دارای «آواتار» در اتاق های گفت وگو می شوند. گرچه، در گذشته والدین به نوعی مکالمات تلفنی فرزندان خود را نیز شنود می کردند، اما راه های برقراری ارتباط مختلف دنیای مدرن این امکان را برای کودکان فراهم کرده تا در سکوت و با ارسال ایمیل، پیامک یا استفاده از خدمات پیام رسانی فوری به راحتی با افراد دیگر در ارتباط باشند.
چهارلنگی اضافه می کند: والدین نگران هستند که فرزندانشان هدف افراد سودجو و کلاهبردار قرار بگیرند که در پی کسب اطلاعات شخصی آنها بوده و ممکن است از این طریق به تهدیدی برای کودکان مبدل شوند. همچنین، سطح جدیدی از ارتباط بین کودکان ایجاد شده است؛ آنها در فضای مجازی ممکن است مواردی را درباره یکدیگر بیان کنند که در دنیای واقعی بیان نمی کنند.
وی ادامه می دهد: این مساله می تواند به پخش شایعاتی مسموم و آسیب اعتبار کودکان و خانواده هایشان منجر شود. همچنین، کودکان ممکن است این گونه تصور کنند محتوایی که در اینترنت به اشتراک می گذارند مانند عکس ها و پیام های متنی، مواردی زودگذر هستند. اما آگاه نیستند که این اطلاعات می تواند توسط افراد دیگر ذخیره شده و برای سالیان متمادی نگهداری شوند تا در زمان مناسب و برای مقاصد مجرمانه مورد استفاده قرار گیرند.
این کارشناس پلیس فتا می گوید: کلماتی که در یک پیام متنی بی ضرر به نظر می رسند، ممکن است عاملی کلیدی برای تغییر زندگی افراد باشند، با توجه به سهم دنیای دیجیتال، زندگی اجتماعی کودکان ما می تواند خارج از دید و نظارت والدین شکل بگیرد. بر همین اساس، گفت وگو با کودکان و نظارت دقیق بر فعالیت های آنها امری ضروری محسوب می شود. این دقیقا همان جایی است که احتمال بروز رفتاری نامناسب از سوی والدین وجود داشته و تصویری همانند یک جاسوس به فرزندان خود ارائه کنند.
چهارلنگی می گوید: تفاوت بین نظارت مسئولانه و جاسوسی به عامل «مچتو گرفتم» بستگی دارد. اگر فرزندتان از اینکه بر فعالیت های آنلاین وی نظارت دارید، آگاه نبوده و پس از مشاهده رفتاری مشکوک از وی بلافاصله با هشدار جدی شما مواجه می شود، نتیجه ای جز ایجاد شوک و رنجش برای کودک به همراه نخواهد داشت.
وی تاکید می کند: از همین زمان ممکن است پنهان کردن موضوعات مختلف از والدین آغاز شود، از این رو، هر زمان که تصمیم به نظارت بر فعالیت های فرزند خود می گیرید، وی را نیز از این مساله آگاه کنید، صداقت شما در این زمینه می تواند کمک بیشتری به کودکان برای حضوری امن در فضای مجازی داشته باشد.
این کارشناس پلیس فتا می گوید: هنگامی که کودکان از این مساله که زیر نظر قرار دارند، آگاه هستند، غریزه نظارت بر خود در آنها احتمالا عملکرد موثرتری خواهد داشت، البته باید به این نکته نیز توجه داشته باشید که کودکان استاد یافتن روش هایی برای دور زدن نظارت و کنترل والدین هستند. اگر رایانه در مکانی پر رفت و آمد در خانه قرار داشته باشد، می توانید با طرح پرسش هایی مانند این وب سایت در چه زمینه ای فعالیت می کند؟ نظارت مناسبی بر فعالیت های آنلاین کودکان داشته باشید، اینکه به کودکان اعتماد داشته باشید، نکته مثبتی محسوب می شود، اما تنها نباید به حرف های آنها تکیه کنید. بر همین اساس، می توانید هنگام استفاده از رایانه و حضور در فضای مجازی پرسش هایی مانند با چه کسانی در ارتباط هستند؟ یا از چه وب سایت های روزانه بازدید می کنند؟ را مطرح کرده و به خاطر داشته باشید که لحن مکالمات را مثبت و یا حداقل خنثی حفظ کنید.
چهارلنگی اضافه می کند: اگر از جملاتی مانند «بیش از اندازه با رایانه کار می کنید» یا «از آن وب سایت بازدید نکن» استفاده کنید، می تواند به ایجاد استرس و تنش در کودکان منجر شده و در مواقع اضطراری موارد مشکوکی که با آنها مواجه شده اند را با شما در میان نگذارند. همچنین می توانید به طور منظم صحت گفته های کودکان را با یادگیری چگونگی استفاده از بخش تاریخچه مرورگر وب برای مشاهده وب سایت هایی که توسط کودکان بازدید شده و موارد دانلود شده، بررسی کنید. اگر به اطلاعات بیشتر و دقیق تری نیاز دارید، می توانید از نرم افزارهای کنترل والدین استفاده کنید.
وی همچنین تصریح می کند: نرم افزارهای نظارتی رایج به دو دسته تقسیم می شوند، نرم افزاراهای مسدود کننده به والدین اجازه می دهند تا فهرستی از وب سایت های مورد تایید تهیه کرده و دسترسی به وب سایت های دیگر را مسدود کنند. تلاش برای بازدید از وب سایت های تایید نشده، ثبت و ذخیره شده و برخی از نرم افزارها به والدین از طریق ارسال پیام هشدار می دهند. همچنین، می توانید زمان و مدت استفاده از رایانه را محدود کنید.
وی دسته دیگر از نرم افزارها را نرم افزارهای دانست که ثبت و ضبط تمامی داده هایی که ارسال، دریافت، دانلود یا بازدید می شوند را ذخیره می کنند، این نرم افزارها در فواصل زمانی مشخص اقدام به عکس برداری از صفحه نمایشگر می کنند. اگر زمان کافی برای مشاهده تمامی داده ها را ندارید، می توانید با انتخاب کلیدواژه ها به عنوان مثال مواردی که با پورنوگرافی در ارتباط هستند، هشدار دریافت کنید.
وی می گوید: برخی نرم افزارهای پیشرفته امکان مسدود کردن، ضبط و مشاهده فعالیت رایانه کودک به صورت زنده و از راه دور را برای والدین فراهم می کنند، رایانه های شخصی و مک ها دارای تنظیمات کنترل والدین داخلی در سیستم های عامل خود بوده و با عرضه نسخه های جدید سیستم های عامل، ویژگی های بیشتری نیز در این زمینه ارائه می شوند.
چهارلنگی اضافه می کند: بر همین اساس، ممکن است دیگر نیازی به استفاده از نرم افزارهای دیگر برای نظارت بر فعالیت های رایانه ای فرزند خود نداشته باشید، بدون در نظر گرفتن اینکه از چه سیستم عاملی استفاده می کنید، اکثر مرورگرهای وب مانند اینترنت اکسپلورر، کروم، فایرفاکس و سافاری دارای بخش تاریخچه هستند که فهرستی از وب سایت هایی که بازدید شده اند را ارائه می کنند.
وی توصیه می کند که والدین به این نکته توجه داشته باشند، کودکان ممکن است نحوه پاکسازی بخش تاریخچه را فرا گرفته تا ردی از خود بر جای نگذارند. از این رو، در صورت مواجهه با بخش تاریخچه خالی، فردی که این اقدام را انجام داده، شناسایی کنید، ممکن است هنگام دوچرخه سواری، بالا رفتن از درخت یا عبور از خیابان به تدریج آزادی های بیشتری را در اختیار کودکان قرار دهیم، اما در دنیای دیجیتال خطرات جدید و متفاوتی همراه با رشد کودکان پدیدار می شوند.

** با فرزند خود گفت وگو کنید
این کارشناس پلیس فتا می گوید: ممکن است هنگامی که فرزندتان به سن نوجوانی می رسد، احساس کنید دیگر نیازی به نظارت کامل و دقیق بر فعالیت های آنلاین وی ندارید، اما این دورانی است که بیش از پیش باید به آنها توجه داشته باشید. هرگونه اقدام حفاظتی و ایمنی که برای کودکان انجام می دهید کامل و بی نقص نخواهد بود زیرا جهان خارج سرشار از زشتی ها و زیبایی ها بوده و برخی آنها ممکن است از طریق اینترنت وارد زندگی فرزندتان شوند، در این شرایط نباید دست های خود را به علامت تسلیم بالا برده و عقب نشینی کنید، گفت وگو و مکالمه با کودکان را از سنین پایین آغاز کرده و این روند را در مسیر رشد آنها همچنان ادامه دهید.
چهارلنگی می افزاید: باید در اجازه استفاده و زمان مناسب آن در انتخاب بازی ها، دقت لازم را داشته باشید. اینکه یک بازی برای استفاده همه رده بندی شده به معنای آن نیست که برای کودکان شما نیز مناسب است، تا زمانی که فرزندتان به درک درستی از ایمنی آنلاین نرسیده، انجام بازی های آنلاین و شبکه ای که ارتباط آزادانه با بازیکنان دیگر را فراهم می کنند، توصیه نمی شود.

** فرزندان خود را هدفمند وارد فضای مجازی کنید
نویسنده و پژوهشگر مسائل تربیتی نیز در مورد برخورد درست والدین با فرزندان با توسعه فضای مجازی، می گوید: والدین به دلیل وجود ترس و همچنین تهدیدهای که فرزندان ممکن است با آن مواجه شوند، آنها را از کوچه و خیابان جمع کرده و در کنج خانه ها نگه داشته اند و با استفاده از ابزارهای روز از جمله تبلت، گوشی های هوشمند که برای نوجوانان جاذبه دارد، آنها را به سمت خود سوق داده اند.
افشین طباطبایی ادامه می دهد: البته در دنیایی کنونی، نمی توان نوجوانان را به کوچه ها فرستاد و گفت تا آنها «هفت سنگ» بازی کنند، خروس بازی یا کفتر بازی کنند، باید با شرایط روز با آنها برخورد کنیم، نمی توانیم آنها را به خانه ها برگردانیم تا زیر کرسی بنشینند، خودرو سوار نشوند، مگر اینکه اتفاقی برای آنها رخ دهد، بلکه باید آنها را هدفمند با توجه به علایقشان به مباحث مختلف وارد فضای مجازی کرد.
این آسیب شناس اجتماعی تاکید می کند: نهی فرزندان از استفاده از فناوری های روز و قطع و محدود کردن «وای فای»، فایده ای نخواهد داشت، باید والدین بدنبال علایق فرزندان خود بروند و در آن مسیر آنها را هدایت کنند، از این طریق از هرز گردی فرزندان در فضای مجازی جلوگیری شده و ذهن آنها درگیر مباحث مورد علاقه شان در فضای مجازی می شود، اگر آنها به ورزش، موسیقی یا هر موضوع دیگری علاقه دارند، آنها را به این سمت سوق دهند.
طباطبایی توصیه می کند: نباید فرزندان خود را محدود کنید، باید اجازه دهید با دنیای روز پیش بروند زیرا محدود کردن، هرگز جواب نمی دهد بلکه باید بگونه ای آنها را هدفمند در فضای مجازی وارد کنید که خود پلیس خود شوند، اگر والدین چنین رفتار کنند، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد زیرا هر گونه سدی در برابر هیجانات انسانی سبب طغیان آب شده یا فرد مسیر دیگری را می یابد.

سخن آخر اینکه، بهره مندی از فناوری های روز امری اجتناب ناپذیر است زیرا افراد جامعه در سایه این تکنولوژی رشد کرده و در عرصه های مختلف ورود می یابند، از این رو فراگیری تکنولوژی در عصر کنونی لازم و ضروری است.
بنابراین باید فرزندان خود را با فناوری های روز آشنا کرده و مد نظر داشت که نباید از معایب این تکنولوژی های نیز مغفول بمانیم، براین اساس آگاهی والدین از فناوری و آموزش برخورد با آن، امری بسیار ضروری به نظر می رسد و لازم است تا والدین همواره به عنوان دوست در کنار فرزندان خود قرار گیرد نه به عنوان ناظر یا پلیسی که همواره آنها را در کنترل خود دارند.