این در حالیست که در کشور ما، مسئولان بهداشتی از شروع موج دوم گسترش ایدز میگویند. ما نیز توان مقابله با ایدز را خواهیم داشت اگر از آن نهراسیم و به راحتی و با شفافیت اجازه دهیم اطلاعات صحیح در اختیار مردم قرار گیرد بدون آنکه انتخاب کنیم کدام بخش را مردم باید بدانند و کدام بخش را نه؟ در این مجال در گفتگو با دکتر معصومه مسگریان، متخصص بیماریهای عفونی از پیشگیری، تشخیص، کنترل، درمان، شرایط بارداری در بیماری ایدز میگوییم. س: از پیشگیری آغاز کنیم، چگونه میتوان جلوی افزایش آمار مبتلایان به ایدز را گرفت؟

-روشهای پیشگیری از ایدز در هر کشوری، باید بسته به ساختار فرهنگی و اعتقادی آن کشور برنامه ریزی شود. در کشور ما باید یک کار ریشه ای از سنین نوجوانی آغاز شود. به این ترتیب مسئولان بهداشتی مدارس باید درگیر این کار شوند. باید بیماری به طور کامل برای نوجوان توضیح داده شود و روشهای انتقال آن گفته شود مهمترین مسئله ای که در همه دنیا بر آن تاکید میشود موضوع پیشگیری است و در این مرحله خودداری حرف اول را میزند. خودداری از رفتارهای پرخطر، نه اینکه فرد این رفتارها را داشته باشد و در خلال آن از یک روش پیشگیری استفاده کند. وقتی نوجوان ما توجیه شود که رفتارهای پرخطر او، منجر به چه میشود؛ خود این مسئله خودداری را در پی خواهد داشت. بعلاوه نوجوانان باید بدانند چه رفتارهایی منجر به انتقال بیماری میشوند و چه رفتارهایی بیماری را به همراه نخواهند داشت. بعنوان مثال ویروس" hiv" ممکن است در بزاق فرد بیمار وجود داشته باشد ولی بوسیدن ویروس را منتقل نمیکند. به همین دلیل میگویم  موضوع باید در سطح فهم نوجوان باز شود و در این مقطع باید بیشتر بر خودداری تاکید شود. 

س: لطفا به نوجوانان و جوانانی که در معرض رفتارهای پرخطر بوده اند و نگران هستند ، بگویید؛ بیماری چه علائمی دارد و از چه زمانی شناخته میشود؟

ج: اول ببینیم منظور از رفتارهای پرخطر چیست؟ رفتار پرخطر در بین افراد اغلب به تماسهای جنسی محدود میشود که قبل از ورود به بحث اعتیاد، پیش میآید. رفتار پرخطری که در طیف جوانان بیشتر دیده میشود، استفاده از تزریقات با سوزن مشترک است. گاه این افراد معتاد حرفه ای هم نیستند و برای به اصطلاح تفریح دور هم جمع میشوند و از تزریق مشترک استفاده میکنند. این دو راه مهمترین راههای انتقال ویروس ایدز، در دنیا هستند و در بحث جوان و نوجوان بیشتر بر آنها تاکید میشود وگرنه راههای انتقال دیگری مانند انتقال ویروس از مادر به جنین ، پیوند اعضا و ... هم وجود دارد. متاسفانه وقتی ویروس وارد بدن شود به احتمال بسیار بالا منجر به بیماری میشود و دیگر از بدن پاک نمیشود در حالیکه بعنوان مثال ویروس هپاتیت تا حدود 95 درصد در بدن از بین میرود. پس از اینکه ویروس وارد بدن شد یک دوره نهفته بیماری را داریم که 2-4 هفته طول میکشد سپس علائمی مانند یک سرماخوردگی ویروسی معمولی ظاهر میشود فرد گلودرد میگیرد ممکن است غدد لنفاوی نیز متورم شوند یا روی پوست، راشهایی هم دیده شود یک هفته این علائم را دارد و بعد علائم برطرف میشوند. وقتی فرد بعدها به سوابق خود برمیگردد یک سرماخوردگی شدید را به یاد میآورد. پس از ورود ویروس به بدن، بنا به فرد و راه انتقال بیماری، 2 تا 10 سال طول میکشد تا علائم بیماری ایدز بارز شود.

س: از لحاظ آزمایشگاهی، چه زمانی میتوان متوجه ورود ویروس به بدن شد؟

-                                                                                           هر روز با روشهای آزمایشگاهی نوین، windo period کوتاهتر میشود. در حال حاضر تستهایی داریم که در فاصله 10 روز، بیماری را تشخیص میدهند منتها نه خود فرد به hiv شک میکند و نه پزشک او و مانند یک سرماخوردگی معمولی با بیماری مواجه میشوند مگر اینکه فرد زمینه ای از رفتارهای پرخطر را به یاد آورد.

س: یعنی باید این آگاهی به فرد داده شود که اگر پس از یک رفتار پرخطر علائمی مانند سرماخوردگی دیده شد با پزشک متخصص مشورت کند؟

-                                                                                           -بله، این میتواند در جامعه ما، یکی از آموزشهای خیلی خوب باشد که خوشبختانه تا حدی جا افتاده است.  اینکه وقتی فرد به هر دلیلی رفتار پرخطری انجام داد بتواند با آرامش و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند بدون اینکه توبیخ شود یا مورد قضاوت قرار گیرد.  آزمایش تشخیصی را انجام دهد و به موقع متوجه بیماری شود. در حال حاضر در اغلب کشورها، تشخیص و درمان ایدز بصورت رایگان انجام میشود. در کشور ما هم با توجه به محدودیتهایی که وجود دارد مراحل تشخیصی و درمانی ایدز نسبتا خوب انجام میشود البته بهتر است فرد به مراکز مشاوره معتبر مراجعه کند یا مراکزی که به طور تخصصی در این زمینه کار میکنند مانند مطب متخصص بیماریهای عفونی.

س: آیا برای تشخیص سریعتر، آزمایشات تخصصی تری مورد نیاز است؟

-در حال حاضر بعضی از تستها، ، وارد کشور شده است به نام rapid test یا تستهای تشخیصی hiv که در مطب با گرفتن نمونه فرد، ابتلا به ایدز تشخیص داده میشود اگر این تست به دست فردی نا آگاه بیفتد یا پزشکی که تخصص این کار را ندارد، ممکن است نتیجه گیری به خطا رود. این تستها حساسیت بالایی دارند بنابر این در مرحله اول ممکن است بصورت کاذب، مثبت شوند اما حتما باید پروسه تشخیص، ادامه یابد. باید تستهایی گرفته شوند که ویژگی بالاتری داشته باشند زیرا ممکن است در اولین مرحله تست مثبت کاذب باشد

س: آیا این تستها در داروخانه هم موجود است؟

-متاسفانه در برخی از داروخانه ها این تست به بیمار هم داده میشود  این تستها احتیاج به تفسیر دارند یعنی تستی وجود ندارد  که بگوییم با مثبت بودن آن، بیمار قطعا به ایدز مبتلا شده است. تشخیص hiv  یک پروسه است از زمانی که فرد میگوید من رفتاری پر خطر داشته ام تا تشخیص قطعی. با مراجعه بیمار، پزشک برای اینکه زمان از دست نرود بر اساس نوع رفتار پرخطر، اول تستی از بیمار میگیرد که حساسیت بالا و ویژگی پایین دارد حتی اگر به قیمت مثبت کاذب بودن تست تمام شود اگر این تست منفی شود پزشک مطمئن میشود که بیمار به hiv مبتلا نشده است اما اگر جواب مثبت شد نمیگوییم فرد حتما hiv دارد بلکه تست بعدی را انجام میدهیم که ویژگی بالاتری دارد.

س: پس زمان تشخیص هم مهم است یعنی اگر بیماری زودتر تشخیص داده شود احتمال کنترل و درمان بیماری بیشتر میشود؟

-همینطور است. یکی از فاکتورهای شروع درمان، شمارش سلولی است در حالیکه فرد هیچ علامتی از بیماری ندارد. یعنی به محض اینکه hiv تشخیص داده شود برای بیمار، پرونده تشکیل داده میشود سلولهای ایمنی فرد به صورت 6 ماه تا سالی یکبار شمارش میشود و از یک عدد مشخص که پایینتر رود درمان برای او آغاز میشود در حالیکه هنوز خود فرد علامتی از بیماری احساس نمیکند. پس مهم است که درمان در موقع مناسب شروع شود حتی در بعضی از مقالات جدید و در تجربه های جدید گفته شده است که بهتر است به محض تشخیص hiv ، درمان شروع شود

-                                                                                           س: با شروع درمان چه چیزی برای بیمار تضمین میشود کیفیت زندگی یا طول عمر؟

-                                                                                           ج: هر دو مورد. هدف بیماری ایدز در بدن سلولهایی است به نام cd4 که یک نوع سلول ایمنی از دسته گلبولهای سفید است این سلولها توسط ویروس تخریب میشوند در واقع ویروس بتنهایی به سلولهای بدن صدمه نمیرساند بلکه سلولهای ایمنی را تخریب میکند در این حال بدن در مقابل بیماریها، کاملا بدون محافظ میشود. یعنی مستعد ابتلا به انواع عفونتها و سرطانها میشود  س: علت اصلی اینکه ایدز در بین بیماریها تابو شده، چیست؟

-                                                                                           ما بیماریهای دیگری هم داریم که راه انتقالشان شبیه ایدز است قرنهاست سوزاک و سیفلیس وجود دارند اما ایدز یک بیماری کشنده و غیر قابل درمان است ما در قرن 21 در بین بیماریهای عفونی هیچ بیماری را نداریم که بگوییم غیرقابل درمان است اما ایدز اینگونه است و اگر بیماری به موقع تشخیص داده نشود، داروهایی که برای بیمار تجویز میشود تنها کیفیت زندگی او را بالا میبرد و طول عمر او را افزایش میدهد اما hiv دوره درمان ندارد یعنی زمانی که درمان بیمار شروع میشود فرد باید تا آخر عمر دارو استفاده کند.

س: هزینه های درمان چگونه است؟

ج: هزینه ها رایگان است. هر بیمار ایدزی مثل بیماری سل بعد از معرفی به مراکز بهداشت  میتواند داروهایش را به صورت رایگان تهیه کند. آزمایشات تشخیصی هم اگر فرد به مراکز دولتی مراجعه کند، بصورت رایگان انجام میشوند، ولی اگر فردی بخواهد خودش آزمایش hiv را انجام دهد، میتواند به پزشک مراجعه کند تا برایش بنویسد؛ در این صورت باید هزینه آزمایش را خود متقبل شود. س: چرا این آزمایشها برای کسانی که قصد ازدواج دارند به صورت رایگان انجام نمیشود؟ ج: این کار در برنامه آزمایشهای قبل از ازدواج ما قرار ندارد و در کشورهای مختلف بصورتهای گوناگون انجام میشود. در آمریکا هر کس بخواهد ازدواج کند یا بچه دار شود، موظف است تست hiv را انجام دهد. در این گونه کشورها بررسی شده آیا این کار از لحاظ اقتصادی و ضررهایی که ممکن است بیماری در پی داشته باشد مقرون به صرفه است یا نه؟ اما در حال حاضر هر زوجی که این نگرانی را داشته باشد میتواند این آزمایش را انجام دهد. این گونه هزینه توسط خود فرد پرداخت میشود. س: مشکل اصلی کشور ما در بالا رفتن آمار مبتلایان چیست؟ ج: باور نمیکنید در این زمینه چقدر ضعف فرهنگی داریم؛ ما در مطب با خانمهایی رو برو هستیم که میدانند همسرشان معتاد است حتی مشکوک هستند که hiv مثبت باشد، اما این قضیه را پیگیری نمیکنند. در فاز دوم پیشگیری، استفاده از وسایل حفاظت شده است که در هنگام تماس جنسی مورد استفاده قرار میگیرد که البته نمیتوان گفت به صورت صد در صد مانع انتقال بیماری میشود. س: آیا مادر مبتلا به ایدز میتواند نوزاد سالمی به دنیا آورد؟ ج: اگر مادر مبتلا از ابتدای بارداری تحت نظر پزشک متخصص قرار گیرد، با داروهایی که به او داده میشود و با تحت نظر قرار دادن نوزاد میتوان احتمال ابتلای نوزاد را به صفر رساند. س: ویروس ایدز چگونه در محیط از بین میرود؟ ج: ویروس با شستشو و ضد عفونی از بین میرود . اما در مراکز درمانی مانند دندانپزشکیها یا درمانگاههای زنان و از این دست که مستقیماً از وسایل معاینه استفاده میشود و با زخم و خون سر و کار دارد، باید نکات بهداشتی به خوبی رعایت شوند. در مراکز درمانی راههای انتقال از راه تماس خونی بیمار با بیمار یا انتقال از بیمار به پزشک و برعکس است. برای همین در این معاینات یا باید از وسایل یکبار مصرف استفاده شود یا وسایل برای هر بیمار به خوبی شسته و ضد عفونی شوند. خطر آنجاست که در مراکز درمانی شلوغ به دلیل کمبود، وسایل معاینه قبل از مصرف به خوبی ضد عفونی نشوند. البته خود اظهاری خود بیمار میتواند باعث شود در شستشوی وسایل دقت بعمل آید. بعلاوه مراکز درمانی و دندانپزشکی برای استفاده افراد مبتلا به ایدز وجود دارد.