جلوی بانک ایستاده و به رمپ (سطح شیبدار) ورودی بانک خیره شده است، چند بار تلاش می‎کند که با صندلی چرخدار از رمپ بالا برود، اما شیب نامناسب رمپ مانع می‎شود، بالاخره با کمک چند نفر وارد بانک می‎شود، اما گیشه بانک به قدری بالا است که حتی نمی‎تواند، تحویلدار بانک را ببیند! با کمک اطرافیان مبلغی به حسابش واریز می‎کند و باز هم به کمک عده‎ای دیگر از هموطنان از بانک خارج می‎شود، اما این پایان راه نیست، حالا باید با اعمال شاقه از خیابان عبور کند و این یعنی مشکلات تمام ناشدنی جانبازان و معلولان در سطح معابر عمومی شهرهای استان گلستان ...

در کشور ما نیز، بعد از انقلاب اسلامی و بروز جنگ تحمیلی تعداد افرادی که از معلولیت‎های مختلف رنج می‎برند به فزونی گرایید و شمار بسیاری از هموطنان ما که به درجه پر افتخار جانبازی نائل شدند در زمره افراد توان خواه جامعه قرار گرفتند.

فلذا آمار معلولیت در کشور سیر صعودی پیدا کرد. جانبازان و معلولان در جامعه با دشواری‎ها و گرفتاری‎های زیادی دست و پنجه نرم می‎کنند: عبور و مرور، سوار شدن یا پیاده شدن از خودرو، ورود به اماکن دولتی یا ساختمان‎های چند مرتبه و سایر مشکلات ریز و درشت دیگر که پرداختن به همه آنها از حوصله این مقال خارج است، اما یکی از اساسی‎ترین مشکلات معلولان در حال حاضر نبود گذرگاه، پیاده‎رو و پل مناسب برای عبور جانبازان و معلولان در اکثر معابر عمومی شهرهای استان است. تا جایی که بسیاری از توان خواهان استان به تنهایی قادر به تردد در سطح پیاده‎روها و عبور از معابر شهری نیستند.

معابر استاندارد

در اکثر کشورهای دنیا معلولان به سه دسته زیر تقسیم‎بندی می‎شوند و معابر پیاده‎رو بر اساس نیازهای آنها ساماندهی می‎شوند. این سه دسته عبارتند از:

الف) معلولان دارای مشکلات بینایی،

ب) معلولان دارای مشکلات شنوایی،

پ) معلولان دارای مشکلات جسمی - حرکتی

بنابراین لزوم مطالعه و برنامه‎ریزی متناسب با نیازهای فیزیکی معلولان بر اساس معلولیت‎های سه‎گانه بیش از پیش ضروری به نظر می‎رسد.

در این کشورها با توجه به میزان رفت و آمد معلولان و در نظر گرفتن ترافیک منطقه از امکانات و وسایل مورد نیاز معلولان استفاده می‎شود. نصب علایم هشدار‎دهنده صوتی و تصویری، نصب میله‎های هدایت‎کننده، تعیین مسیرهای محل عبور معلولان، نصب چراغ کنترل شونده فردی به منظور قرمز نگه داشتن چراغ راهنمایی و از همه مهم‌تر معماری اصولی و ساخت معابر استاندارد با شیب و عرض مناسب از جمله اقدامات اولیه در خدمت‎رسانی به جامعه معلولان است.

اما متاسفانه در کشور ما در سال‎های اخیر تلاش جدید و منسجمی در رفع مشکل آمد و شد جانبازان و معلولان صورت نگرفته است و بیشتر شاهد حرکت‎های نمادین و موقتی بوده‎ایم تا شاهد تلاش‎های جدی و ماندگار.

بر همین اساس همه ساله در روز جهانی معلولان عده‎ای از مسئولان در برخی شهرها به طور نمادین روی صندلی چرخدار می‎نشینند و با لبخند لحظاتی از زندگی دردناک جانبازان و معلولان را تجربه می‎کنند و وعده بازسازی و اصلاح معابر و گذرگاه‎ها و ... را می‎دهند. اما معلولان نیک می‎دانند وعده‎های روی صندلی چرخدار دوام و قوام چندانی ندارند و بعد از پیاده شدن مسئول مربوطه از صندلی چرخدار به فراموشی سپرده می‎شوند و یا در پیچ و خم بروکراسی اداری عقیم می‎مانند.

محسن زنگانه یکی از توان خواهان بهزیستی علی‎آبادکتول در این باره می‎گوید: هر چند بنده بدون عصا و صندلی چرخدار در سطح خیابان‎ها رفت و آمد می‎کنم، ولی به دلیل معلولیت نیمه شدیدی که دارم نمی‎توانم مانند سایر شهروندان به تندی از معابر عبور کنم.

نبود خط ویژه معلولان و عدم رعایت سرعت مطمئنه از سوی رانندگان باعث می‎شود که در هنگام عبور از خیابان با مشکلات جدی مواجه شوم و همواره احتمال تصادف برای من و افرادی نظیر من وجود دارد.

یکی دیگر از توان خواهان استان که دچار عارضه کم‎بینایی است از نبود پیاده‎روهای استاندارد در سطح شهرهای استان خبر داد گفت: در اکثر شهرهای استان علاوه بر اینکه عرض پیاده‎روها استاندارد نیست، مالکان زیادی در حال ساخت و ساز هستند و کل پیاده‎رو را برای انجام امور بنایی و قرار دادن مصالح خود اشغال می‎کنند.

به همین دلیل مردم باید برای تردد باید وارد خیابان شوند که این امر برای بنده و سایر معلولان دشواری‎های زیادی را به وجود می‎آورد.

مقصر اصلی کیست؟

آنچه مسلم است این است که رفع برخی عیوب شهری که در طی سال‎ها به وجود آمده‎اند، با صدور یک بخشنامه یا اجرای چند طرح ضربتی امکان‎پذیر نیست. اما جالب این جاست که هیچگاه سعی نمی‎شود، جلوی ضرر و دوباره کاری گرفته شود و حتی در ساخت و ساز‎های جدید هم اصول و موارد ایمنی و مقررات مختلف، علی‎الخصوص بخشنامه‎های مربوط به عبور و مرور معلولان جدی گرفته نمی‎شود.

به عنوان مثال بعد از اینکه یک ساختمان دولتی احداث شد، پیمانکار در صدد اجرای تعبیه رمپ (سطح شیبدار) بر می‎آید که به دلیل کارشناسی نبودن و عدم همخوانی با سازه، این رمپ‎ها عمدتا کارآیی ندارند و بلااستفاده می‎مانند یا در برخی ادارات مشاهده شده که ورودی سطح شیبدار، با زنجیر مسدود شده است!

از برآیند مشاهدات و اقدامات شکل گرفته در طول این سال‎ها چنین بر می‎آید که نگاه به مسئله آمد و شد معلولان در کشور، یک نگاه جدی و دارای اولویت نیست و هر از گاهی به منظور خالی نبودن عریضه طرح‎هایی در کشور و در استان‎ها اجرا می‎شود تا زونکن اقدامات انجام شده در خصوص پیگیری مسئله آمد و شد معلولان خالی نباشد!

هر چند در برخی نقاط اقدامات ارزشمندی صورت گرفته است ولی چیزی که مدنظر جامعه معلولان است، با اقدامات موضعی و موقتی منافات دارد. وقتی در بسیاری از شهرهای استان پیاده‎روها با میله‎های فلزی یا بتونی مسدود شده‎اند، به نظر شما یک معلول چگونه باید در پیاده‎رو با صندلی چرخدار تردد کند؟ به نظر شما ساخت پیاده‌رو استاندارد از یک سو و مسدود کردن همان پیاده‎رو با میله‎های فلزی در وسط پیاده‎رو، بر اساس کدام منطق صورت می‎گیرد؟!

سخن آخر؛

شاید خیلی از شهروندان عادی نیز از وضعیت معابر عمومی شهرهای استان راضی نباشند، ولی به هر طریق امکان تردد (هر چند در برخی به سختی) برای افراد عادی وجود دارد. ولی باور کنیم عبور و مرور برای جماعتی که با عصای سفید، دو عصا، صندلی چرخدار و ... سخت‎تر از آنچه است که فکر می‎کنیم. امید است مسئولان استان و دست‎اندرکاران امور معلولان دچار روزمرگی نشوند و به اعلام گزارش در خصوص توزیع سمعک و عصا و صندلی چرخدار و ... به معلولان بسنده نکنند.

شاید داشتن معبری که یک معلول بتواند در آن بدون استعانت از دیگران طی طریق کند از هر هدیه دیگری برایشان شیرین‎تر و گواراتر باشد.

باور کنیم جانبازان و معلولان در معابر شهری با مشکلات عدیده‎ای روبه‌رو هستند. کافی است تنها چند ساعت مسئولیت هل دادن صندلی چرخدار یکی از جانبازان و معلولان شهرمان را، در معابر شهری به عهده بگیریم.

تنها چند ساعت ...

گزارش از: وحید حاج‎سعیدی