پایگاه خبری نامه نیوز

مجید سرایی: بالاخره محمدرضا شجریان، استاد آواز ایران، بعد از تحمل رنج چند ساله ی بیماری، عصر پنجشنبه هفدهم مهر چشم از جهان فرو بست و دوستدارانش را در داغی همیشگی سوگوار کرد.

جدا از پرداختن به مباحث عاطفی و احساسی درباره ی این اتفاق ناگوار، شاید فرصت مغتنمی باشد تا نگاهی هرچند کوتاه به وجه مهمی از کارنامه ی هنری شجریان بیندازیم. می گویم یکی از وجوه مهم، چرا که کارنامه ی درخشان هنری شجریان وجوه متعددی دارد که هر کدام به نوبه ی خود دارای اهمیت است.

محمدرضا شجریان زمانی به شکل رسمی صدایش را به روی آنتن رادیو برد که مجموعه برنامه ی گلها محبوب مخاطبان رادیو بود. پخش آواز شجریان از دویست و شانزدهمین شماره برگ سبز با سنتور زنده یاد رضا ورزنده، این نوید را به مخاطبان رادیو به ویژه موسیقی داد که در آینده ای نه چندان دور شاهد اوج یک صدای جوان در حوزه ی موسیقی همراه با تفکری جدید خواهند بود. اتفاقی که عملاً افتاد و برگ زرینی در کارنامه ی شجریان و همچنین در تاریخ معاصر موسیقی رقم زد.

مجموعه برنامه ی گلها با ابتکار زنده یاد داوود پیرنیا در میانه ی دهه ی سی کار خود را آغاز کرد و هدفش را بر ترویج، اشاعه و حفظ موسیقی ایرانی مبتنی بر تفکر کلنل علینقی خان وزیری پایه گذاری کرد و تا زمانی که مدیریت این مجموعه برنامه با زنده یاد پیرنیا بود، این هدف گذاری به صورتی کاملاً منسجم و منظم اجرا می شد.

بعد از کنار گذاشتن پیرنیا از تصدی این مجموعه برنامه از سوی مدیران ارشد رایو، عملاً برنامه ی گلها با نوعی سرگردانی مواجه شد چون مدیریت یک برنامه موسیقایی راریو در قد و قامت گلها به عهده ی جوانان گذاشته شد که پختگی و تجربه ی مردی مثل پیرنیا را نداشتند. کار به جایی رسیده بود که هر موسیقیدان معروف و مطرح باند خود را داشت و نظرات خود را در اجرای برنامه ها تحمیل مدیریت این برنامه می کرد.

در چنین شرایطی بود که با پیشنهاد رضا قطبی رئیس وقت سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران، سرپرستی مجموعه گلها و همچنین واحد موسیقی رادیو به عهده ی هوشنگ ابتهاج (سایه) گذاشته شد. هوشنگ ابتهاج با بهره گیری از اندیشه ی نورعلی خان برومند که در آن زمان در دانشکده ی هنرهای زیبا تدریس موسیقی می کرد و به امر تعلیم شاگردان علاقمند به موسیقی ایرانی اشتغال داشت، فضای موسیقی رادیو و همچنین برنامه ی گلها را تغییر داد.

نورعلی خان برومند معتقد بر احیای موسیقی ایرانی مبتنی بر مکتب میرزا عبدالله در زمینه فرم و محتوا بود و معتقد بود که بن مایه و اصالت موسیقی ایرانی، تولید و اجرای آثار مختلف موسیقی بر اساس تفکر میرزا عبدالله است.

بر همین اساس هوشنگ ابتهاج به سراغ شاگردان تعلیم دیده در مکتب نورعلی خان رفت و با بهره گیری از هنر آنها دست به تغییرات مهمی در تولید برنامه های موسیقی رادیو زد.

او در نخستین گام تمام برنامه های گلها اعم از گلهای رنگارنگ، یک شاخه گل، برگ سبز، گلهای صحرایی و گلهای جاویدان را تجمیع کرد و با عنوان جدید گلهای تازه متکی بر همکاری هنرمندان قدیمی گلها و هنرمندان جوان به روی آنتن رادیو برد.

ابتهاج در گام بعدی به کمک جوانانی چون محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، فرامرز پایور و پرویز مشکاتیان، گروه های موسیقی ایرانی شیدا و بعدها عارف را تشکیل داد تا امکان اجرای فرم های از یاد رفته ی موسیقی ایرانی همچون پیش درآمد، درآمد، چهارمضراب و رنگ را فراهم آورد.

شکل گیری این گروه ها شرایط تازه ای ایجاد کرد که ابتهاج با دستی باز برنامه ی موسیقی محور دیگری به نام گلچین هفته را در کنار گلهای تازه تولید کند و با ضبط فرم های مختلف موسیقی ایرانی به جا مانده از بزرگانی چون درویش خان که به وسیله ی گروه های عارف و شیدا اجرا می شد، مردم را با این فرم ها آشنا کند.

در چنین شرایطی بود که شجریان جوان با بهره مندی از تفکر برومند و همفکری محمدرضا لطفی، فرامرز پایور و پرویز مشکاتیان به عنوان هم دوره های خود که به موسیقی اصیل ایرانی معتقد بودند، اندیشه ی بازگشت به مکتب میرزا عبدالله را با اجرای برنامه های مختلف در مجموعه ی گلهای تازه و همچنین اجرای برنامه در جشن هنر شیراز توسعه داد.

در واقع این تفکر، محور اصلی آثاری شد که محمدرضا شجریان تولید کرد. او بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، همکاری خود با کسانی مثل مشکاتیان را ادامه داد و حتی بعد از جدایی از مشکاتیان همچنان بر حفظ موسیقی اصیل ایرانی وفادار به مکتب میرزا عبدالله قائل بود.

آثاری که شجریان به ویژه در دهه ی شصت با همکاری مشکاتیان تولید کرد نمونه های تمام عیار اجرای موسیقی ایرانی در قالب کلاسیک است. ما در آثاری مثل بیداد، آستان جانان، دستان و نوا مرکب خوانی که از ساخته های پرویز مشکاتیان است میبینیم این فرم ها در سایه ی یک اندیشه ی عمیق، سرشار از احساسی قوام یافته اجرا شده اند.

اغراق نیست اگر گفته شود آثار شجریان برای هر مخاطب علاقمند به یادگیری ردیف های ایرانی یک کلاس آواز است. چرا که شجریان در این آثار، فرم های کلاسیک موسیقی ایرانی را به شکلی کاملاً منظم و مو به مو بر اساس ردیف های موسیقی ایرانی ارائه کرده است.

باز هم اغراق نیست اگر گفته شود شجریان در آثاری که با همفکری و همکاری پایور ها، مشکاتیان ها و علیزاده ها تولید کرد به سراغ شعر شعرای کهن فارسی چون حافظ، سعدی و مولانا رفت و با تلفیق درست شعر و موسیقی، مخاطبان موسیقی ایرانی را بیش از پیش با شعرای کهن آشنا کرد. البته که او از اجرای شعر نو در آواز خود غافل نبود. نمونه ی خوب بهره مندی از این گونه ی شعری، آلبوم های قاصدک با پرویز مشکاتیان و زمستان با حسین علیزاده و کیهان کلهر است که در هر دوی این آلبوم ها از اشعار اخوان ثالث استفاده شده است.

از این نکته هم نباید غافل بود که محمدرضا شجریان با همراهی محمدرضا لطفی و پرویز مشکاتیان بر اساس همان تفکر نورعلی خان برومند، بخش های مغفول مانده از ردیف های موسیقی ایرانی را که پیروان مکتب وزیری اهمیت چندانی برای آنها قائل نبودند احیا کرد. مثلاً پیروان وزیری نوا را از مشتقات شور می دانستند و راست پنجگاه را از متعلقات ماهور. اما شجریان و لطفی با اجرای برنامه های کامل موسیقی در جشن هنر شیراز اثبات کردند که نوا و راست پنجگاه هویتی مستقل دارند و باید مستقلاً به عنوان دو مقام موسیقایی به آنها توجه شود. حاصل این تلاش ها، آلبوم های چهره به چهره و راست پنجگاه است که با همکاری محمدرضا لطفی و گروه شیدا در جشن هنر شیراز اجرا شده اند. همین اندیشه را شجریان بعد از انقلاب با همکاری پرویز مشکاتیان، در آلبوم های نوا مرکب خوانی و دود عود پیاده کرد.

نکته ی قابل توجه در آثار دهه ی شصت شجریان، ابداع ریتم های تازه در اجرای شعرهای شعرای کهن است. اندیشه ای که پرویز مشکاتیان مبتکرش بود و محمدرضا شجریان به بهترین شکل آن را اجرا کرد. نمونه ی خوب این ابتکار را می توان در آلبوم آستان جانان و تصنیف دیر مغان شنید. مشکاتیان با استفاده از ریتم پیچیده ی ده شانزدهم تصنیف دیر مغان را بر روی غزلی از حافظ ساخت و شجریان با مهارت خاص خود همراه با سنتور مشکاتیان و تنبک ناصر فرهنگ فر این تصنیف را در باغ سفارت ایتالیا اجرا کرد.

این وجه از کارنامه ی شجریان گرچه بسیار مهم و شایسته ی توجه است و چنان که گفته شد آلبوم های شجریان عملاً یک کلاس آواز محسوب می شود اما یک ضعف عمده دارد که تبعات وجود آن ضعف را امروز عیناً مشاهده میکنیم. شجریان و همفکرانش به بازگشت و احیای موسیقی مبتنی بر ردیف های میرزا عبدالله اندیشیدند و محور تولیداتشان را بر همین تفکر مبتنی ساختند. اما از این نکته غافل شدند که پافشاری بر این نوع برداشت از موسیقی ردیفی، راه خلاقیت و نوآوری در موسیقی ایرانی را مسدود می کند. چنان که امروز می بینیم عملاً توجه به موسیقی ایرانی مبتنی بر ردیف صرف، در میان نسل ها کمرنگ شده تا جایی که خوانندگان جوان موسیقی ایرانی که مستقیم یا غیر مستقیم شاگرد شجریان بوده اند، از موسیقی ایرانی رویگردان شده و به اجرای ترانه های با حال و هوای موسیقی پاپ گرایش یافته اند.

به هر روی امروز، موسیقی ایران دیگر شجریان را ندارد؛ استاد آوازی که در مهر آمد، با مهر زیست و در مهر رفت. شجریان رفت همانطور که دیگر بزرگان موسیقی ایران چون بنان، قوامی، جلیل شهناز، حسن کسایی، فرهنگ شریف، عدی تجویدی، پرویز یاحقی، مجید وفادار، همایون خرم، محمدرضا لطفی، فرامرز پایور، پرویز مشکاتیان و ... رفتند و این افسوس بر تاریخ هنر این مملکت ماند که نتوانست و نخواهد توانست جایگزین شایسته ای به جای این بزرگان بیابد.

.........ویژه

* بازگشت یک برنامه پر طرفدار به کنداکتور رادیو نمایش/ نابینایان با نظر ها و پیشنهاد هایشان ما را دلگرم کنند

بالاخره بعد از چند سال دوری, برنامه ی پر طرفدار «رادیو فیلم» از یازده مهر به کنداکتور رادیو نمایش بازگشت. برنامه ای که از سوی مخاطبان نابینای رادیو بسیار مورد استقبال واقع شده بود و با تغییر مدیریت این شبکه ی رادیویی و رفتن مهدی دهقان نیری, این برنامه از کنداکتور رادیو نمایش کنار گذاشته شد. با آمدن حمید رضا افتخاری به جای محمد رضا قربانی, مدیر سابق رادیو نمایش که باعث تعطیلی رادیو فیلم شده بود, فکر باز گرداندن این برنامه ی پر مخاطب دوباره جان گرفت و بعد از حدود یک سال و نیم, با پخش فیلم «حوز نقاشی» ساخته ی مازیار میری از جمعه یازده مهر, دوباره «رادیو فیلم» به کنداکتور رادیو نمایش بازگشت؛ اما سؤال اینجاست که آیا «رادیو فیلم» جدید به همان سبک و سیاق قبل تولید می شود یا قالب تازه ای خواهد داشت؟

بشیر جعفری نیا, مدیر گروه جامعه و اقتصاد رادیو نمایش در گفت و گو با ایران سپید, در خصوص تولید سری جدید «رادیو فیلم» چنین توضیح می دهد: «اساساً در جلسات مختلفی که داشتیم, مدام بحث رادیو فیلم مطرح بود. به علت گرفتاری هایی که در برنامه ریزی داشتیم, تولید و پخش این برنامه کمی زمانبر شد؛ اما با شروع فصل پاییز, اولین قسمت از سری جدید این برنامه را در یازده مهر به روی آنتن بردیم. مخصوصاً جمعه ها را برای پخش این برنامه در نظر گرفتیم؛ چون جمعه روز خانه و خانواده است و معمولاً تمام اعضای خانواده ساعت 9 تا 10:30 در خانه دور هم جمعند و از شنیدن این برنامه لذت می برند. از طرفی, با شیوع ویروس کرونا و تبلاتکلیفی فعالیت های سینما ها و پرهیز اکثر خانواده ها از حضور در سالن های سینما, نشان داد که تولید و پخش این برنامه می تواند یکی از نیاز های مهم مخاطبان رادیو نمایش باشد. علاقه ی شهروندان نابینا به این برنامه هم که از گذشته پابرجا بود و تمام این دلایل, عزم ما را راسختر کرد تا این برنامه را به روی آنتن ببریم.»

جعفری نیا در ادامه, در پاسخ به سؤال ایران سپید پیرامون تفاوت های این سری از «رادیو فیلم» با سری های قبل, به موضوع پخش فیلم ها و سریال های به روز اشاره می کند: «مشغول مذاکره و رایزنی با صاحبان فیلم ها و سازمان ها یا نهاد های سرمایه گذار تولید فیلم های سینمایی هستیم که در صورت صلاحدید بعد از طی دوره ی اکران, امکان این را فراهم کنند که از طریق رادیو فیلم آن ها را پخش کنیم. در خصوص سریال ها, با تمهیداتی که آقای افتخاری, مدیر محترم رادیو نمایش اتخاذ خواهند کرد, به دنبال این هستیم تا سریال هایی که از آنتن شبکه های تلویزیون پخش می شوند, همزمان یا با اندکی تأخیر از رادیو فیلم برای مخاطبان, بویژه نابینایان عزیز پخش کنیم. همینجا از تمام مخاطبان نابینا که همیشه ما را حمایت می کنند, خواهش می کنم بعد از پایان هر قسمت از رادیو فیلم, بلافاصله با واحد ارتباطات مردمی سازمان و شماره ی آشنای 162 تماس بگیرند و پیشنهاد ها و نظر هایشان درباره ی قسمتی که پخش شد, نحوه ی اجرا, نوع فیلم و فیلم های درخواستیشان را مطرح کنند. قطعاً این نظر ها و پیشنهاد های عزیزان ما را در ادامه ی راه دلگرم می کند و کمک می کند تا سطح کیفی برنامه را ارتقا دهیم.»

جعفری نیا همچنین به عوامل تولید این سری از «رادیو فیلم» اشاره می کند: «کسانی مثل جناب آذر نیا از سرمایه های رادیو در حوزه ی تهیه و تولید و همچنین افکتوری نمایش هستند و ما قطعاً از تجارب ایشان بهره خواهیم برد. در کنار بزرگانی مثل آقای آذر نیا, از استعداد های نسل جوان هم استفاده خواهیم کرد که برنامه ای خوش ریتم عرضه کنیم. ضمن اینکه در نظر داریم بسته به ژانر فیلم, تیم تولید را مشخص کنیم؛ به این شکل که هر فیلم مربوط به یک ژانر خاص, عوامل تولید مستقل خواهد داشت. با استفاده از این روش, از استعداد های جوان هم در تولید این برنامه بهره خواهیم گرفت. فعلاً برای شروع, تنظیم تازه ای از تولیدات سری قبلی رادیو فیلم را عرضه می کنیم تا به مرور تولیدات جدید را به روی آنتن ببریم.»

...........خانه داری به سبک نابینایی

* خیاطی: دوخت دستگیره

برای شروع برش پارچه، امروز یک برش ساده را آموزش می دهیم و آن برش و دوخت دستگیره آشپزخانه است. دستگیره ها شکلهای متفاوتی دارند. شما می توانید در ابتدا شکلی را که دوست دارید انتخاب کنید مثل دایره، مربع یا یک میوه مثل گلابی. بعد الگویی که می خواهید را روی کاغذ برش یا هر کاغذ دیگری که دارید پیاده کنید و دورش را با رولت خط بیندازید و با قیچی ببرید. برای شکل دایره می توانید از یک پیش دستی کوچک استفاده کنید. آن را روی کاغذ بگذارید و دورش را با رولت خیاطی یا حتی قلم بریل خط بکشید و آن را جدا کنید. بعد باید پارچه ای را که می خواهید برای دوخت از آن استفاده کنید آماده کنید. برای شکلهای ساده دایره و مربع، پارچه های چهارخانه که در دوخت سرویس آشپزخانه به کار می روند مناسبند یا هر پارچه ساده دیگری که مد نظر شماست. از الگویی که تهیه کرده ایم به چهار عدد پارچه نیاز داریم. می توانید پارچه را چهار تا کنید یا اگر پارچه یکسره ای ندارید دو تا دو تا برش بزنید. الگو را با سوزن ته گرد به پارچه وصل کنید و بعد دور آن را ببرید. برای این کار قیچی در دست راست و انگشت اشاره دست چپروی لبه الگو قرار می گیرد و در حدود یک و نیم سانت دورتر از لبه الگو دور شکل مورد نظر را ببرید. برای لایی داخل دستگیره می توانیم از ابرهای نازکی که در بازار وجود دارد استفاده کنیم و برای داخل هر دستگیره یک یا دو لایه ابر را به اندازه الگو برش بزنید. برای بند دستگیره اگر بخواهیم دو دستگیره به هم متصل باشند یک مستطیل نیم متر در 5 سانتیمتر می بریم و کنار می گذاریم اگر پارچه شما نو باشد یک بار بیشتر نیاز ندارید که رو و پشت پارچه را تشخیص دهید و با نشانه گذاری مثلأ با سوزن ته گرد می توانید روی پارچه را در همه قطعه ها مشخص کنید حتی می توانید پشت و رو پارچه را از فروشنده بپرسید بعضی از پارچه ها هم در هر دو رو یک شکل هستند و در دوخت نیاز به تشخیص پشت و روی آن ندارید. برای دوخت مثلأ اگر دستگیره دایره شکل باشد دو پارچه را از قسمت روی آن روی هم می گذارید و بعد لایه را بالای آن گذاشته و از روی لبه لایه ابری شکل با دست یا چرخ خیاطی دوخت را انجام می دهیم و تنها یک قسمت کوچک باز می گذاریم که از آن دستگیره را بر گردانیم. با استفاده از سوزن ته گرد لایه های پارچه و ابر را به هم وصل کنید تا لیز نخورند در ابتدا و انتهای دوخت با استفاده از اهرم معکوس دوخت چرخ خیاطی را محکم کاری کنید تا باز نشود. برای دوخت بند نیز می توان آن را از قسمت عرض آن از وسط طوری تا زد که دو روی پارچه روی هم بیفتد و بعد دو لبه را روی هم گذاشت و از یک سانتی تا انتها دوخت و بعد آن را برگرداند یا برعکس آن را طوری تا زد که دو روی پارچه بیرون باشد و دو لبه را یک سانت تا زده و لبه ها را روی هم گذاشته طول بند را از رو چرخ کاری کرد. بعد از برگرداندن دستگیره ها دو سر بند را در شکافی که دوخته نشده در دستگیره قرار داده و دور دستگیره را از رو چرخکاری کنید. اگر هم نخواستید دستگیره ها با این بند به هم وصل شوند می توانید حدود ده سانت از یک نخ تزئینی یا نخ مکرومه بافی را برداشته از وسط نصف کنید و دو لبه آن را در شکاف دوخته نشده دستگیره فرو کنید و از رو چرخکاری کنید. می توانید پارچه دستگیره را به رنگ زرد یا سبز مایل به زرد انتخاب و آن را به شکل گلابی ببرید و بعد از پایان دوخت برای روی دستگیره با یک پارچه سبز تیره برگی برش بزنید و روی گلابی بدوزید یا با نخ مشکی چشم و دهان بدوزید.

* کودکیاری: دلایل بیقراری نوزاد

در ادامه مباحث کودکیاری به مشکلات دیگری که ممکن است برای نوزاد پیش بیاید می پردازیم. می خواهیم ببینیم یک نوزاد طبیعی چقدر ادرار و مدفوع دارد.در بیمارستان که بعد از اولین ادرار و مدفوع نوزاد را ترخیص می کنند ولی بعد از آن نوزاد در هفته اول بین 4 تا 6 بار به تعویض پوشک نیاز دارد و بعد از هفته اول به 6 تا 8 بار. تعویض پوشک می تواند برای ادرار ، مدفوع یا هر دو با هم باشد. اما در هفته های بعدی که نوزاد وزن می گیرد دفعات مدفوع کمتر شده و حتی تا 48 ساعت یک بار هم می رسد. اما ادرار همچنان حدود هر 4 ساعت یکبار اتفاق می افتد اگر شک داشتید که نوزاد ادرار دارد یا نه؟ می توانید یک لایه دستمال کاغذی داخل پوشک او قرار دهید و بعد اگر خیس و جمع شده بود متوجه ادرار نوزاد می شوید. اگر نوزاد تب داشته باشد یکی از علائم اولیه آن این است که حجم و تعداد دفعاتی که ادرار دارد کم می شود درجه حرارت بدن نوزاد را هم با دست می توان متوجه شد و هم با استفاده از درجه حرارت. البته خواندن درجه حرارت مهارت می خواهد و باید زیر بغل گذاشته شود و توسط فردی بینا خواند شود. در این شرایط ادرار نوزاد بد بو و زردتر می شود. یکی از دلایل کاهش حجم و تعداد دفع ادرار، پوشاندن زیاد نوزاد با لباس و پتو است . اگر درجه حرارت خانه نرمال باشد یعنی حدود 24-25 درجه سانتیگراد، بچه خیلی بیشتر از مادرش نیاز به لباس ندارد. یعنی اگر مادر یک لباس نخی می پوشد نوزاد به دو لباس نخی و کلاه و جوراب نازک نیاز دارد. اگر لباس نوزاد بیشتر شود او به جای ادرار تعریق بیشتری خواهد داشت و ممکن است به سیستم ادراری نوزاد آسیب برسد. از موارد دیگری که نوزاد با آن درگیر است بیقراری زیاد است. بیقراری می تواند نشانه ای باشد از اینکه نوزاد بعد از شیرخوردن آروغش گرفته نشده است. به طور طبیعی وقتی به نوزاد شیر داده می شود بعد از آن حتی اگر در حالت خواب باشد باید کودک را به حالت ایستاده نگه داشت در حالتی که سرش روی شانه مادر قرار دارد و با دو انگشت آرام به پشت او زد تا هوای اضافی که با شیر خورده شده خارج شود حتی اگر مادر متوجه آروغ زدن نوزاد نشود باید این مرحله را برای چند دقیقه انجام دهد تا علاوه بر گرفتن آروغ، شیر خورده شده در مسیر گوارش حرکت کند. اگر آروغ گرفته نشود ممکن است نوزاد شیر را برگرداند و امکان خفگی او هم وجود دارد. بعضی از مادران برای اینکه نوزاد را آرام کنند و وقت بیشتری برای خودشان بخرند بچه را به پستانک یا سرشیشه عادت می دهند. استفاده از پستانک برای همه بچه ها مشکل ساز است ولی برای بچه هایی که مادران نابینا دارند مشکلات بیشتری دارد. و احتمال دارد پستانک از دهان نوزاد خارج شود و آلوده شود و مادر یا خود نوزاد آن را در دهان بگذارد یا بعدها که نوزاد بزرگتر شد خودش آن را در دهان بگذارد زیاد است. پستانک مشکلات زیادی به وجود می آورد از جمله : مشکلات عضلانی، اسکلتی در استخوان فک، جفت نشدن فک بالا و پایین روی هم، به هم خوردن شکل فک، بد شدن ردیف دندانها در آینده، عفونتهای قارچی دهان مثل برفک ، عفونت گوش میانی ، مشکلات گوارشی، وزن نگرفتن نوزاد، مشکلات تنفسی و صدای خس خس هنگام تنفس و مشکلات دیگر. به اضافه اینکه بچه با مکیدن پستانک دچار سردرگمی می شود چون ما به او آموزش داده ایم که با عمل مکیدن تغذیه می شود اما وقتی پستانکی به او می دهیم که سیرش نمی کند دچار سردرگمی می شود و احتمال اینکه اینگونه بچه ها بعدا نتوانند از شیر مادرشان تغزیه کنند زیاد است. حتی دیده شده گاهی سر پلاستیکی پستانک جدا شده و موجب خفگی نوزاد می شود. و به طور کلی ضدعفونی و تمیز نگه داشتن پستانک خیلی مشکل است و بهتر است مادران برای آرام نگه داشتن نوزاد خود راههای دیگری را امتحان کنند.

.........گزارش ویژه

* تأثیر کرونا بر کودکان معلول "بخش اول"

عصر چهارشنبه 16 مهر ماه وبینار بررسی تأثیر کرونا بر کودکان معلول از سوی انجمن احیا و توان یاب برگزار شد. این اولین قدم برای بهتر شدن شرایط کودکان معلول در شرایط بحرانی چون همه گیری کووید 19 باشد. در انجمن توان یاب خدماتی چون فیزیوتراپی، گفتار درمانی، کاردرمانی، نورو تراپی، مشاوره و مددکاری به خانواده ها و کودکان معلول ارائه می شود. اولین سخنران این وبینار دکتر وامقی بود که به بیان شرایط کودکان دنیا در شرایط اپیدمی کرونا پرداخت. وامقی گفت: روایت غالب ابتلای کودکان به کرونا این است که کودکان در قیاس با بزرگسالان کمتر مبتلا می شوند این تا حد زیادی صحت دارد. طبق آمار در چین و امریکا نسبت بستری کودکان به بزرگسالان بین ده تا بیست برابر کمتر بوده است این نسبت در مقایسه با میانسالان بوده است و اگر بخواهیم این نسبت را با کهنسالان داشته باشیم کودکان چندین برابر کمتر از این میزان با بیماری درگیر شده اند. اما نکته اینجاست که وضعیت کودکان در همه دنیا یکسان نیست و میزان ابتلا به کرونا و پیامدهای آن در بین کودکان کشورهای گوناگون، متفاوت است و باید دید کودک در کدام کشور و در چه شرایطی زندگی می کند و شرایط زندگیش تا چه حد آسیب پذیر است. اینگونه است که می بینیم درصد ابتلای در کشوری مثل اسپانیا کمتر از یک درصد و در کشوری دیگر 23 درصد مبتلایان کودک بوده اند.پس شرایط اجتماعی و اقتصادی تعیین کننده میزان آسیب پذیری کودکان است. مسئله دوم در این زمینه این است که تنها رابطه کودک و کرونا، ابتلا به بیماری نیست بلکه کودکان نسبت به پیامدهای همه گیری آسیب پذیری بالایی دارند و اقدامات کنترلی بیماری به طور غیر مستقیم تأثیراتی جدی تر و دراز مدت تر بر کودکان خواهد داشت که گاه این تأثیرات تا سالها ادامه می یابد

مهمترین پیامد همه گیری کرونا، تأثیر آن بر وضعیت اقتصادی جوامع بوده است بسیاری از مشاغل تعطیل شده اند یا با فعالیت حداقلی کار خود را ادامه داده اند. در مشاغلی که به گرفتن ارتباط نیاز بوده است سیاست دولت برای کنترل همه گیری منجر به تعطیلی وسیع این مشاغل شده که این تعطیلیها عامل مهمی برای کاهش درآمد خانوارها شده است به ویژه خانوارهایی که تا قبل از کرونا امکان پس انداز کردن نداشته اند اکنون آسیب پذیرتر شده اند و در همه دنیا کشورهای فقیرتر بیش از بقیه نسبت به پیامدهای کرونا آسیب پذیری نشان داده اند و این وضعیت بر کودکان این خانوارها تأثیر گذاشته است. از مهمترین راهکارهای مقابله با شرایط کرونایی، آموزش آن لاین بوده که کاهش درآمد و فقری که از گذشته بوده است دسترسی بسیاری از کودکان را به این آموزشها مختل کرده. در بحث دسترسی به امکانات درمانی، بهداشتی و تغذیه ای نیز زندگی کودکان تحت تأثیر قرار گرفته وتا مدتها بعد از کرونا این وضعیت ادامه خواهد یافت. به طور کلی می توان گفت: پیامدهای کرونا طولانی تر از دوره همه گیری آن خواهد بود.

در این دوران کاهش دسترسی کودکان به مراقبتهای بهداشتی را در خانواده های کم درآمد خواهیم داشت خانواده های کم درآمد. یکی از اولین هزینه هایی که به دنبال کاهش درامد حذف می کنند هزینه های درمانی است که این کاستن هزینه ها گاه به ضروریترین هزینه ها مثل واکسیناسیون هم گسترش می یابد در همه جهان ارائه خدمات بهداشتی با مشکل روبرو شده است. گفته می شود در آینده این شرایط 8/9 تا 44 درصد مرک و میر کودکان را رقم خواهد زد. مشکلات زمینه ای خانواده های کم درآمد مثل ، ابتلای به بیماریها، چاقی، سوء تغذیه، نبود سلامت روان نیز بر مشکلات می افزایند. در حاشیه شهرها نیز دسترسی به امکانات بهداشتی مثل آب بهداشتی و جمع آوری زباله کم است همچنین دسترسی به امکانات ضدعفونی و شستشو برای جلوگیری از ابتلا در خانواده های کم درآمد، کمتر است.

حوزه بعدی که از پیامدهای کرونا آسیب می بیند آموزش کودکان است. در 188 کشور مدارس تعطیل شده اند و 90 درصد با اختلال آموزش روبرو شده اند و آموزشها از راه دور انجام می شود.

در جهان یک سوم کودکان از هر گونه امکانات دیجیتالی محروم هستند و در این میان دخترها باز دسترسی کمتری دارند. در حاشیه های شهرها و روستاها حتی تلویزیون هم کمتر است در این میان کودکان معلول به دلیل آسیب جسمی و ماهیت کم توانی خود امکان استفاده از ابزارهای الکترونیکی را ندارند و از آموزشها محروم مانده اند. اولین نتیجه و پیامد این شرایط نیز خروج از تحصیل کودکان است که می تواند تداوم داشته باشد. این امکان در مورد کودکان کار و معلول با احتمال بیشتری روی خواهد داد. یک پیامد دیگر این شرایط، ازدواج زودرس دختران خواهد بود. در مدارس نیز گاه جز بحث آموزشی یک وعده اصلی غذایی برخی کودکان تأمین می شد که اکنون به خطر افتاده است برخی از مراقبتهای بهداشتی هم در مدرسه انجام می شد بعلاوه در مدارس حمایتهایی که از کودکان می شد متوقف شده است در مدرسه کودک برای ساعاتی از خانه خارج می شد و با هم سن و سالان خود می گذرانند قطع این حمایتها صدمه زننده است.

بعلاوه ایمنی کودکان با مشکل روبرو شده است. گزارشها افزایش خشونت و غفلت نسبت به کودکان را نشان می دهد. و از هر 8 تا 10 کودک یکی گزارش خشونت در خانه را داده است. فضای خانه ها کوچک است و افراد خانواده مجبورند ساعات بیشتری را با هم بگذرانند. در خانواده های کم درآمد اضطراب و استرس بیشتر شده است و خدمات پشتیبانی دچار افت شده است این شرایط پیامدهای جدی بر کودکان داشته است. خشونت بزرگسالان نسبت به هم در خانه نیز در دنیا افزایش یافته و خدمات مراقبتی از زنان دچار خشونت کمتر شده بعلاوه استفاده کودکان از فضای مجازی سبب سوء استفاده از آنها در فضای مجازی شده است و توانایی کنترل محتواها در فضای مجازی کمتر شده استکمی درآمد خانواده می تواند باعث شود کودکان برای داشتن درآمد به کار بپردازند حتی شرایط کاری نامناسبتر شده است.

کنترل پیامدهای کرونا بر کودکان قابل پیشگیری است اگر قبل از تشدید مسئله به آن توجه شود بعلاوه کشورها باید به نابرابری کودکان و شرایط زندگی بهتر بعد از کرونا توجه کنند و باید سازمانهای حمایتگر به این سمت بروند که کودکان مختلف به درجات مختلفی آسیب می بینند و نیاز به حمایتهای خاصی دارند

.........فناوری های امیدبخش

* ساده و کاربردی: کنترل کلید‌های ماشین حساب در NVDA با یک افزونه

اگر کاربر NVDA باشید حتماً با روش استفاده از کلید‌های ماشین حساب در صفحه کلید آشنا هستید. توضیح این که صفحه خوان NVDA به گونه‌ای طراحی شده که چنانچه صفحه کلید به حالت رایانه رومیزی چیده شده باشد و کیبوردی که کاربر از آن استفاده می‌کند مجهز به Numpad یا بخش ماشین حساب باشد، NVDA, امکانات مربوط به بازبینی صفحه یا اشیا و همچنین ابزار‌های مرتبط با کنترل یا هدایت موس را بر روی ماشین حساب تعبیه کرده است. همین مسأله باعث می‌شود در موقعیتی که صفحه اعداد یا Numpad غیر فعال است، هیچ کدام از میانبر‌های استاندارد ویندوز در دسترس کاربران نباشند. منظور از میانبر‌های استاندارد ویندوز، دکمه‌هایی نظیر Home, End, Page up, Page down, کلید‌های جهتنما و دکمه Delete است که به ترتیب بر روی کلید‌های هفت، یک، نُه، سه، اعداد زوج ماشین حساب و دکمه ممیز تعبیه شده‌اند. نبود دسترسی به این کلید‌ها برای برخی کاربران موجبات دردسر‌هایی را فراهم آورده است. به ویژه این درد سر برای کسانی نمود بیشتری دارد که از لپ‌تاپ‌هایی مجهز به ماشین حساب استفاده می‌کنند و دکمه‌های فوق الذکر، فقط به شرط فشردن دو یا سه کلید باهم، در دسترسشان قرار می‌گیرد. برای مثال، لپ‌تاپ‌های زیادی در بازار وجود دارد که کلید Home را ندارد و برای صدور فرمان Home باید از ترکیب FN با یکی از جهتنما‌های چپ یا بالا استفاده کرد. در این صورت، قطعاً به نفع کاربر نابینا است که از امکانات ماشین حساب برای این کار استفاده کند اما شکل طراحی NVDA باعث می‌شود ماشین حساب به کل در اختیار صفحه خوان قرار گیرد و این کلید‌ها در دسترس کاربر نباشد. «Luke Davis»، نام برنامه نویسی است که به فکر رفع این مشکل افتاده است. او افزونه‌ای را برای NVDA طراحی کرده که به کمک آن کاربر می‌تواند مشخص کند که قصد استفاده از کدام حالتِ ماشین حساب را دارد. بعد از نصب افزونه، کافی است کاربر از کلید‌های ترکیبی Alt + NVDA + Plus استفاده کند تا بین دو حالتِ ممکن، جا به جا شود. برای کاربرانی که فشردن این ترکیب برایشان دشوار است هم البته این امکان در نظر گرفته شده که در قسمت Input Gestures یک ترکیبِ جایگزین را به جای ترکیبی که در بالا گفته شد، تعریف کنند. همچنین چنانچه ترجیح کاربران این است که وقتی ویندوز بالا می‌آید، ماشین حساب در حالت استاندارد و نه شکلِ مورد نظر NVDA قرار داشته باشد می‌توانند این امر را در Numpad Nav Settings‌در بخش تنظیمات NVDA تعریف کنند. اگر تمایل دارید این افزونه را بر روی صفحه خوان NVDA نصب کنید، از این لینک برای دانلود آن استفاده کنید. بعد از بارگیری کافی است پرونده را با Enter اجرا کنید و به سؤالاتی که پرسیده می‌شود جواب مثبت دهید و NVDA را دوباره راه‌اندازی کنید تا بتوانید از افزونه و قابلیت‌هایش استفاده کنید.

...........فرهنگ و هنر

* بخوان که از صدای تو سپیده سر بر آورد

محمدرضا شفیعی‌کدکنی که محمدرضا شجریان را در موسیقی آوازی ایران همچون حافظ در شعر فارسی می‌داند، شعر «در آن زلال بیکران» را برای او گفته است.

در پی درگذشت محمدرضا شجریان، شعری را که محمدرضا شفیعی‌کدکنی برای این هنرمند موسیقی سروده است می‌خوانیم:

«در آن زلال بیکران»

(به محمدرضا شجریان)

بخوان که از صدای تو سپیده سر برآورد

وطن، زِ نو، جوان شود دمی دگر برآورد

به روی نقشه وطن، صدات چون کند سفر

کویر سبز گردد و سر از خزر برآورد

برون زِ ترس و لرزها گذر کند ز مرزها

بهار بیکرانه‎ای به زیب و فر برآورد

چو موجِ آن ترانه‎ها برآید از کرانه‎ها

جوانه‎های ارغوان زِ بیشه سر برآورد

بهار جاودانه‎ای که شیوه و شمیم آن

ز صبرِ سبزِ باغِ ما گُلِ ظفر برآورد

سیاهی از وطن رود، سپیده‌ای جوان دمد

چو آذرخشِ نغمه‎ات زِ شب شرر برآورد

شب ارچه‌های و هو کند، زِ خویش شست‌وشو کند

در این زلال بیکران دمی اگر برآورد

صدای توست جاده‎ای که می‎رود که می‎رود

به باغ اشتیاق جان وزان سحر برآورد

بخوان که از صدای تو در آسمانِ باغ ما

هزار قمریِ جوان دوباره پَر برآورد

سفیرِ شادی وطن صفیر نغمه‎های توست

بخوان که از صدای تو سپیده سر برآورد

این شعر در تازه‌ترین مجموعه شعر محمدرضا شفیعی‌کدکنی، «طفلی به نام شادی» منتشر شده است.

همچنین در یکی از جلسه‌های کلاس درس روزهای سه‌شنبه در دانشگاه تهران، شاگردان از شفیعی‌کدکنی درباره محمدرضا شجریان می‌پرسند و این شاعر و استاد ادبیات چنین پاسخ می‌دهد: «من حق خودم و در حد خودم نمی‌دانم که درباره هنر شجریان صحبت کنم، چون من در موسیقی یک شنونده مبتدی و بسیار بسیار کم‌استعدادی و بی‌فرهنگی هستم و استاد شجریان در موسیقی آوازی ایران جایگاهی را دارد که حافظ در شعر فارسی دارد. حق به خودم نمی‌دهم، اصلا الفبای این کار را نمی‌دانم. « رَحِمَ اللّه ُ أمرَءً عَرَفَ قَدرَهُ وَ لَم یَتَعَدَّ طَورَهُ [یُجاوِز حَدّه] … (۱)». من از حد خودم تجاوز نمی‌کنم و در حق استاد شجریان جز ستایش و احترام هیچ چیز دیگری نمی‌توانم داشته باشم.

.........کشکول

* جدول هفت در پنج

در این جدول 18 گروه داریم که هر گروه از دو سؤال تشکیل شده است. پاسخ سؤالات در گروه اول هفت حرف دارند و در گروه دوم پنج حرف و حرف انتهایی پاسخ اول حرف ابتدایی پاسخ دوم را تشکیل میدهد. پس از پاسخ به سؤالات حروف مشترک رمز جدول که ضرب المثل فارسی است را تشکیل میدهند. سؤالات: گروه اول: (صدای مهیب- معده علفخواران) گروه دوم: (سرزمین حجاز- لقب پادشاهان حبشه) گروه سوم: (پادزهر- قاضی درونی) گروه چهارم: (جشن زرتشتیان در پنج روز آخر آبان ماه- گیاهی) گروه پنجم: (سینمای آمریکا – یاور ستمدیده) گروه ششم: (اسلحه خانه- سم مهلک) گروه هفتم: (از آلات نجومی- افزونتر) گروه هشتم: (کشور آفریقایی- رهبر قوم هون) گروه نهم: (پایتخت کشور کنیا- مرکز کهکیلویه و بویر احمد) گروه دهم: (آمیخته به سم- علاج) گروه یازدهم: (پیوسته و پشت سرهم- از شهرهای مهم الجزایر) گروه دوازدهم: (از جزایر مهم اندونزی- مردمان فرومایه) گروه سیزدهم: (حق داشتن- واحد اندازه گیری پارچه) گروه چهاردهم: (کنایه از فرد فقیر- چراغ نفت سوز) گروه پانزدهم: (یکی از سه آتشکده بزرگ عهد ساسانیان- راندمان) گروه شانزدهم: (مرکز قبرس- درختی با چوب گرانبها) گروه هفدهم: (نام قدیم بابل- آیین باستانی ژاپن) گروه هجدهم: (نام قدیم شهر بجنورد- نخستین غارتگر نفت ایران). رمز جدول هفته گذشته: شاهنامه آخرش خوش است.

* پاسخ سؤالات جدول هفته گذشته: 1. ددمنش، گزینش 2. استوا، نابجا 3. پلیسه، فواره 4. نپتون، سودان 5. پیدا، توانا 6. دمادم، فراهم 7. یتمیه، ارثیه 8. کیمیا، مرحبا 9.تاریخ، گستاخ 10. مسافر، الوار 11. تراوش، گرایش 12. یولاخ، زرنیخ 13. خوشرو، جستجو 14. مرتعش، هواکش 15. آتشزا، انحنا 16. محبوس، بنارس 17. ولادت، وردست