به گزارش ایران سپید به نقل از ایرنا به اعتقاد این کارشناسان مشکلات و نیازهایی که بر اثر شرایط کرونا در کشور ایجاد شد، نشان داد که بسیاری از برنامه‌های اوقات فراغت ادوار گذشته اثربخش نبوده و نیازی را رفع نکرده که باید رویکرد این برنامه‌ها در دروان کرونا و پسا کرونا تغییر کند.از ابتدای سال جاری و در شرایط کرونایی، موسسات، گالری‌ها، آموزشگاه‌های هنری و فرهنگی، فرهنگسراها، کلاس‌های ورزشی و کانون‌های پرورشی و تربیتی خصوصی و دولتی نتوانسته‌اند آنچنان که باید و شاید به صورت حضوری و مجازی پذیرای کودکان، نوجوانان و علاقه‌مندان باشند و گلایه این قشر و خانواده‌های آنان را به دنبال داشته است.با توجه به ظرفیت اوقات فراغت در رشد و پیشرفت و تامین نیازهای افراد، لازم است که مسوولان و خانواده‌ها، نوجوانان وجوانان را در خصوص گذاران اوقات فراغتشان هدایت و راهنمایی کنند و با برنامه‌ریزی صحیح آنها را از ورود بی‌رویه و استفاده نامطلوب شبکه‌های اجتماعی که تاثیرات مخربی را برهویت انسانی آنها خواهد داشت پیشگیری کنند.با گذشت چهار ماه از سالجاری مجموعه‌ها و مراکز یادشده روی هم رفته حدود یک ماه به‌صورت حضوری به خدمات‌رسانی پرداختند و تعطیلی‌های پیاپی سبب شد موضوع اوقات فراغت این روزها دیگر شبیه سالیان پیش نباشد که دغدغه خانواده‌ها معطوف به گزینش کلاس مناسب و شاید هزینه‌های شرکت در آن ها بود؛ حال والدین باید به این بیندیشند که با وجود اولویت‌هایی همچون حفظ سلامت فرزندان و ایجاد فضای مناسب برای رشد شناختی و پرورش استعدادهای آنها در شرایط کرونایی، کدام را باید انتخاب کنند.البته، فضای مجازی برای این دوراهی پیشنهادهایی دارد، بسیاری از سازمان‌های متولی پرورش کودکان به ایجاد زیرساختها یا توسعه آنها در حوزه دیجیتال روی آورده‌اند؛ از کتابفروشی که کتاب‌ها و محصولات فرهنگی‌اش را در نرم‌افزار موبایلی ارائه می‌دهد تا آموزش و پرورش که در شبکه شاد به ارائه برنامه‌های اوقات فراغت می‌پردازد.برگزاری کلاس‌های برخط به هر سختی و دشواری و با هر کیفیتی که باشد، به اعتقاد برخی از کارشناسان تنها گزینه قابل اعتمادی است که این روزها سلامت کودکان، نوجوانان، خانواده‌های آنها و نیز مربیان را فراهم می‌آورد و همچنین می‌توان بر استمرارشان امید بست.فصل تابستان امسال برای کودکان و نوجوانان و جوانان یکی از پرمخاطره ترین دوره زندگی شان بوده است که با ویروس کرونا مواجه شدند و آنطور که بایسته نتوانستند از ظرفیت‌های ایام فراغت استفاده بهینه را ببرند و همچنان این دغدغه و نگرانیها ادامه دارد.خبرگزاری جمهوری اسلامی استان اصفهان در همین ارتباط میزگردی با عنوان"بررسی چالش‌های غنی سازی اوقات فراغت در شرایط کرونایی" را با حضور علیرضا معماری روانشناس و استاد دانشگاه، رایحه صنعتگر روانشناس بازی درمانی کودکان، عباس مرادیان سرپرست معاون فرهنگی و جوانان اداره‌کل ورزش و جوانان استان اصفهان، نفیسه گلشیرازی رییس اداره تفریحی سازمان فرهنگی، اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان و محمد قلمکاریان مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان اصفهان برگزار کرد.
برنامه‌ریزی‌های اوقات فراغت تاکنون کارآمد نبود
استاد رشته روانشناسی در این میزگرد ایرنا اصفهان گفت: برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات اوقات فراغت دوران گذشته کارآمد نبوده و باید اقدامات اساسی در این حوزه مهم انجام شود.علیرضا معماریان با اشاره به تعریف و هدف‌گذاری‌هایی که برای اوقات فراغت در جوامع مختلف می‌شود، اظهارداشت: محیط و نوع فعالیت کاری و مدل اوقات فراغت در کشورهای دیگر با کشور ما متفاوت است و این تفاوت‌ها موجب تغییر در رشد و پیشرفت جوانان و نوجوانان می‌شود.
اوقات فراغت در جوامع دیگر فرصتی برای مهارت‌آموزی است
وی افزود: اوقات فراغت در دیگر جوامع برای نوجوان و جوان فرصتی آزاد برای فراگیری مفاهیم انسانی، رشد فردی و اجتماعی و مهارت آموزی است ولی این مقوله در ایران زمانی برای تفریح و خوش گذرانی بدون هدف که بعضی مواقع نتایج بدی را به همراه دارد.وی با بیان اینکه برنامه‌های اوقات فراغت به صورت ساختاری و غیرساختاری انجام می‌شود، خاطرنشان کرد: در برنامه های ساختاری اقدامات برای کمک به رشد افراد پیش‌بینی و اجرا می‌شود ولی در غیرساختاری مثل پرسه‌زدن در خیابان برخی مفاهیم صحیح و یا غلط به صورت غیر مستقیم آموزش داده می‌شود.وی موضوع تربیت و غنی‌سازی اوقات فراغت کودکان و نوجوانان را مهم بیان و اضافه کرد: سرمایه‌گذاری‌ها و یا کوتاهی در برنامه‌ریزی برای این موضوع با نتایجش در آینده مشخص خواهد شد.این استاد رشته روانشناسی، آموزش مفاهیم مثبت مثل آینده نگری، مدیریت فردی و چگونگی رفتار با همدیگر را از برنامه‌های لازم در حوزه اوقات فراغت برشمرد و گفت: در سال‌های پیش اینگونه آموزش‌ها برای نوجوانان و جوانان ارائه نشده و نتایج این بی‌توجهی در دروان بحرانی کرونا مشخص شده است.
ضرورت داشتن نقشه راه برای اوقات فراغت
وی با بیان اینکه باید نقشه راه در حوزه اوقات فراغت مشخص شود، یادآور شد: وجود یک نهاد و یا ستادی مثل ستاد کرونا برای تصمیم گیری قاطع و اجرایی برای موضوع اوقات فراغت تشکیل و این نهاد نقش هر دستگاه و رویکرد کاری را تعیین و ابلاغ کند.معماریان ادامه داد: باید برنامه‌ها بر اساس نیاز و متناسب با شرایط جامعه تغییر و تدوین شود که در زمان حاضر برگزاری جلسات بین اعضای خانواده برای ترویج فرهنگ رهبری و ترویج گفت و شنود در بین اعضای این نهاد لازم است و اینگونه اقدامات کارآمد و موثر خواهد بود.
آگاهی از مدلهای غنی‌سازی اوقات فراغت در دنیا
وی آموزش فعالیت‌های خلاقانه و کوچک برای بهبود شرایط روحی افراد و پیشرفت زندگی لازم بیان کرد و افزود: مدیریت فضای مجازی در اوقات فراغت مهم است و نباید به دلیل قرنطینه خانگی وابستگی به این بستر ایجاد و نتایج سوء داشته باشد.به گفته وی مطالعه روش‌ها و مدلهای غنی سازی اوقات فراغت رایج در بین کشورهای دنیا توسط خانواده‌ها و مسئولان امر از اهمیت خاصی برخوردار است و در پیشرفت کار راهنمایی می‌کند.رییس انجمن روانشناسان مثبت گرا ایران بر تغییر روش در برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت تاکید کرد و اظهارداشت: این مدلهای برنامه ریزی ۴۰ سال گذشته نتیجه اثربخش نداشته و رفتارها و اقدامات شعارگرونه قادر به رفع چالش و مشکلات کشور و حوزه اوقات فراغت نیست.
زیرساختها برای ارایه خدمات اوقات فراغت توسعه یابد
معماریان توسعه زیرساختها برای آموزش الکترونیک و ارائه خدمت در فضای مجازی را تاکید کرد و گفت: زیرساختها برای ارائه خدمات الکترونیکی و فضای مجازی به حد مطلوب توسعه نیافته و باید این اقدامات انجام شود.روانشناس بازی درمانی کودکان دیگر مدعو میزگرد ایرنا اصفهان گفت: نقش خانواده‌ها در برنامه های فراغت باید پر رنگ و نباید تمامی این وظیفه بر عهده نهادهای بیرونی گذاشته شود.رایحه صنعتگر با بیان اینکه خانواده‌ها در سال های گذشته فعالیت های آموزشی و تربیتی را بیشتر به بیرون از خانواده واگذار کرده بودند، افزود: با تعطیلی مراکز فرهنگی و آموزشی در دوران کرونا، خانواده به این موضوع پی‌بردند و خواستن این خلا را پر کنند که به دلیل کمبود آگاهی با مشکل روبرو شدند.
باید برنامه‌ریزی جدی برای آموزش خانواده‌ها انجام شود
وی ادامه داد: خانواده‌ها در غنی‌سازی اوقات فراغت فرزندان خود و حتی برای خودشان کمترین برنامه‌ها دارند که باید برنامه‌ریزی جدی برای آموزش خانواده‌ها انجام شود.وی به کارکردهای آموزشی و تربیتی در خانه اشاره کرد و گفت: فعالیت کودکان و نوجوانان در خانه‌ها موجب شکوفایی خلاقیت‌ها و کسب مدل جدید خلق و خوی متفاوت با محیط آموزشی شد و در این مدل تربیت بسیاری از باید و نبایدهای محیط‌های بیرون از خانه حذف و این دسته از افراد به راحتی فعالیت و کار خود را انجام دادند.این روانشناس بازی درمانی کودکان با بیان اینکه بسته‌های آموزشی برای خانواده ها توسط تعدادی از سازمان‌های مردم نهاد و موسسات فرهنگی تولید شده است، اظهارداشت: این بسته‌های آموزشی به راهنمایی و هدایت خانواده‌ها در این شرایط کنونی بسیار کمک کرد و موجب پیشرفت کاری آنها شد.وی اضافه کرد: خانواده‌ها به فراگیری روش‌های انجام فعالیت‌های آموزشی و مهارتی برای گذراندن اوقات فراغت نیاز دارند و نباید تمام اوقات فراغت خود را در گذراندن تفریح و خیابان‌گردی و واگذاری یا کلاس‌های آموزشی برای فرزندان خود سپری کنند.وی تعریف استاندارد برای اوقات فراغت همه اقشار را یک ضرورت غیرقابل انکار بیان و تصریح کرد: با انجام پژوهش و پیش‌بینی قادر به تعریف استانداردهای لازم برای برنامه های اوقات فراغت خواهیم بود و به واسطه این اقدامات سلامت روان، پیشرفت فردی و اجتماعی رقم می‌خورد.وی معتقد است باید برنامه‌ریزی‌ها برای گروه خاص مثل بیماران و معلولان به گونه‌ای باشد که این دسته از افراد جامعه از مواهب آموزشی و فرهنگی بی‌بهره نمانند و محیط‌هایی ویژه این افراد پیش‌بینی شود.وی حمایت از تولیدات فعالان عرصه اوقات فراغت را فرصتی برای تحقق اهداف عالی بیان کرد و گفت: بسیاری از موسسات و سازمان‌های مردم نهاد تولیدات خوب فرهنگی و آموزشی برای اوقات فراغت دارند اما از آنها حمایت نمی‌شود که در صورت حمایت، علاوه بر اثرات اجتماعی توسعه اقتصادی را هم به همراه دارد و تولیدات آنها بر اساس فرهنگ جامعه است.
ضرورت تغییر رویکرد برنامه‌های اوقات فراغت در دوران کرونا
سرپرست معاونت فرهنگی و جوانان اداره کل ورزش و جوانان استان اصفهان گفت: مشکلات و نیازهایی که بر اثر شرایط کرونا در کشور ایجاد شد، نشان‌داد که بسیاری از برنامه های اوقات فراغت گذشته اثربخش نبوده و نیازی را رفع نکرده که باید رویکرد برنامه‌ها در دروان کرونا و پسا کرونا تغییر پیدا کند.عباس مرادیان در این میزگرد ایرنا افزود: برنامه‌های اوقات فراغت باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی و اجرایی شود تا اینکه افراد با فراگیری مهارتهای زندگی قادر به رفع مشکل خود در شرایط خاص مثل کرونا باشند.وی با اشاره به ماموریت وزارت ورزش و جوانان در حوزه اوقات فراغت خاطرنشان کرد: این وزارتخانه بر اساس ماموریت حوزه جوانان مسئولیت رصد و پیگیری موضوعات مربوط به جوانان مثل اوقات فراغت را بر عهده دارد که دبیرخانه و هماهنگی فعالیت های اوقات فراغت در این نهاد انجام می شود.وی ادامه داد: برگزاری جسات هماهنگی، نظارت، ارزیابی، انتخاب مراکز برتر، راه اندازی پورتال ثبت اطلاعات نهادهای مجری اوقات فراغت و جمع بندی اطلاعات از وظایف این دبیرخانه است که سالانه انجام می‌شود که افراد حقیقی و حقوقی قادر به مشاهده نمونه برنامه‌های سازمان ها و نهادهای دولتی و خصوصی در حوزه اوقات فراغت خواهند بود.مرادیان اضافه کرد: این پورتال(درگاه) از سال ۹۴ راه اندازی شده و تاکنون برنامه‌های اوقات فراغت نهادها در آنها به ثبت رسیده ولی امسال به دنبال ارتقا این سامانه برای تدوین یک سری برنامه جدید و راهکارهایی در این حوزه هستیم.وی بهره‌گیری از ظرفیت‌های سازمان‌های مردم نهاد و بخش خصوصی را برای اجرای برنامه‌های با کیفیت مهم بیان کرد و اظهارداشت: فعالیت‌های دستورالعملی بازده خوبی نداشته و باید از خلاقیت و ایده‌های محلی و نیازسنجی‌ها نیز استفاده شود.وی تخصص محوری و جلوگیری از مداخله در برنامه‌های همدیگر را از نیازهای حوزه اوقات فراغت بیان کرد و گفت: انجام فعالیت غیرتخصصی آسیب‌ساز و برای تعیین میزان پیشرفت کار و ارزیابی‌ها با مشکل روبرو می‌شویم.سرپرست معاونت فرهنگی و جوانان اداره کل ورزش و جوانان اصفهان با بیان اینکه از موازی‌کاری به عنوان آسیب در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی یاد می‌شود، تصریح کرد: معنای موازی کاری‌ها مشخص نیست و از طرفی هم سازمان‌ها برای جبران برخی از کمبود امکانات و یا کم کاری یک نهاد دیگر وارد عمل می‌شوند که این اتفاق موجب موازی‌کاری و یا دخالت در حوزه غیر تخصصی خواهد شد.وی ادامه داد: وجود نهادبالادستی با اختیار، اعتبار و امکانات برای حوزه اوقات فراغت فرصت و بستر را برای بهبود شرایط و برنامه‌ریزی دقیق فراهم می‌کند اما این نیاز همچنان به صورت ویژه احساس نشده و باید در برنامه‌های مهم متولیان امر قرار گیرد.وی افزود: فضای مجازی فرصت‌های زیادی دارد اما نباید وابستگی به این بستر به قدری پیش برود که آسیب و مشکلات جسمی و روحی برای مخاطبان و عموم مردم ایجاد کند.
تغییر ذائقه مردم برای برنامه‌های اوقات فراغت سخت است
رییس اداره تفریحی سازمان فرهنگی، اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان با اشاره به وضعیت کرونا و تغییر برنامه‌های این سازمان برای اوقات فراغت مردم شهر، گفت: امسال پویش‌هایی برای ارائه خدمات تفریحی در فضای مجازی با استفاده از شبکه‌های اجتماعی ایجاد شد و برنامه با رویکرد حضوری به غیرحضوری تبدیل شد.نفیسه گلشیرازی افزود: با وجود جذابیت و تنوع در برنامه‌ها و استقبالی که از این دسته از اقدامات شد اما تغییر ذائقه مردم برای برنامه‌های اوقات فراغت سخت است و همچنان علاقه‌مند به برنامه‌های گذشته هستند.وی ادامه داد: با تولید پادکست و محتواهای صوتی حاوی قصه اقشار مختلف در گروه‌های سنی از این برنامه‌ها استفاده می‌کردند ولی مردم به دلایلی تجربه‌های گذشته خواستار حضور در محیط‌های گردشگری و باشگاه‌ها و مراکز رفاهی و تفریحی بودند.وی یادآور شد: قرنطینه خانگی به دلیل برنامه‌های گذشته و کوچک شدن محیط منزل بسیار سخت بود و این دسته از مشکلات آسیب‌های زیادی برای جامعه ما خواهد داشت.رییس اداره تفریحی سازمان فرهنگی، اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان اضافه کرد: بهره گیری از خدمات رفاهی و فراغتی دیجیتال برای مناطق محروم و قشر ضعیف به دلیل کمبود امکانات مثل کامپیوتر و گوشی‌های دیجیتال همراه امکان پذیر نبود و این دسته از برنامه‌ها به آنها نمی‌رسید.وی با اشاره به اینکه امکانات برای گروه‌های سنی مختلف مثل کودکان و یا افراد سالمند به صورت خاص کمتر وجود دارد، یادآورشد: بسیاری از مراکز رفاهی و تفریحی به صورت مشترک استفاده می شود و امکان بهره‌برداری برای گروه سنی خاص با رعایت اصول بهداشتی نیست و این موضوع در شرایط کرونا مشخص شده است.
باید جلوی کارهای موازی بخش اوفات فراغت گرفته شود
وی به موازی‌کاری بین نهادهای اداری و متولی در حوزه اوقات فراغت اشاره کرد و اظهارداشت: سازمان برنامه‌ریزی و هدایت برنامه های اوقات فراغت در کشور برای رصد، مدیریت و تدوین چشم انداز فعالیت‌ها وجود ندارد تا اینکه همه متولیان این حوزه به یک هدف مشخص برسند و کار جزیره ای و مجزا و موازی انجام نشود.گلشیرازی تغییرات مدیریت در این حوزه را نیز آسیب جدی برای فعالیت های اوقات فراغت بیان و تصریح کرد: با تغییر مدیران اتاق فکر آن ها و فعالیت ها تغییر می کند و تصمیم گیری ها مدیر محور شدند و این موضوع نیز ناشی از نبود نهاد بالادستی و همچنین مدیر محوری به جای برنامه محوری است.وی با بیان اینکه اعتبارات در حوزه اوقات فراغت به صورت پراکنده توزیع شده و سهم خوبی به این حوزه اختصاص یافت، گفت: نبود برنامه یکجا و هدفمند این سرمایه مالی را نیز از بین می برد و نتایج خوبی ندارد.وی بر استفاده از نیروی انسانی توانمند، متخصص و با دانش در این حوزه تاکید کرد و یادآورشد: باید از ظرفیت افراد متعهد و دارای پتانسیل در این حوزه به جای نیروهای غیر متخصص استفاده شود تا کارکرد کار افزایش یابد.به اعتقاد وی کمبودهای فرهنگی مثل تولید بازی باید در کشور جبران شود چرا که بازی‌های رایانه ای وارداتی متناسب با فرهنگ غرب است و همخوانی با فرهنگ ما ندارد پس باید برنامه ریزی جدی انجام شود.این مسئول در مدیریت شهری برنامه ریزی برای حضور مربیان و افراد متخصص در مناطق محروم را ضروری بیان کرد و گفت: باید از ظرفیت بخش خصوصی در مناطق برخوردار استفاده شود و در مناطق محروم با استفاده از بودجه های دولتی نیاز افراد آن مناطق رفع شود.به گفته وی حرکت جهت دار و هدفمند در اوقات فراغت موضوعی جدی است که با داشتن چنین نقشه راهی قادر به برنامه ریزی جامع و هدفمند در آینده خواهیم بود.
ضرورت آموزش مهارت زندگی در برنامه‌های اوقات فراغت
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان اصفهان گفت: برنامه‌های اوقات فراغت باید دلخواه و به دور از فعالیت های دستوری و اجباری باشد.سید محمد قلمکاریان در میزگرد ایرنا افزود: خانواده‌ها همواره کلاس های اجباری را برای اوقات فراغت فرزندان خود پیش‌بینی می کردند و نظر کودکان و نوجوانان کمتر در تصمیم‌گیری‌های فراغتی مورد توجه بود و این موضوع موجب آزار این قشر بود.وی ادامه‌داد: بسیاری از افراد با انتخاب دلخواه و فرصت‌سازی برای اوقات فراغت، زمینه پیشرفت و تعالی را بیش از بیش فراهم کرده‌اند و باید این موضوع برای عموم جامعه نهادینه شود.به اعتقاد وی جای آموزش مهارتهای زندگی در بین فعالیت‌های اوقات فراغت خالی مانده است و باید آموزش‌های مثبت مثل صبر و بردباری در سرفصل‌های برنامه‌های فراغتی قرار گیرد که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان این برنامه‌ها را در اولویت‌های آموزشی قرار داده است.وی به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای اوقات فراغت کودکان ونوجوانان در شرایط کرونایی اشاره کرد و اظهارداشت: به دنبال افزایش مراکز سایر برای ارائه فعالیت در منطاق روستایی و محروم هستیم که تعداد این خودروهای سیار به ۱۰ مورد می‌رسد.وی از تولید سه هزار پادکست فرهنگی، آموزشی و تفریحی برای کودکان و نوجوانان اشاره کرد و ادامه داد: این تولیدات بر روی وب سایت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان قابل انتشار و بهره‌برداری است که باید خانواده‌ها و کودکان با مراجعه به این پایگاه اینترنتی از آن استفاده کنند.قلمکاریان از وجود برنامه‌های متنوع فرهنگی در کانون‌های استان خبر داد و گفت: ۶۲ فعالیت جدید برای مخاطبان پیش‌بینی شده که به صورت مجازی و حضوری ارائه می‌شود و فعالیت‌های کانون در شرایط کرونا با رعایت فاصله ایمن اجرا می‌شود.وی اضافه‌کرد: برخی از خانواده‌ها روح فرزندان خود و نیاز به حضور در اجتماع را مهم می‌دانند و به همین خاطر با رعایت اصول بهداشتی فرصت برای حضور فرزندان خود در کانون را فراهم کرده‌اند و آنها از این اقدامات بهره می‌برند البته به دلیل شیوع کرونا میزان بهره‌برداران حضوری به یک پنجم کاهش یافته است.وی سرمایه‌گذاری برای انجام آموزش‌های خودباوری، خوش بینی و شادبودن را برای نسل جدید مهم اعلام‌کرد و افزود: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در راستای نهادینه کردن این دسته از قابلیت‌ها تلاش و برنامه‌ریزی می‌کند.مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان اصفهان اضافه‌کرد: جوانان و نوجوانان نیازمند فراگیری سوادهای زیادی مثل سواد اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی هستند تا با استفاده از این دانش‌ها به پیشرفت خود کمک کنند.وی تقویت بازاریابی فراغتی را برای جامعه مهم و ضروری بیان‌کرد و اظهارداشت: برخی از فعالیت‌هایی که تفسیر موازی‌کاری دارند به جهت ایجاد محیط رقابتی مهم و اساسی است.