شناسه خبر: 7961 منتشر شده در مورخ: 1394/10/29 ساعت: 10:15 گروه: بهداشت و سلامت  
مأموریت دفتر پیشگیری از نابینایی چیست؟
گزارش ویژه ایران سپید:

مأموریت دفتر پیشگیری از نابینایی چیست؟

یکی از دفترهای وزارت بهداشت که به صورت مستقیم با نابینایی و بازتوانی ارتباط دارد، دفتر پیشگیری از نابینایی و سلامت چشم است.

به گزارش ایران سپید  دکتر فرزاد محمدی، متخصص قرنیه، که از یک سال و نیم پیش عهده دار مسئولیت این دفتر است از سیاستهای وزارت بهداشت در خصوص برنامه ملی پیشگیری از نابینایی میگوید: بینایی نقش قابل توجهی در توانمندی فردی و اجتماعی دارد و بازتوانی نابینایی هم از دیگر سو یک مسئولیت اجتماعی و وظیفه ای دولتی است. با توصیه سازمان بین المللی بهداشت و آژانس بین المللی پیشگیری از نابینایی کشورها باید در زمینه پیشگیری از نابینایی و بازتوانی نابیناییهای ناشی از بیماریها فعالیت ستادی و دولتی داشته باشند.

امروزه در بسیاری از نقاط دنیا،اینگونه خدمات در بیمارستانها ارائه میشوند در کشور ما نیز، دفتر پیشگیری از نابینایی و سلامت چشم وزارت بهداشت ، ماموریت دارد برنامه های جاری در این زمینه را ارزیابی کند کاستیها را تعیین کند و برای برطرف شدن این کاستیها، حمایت طلبی داشته باشد و به طور کلی، برنامه های مربوط به پیشگیری از نابینایی و بازتوانی آن را در سطح دولت پیگیری کند.

البته بحث بازتوانی به سازمان بهزیستی و وزارت رفاه و بحث پیشگیری از نابینایی به وزارت بهداشت سپرده شده است. ما در دفتر پیشگیری از نابینایی و سلامت چشم تلاش میکنیم با راهنماییها و تبیین الگوهایی که از طرف سازمان جهانی بهداشت توصیه میشود کاستیها را شناسایی و حمایت طلبی داشته باشیم.برنامه هایی را پایلوت کنیم و اطلاعاتمان را در این زمینه به روز کنیم.

س: در دفتر شما چه سیاستهایی پیگیری میشود؟ ج: ما از برنامه سازمان بهداشت جهانی پیروی میکنیم. برنامه سازمان بهداشت جهانی، در زمینه سلامت چشم تا سال 2020، بر روی سه برنامه اصلی تمرکز دارد. فلسفه این برنامه این است که نابینایی هایی که قابل اجتناب هستند وتا سال 2020 کنترل شوند و از آن پس با چنین نابینایی هایی مواجه نباشیم.این برنامه در دهه اول بیشتر بر روی بیماریهای عفونی مانند تراخم تمرکز داشت که خوشبختانه در کشور ما کنترل شده اند اما به تدریج از 2005 به سمت خطاهای انکساری و آب مروارید متمایل شد.

خطاهای انکساری درمان نشده در کشورهای در حال توسعه مانند کشور ما، بسیار زیاد هستند. از طرفی انجام نشدن به موقع عمل آب مروارید باعث شده دسته قابل توجهی از شهروندان سالها و ماههای زیادی از زندگیشان را در شرایط نامناسبی از بینایی تا نابینایی بگذرانند. میدانیم که تعریف نابینایی این نیست که فرد لزوما هیچ نوری نبیند بلکه یک کاستی قابل توجه در بینایی که سبب شود فرد نتواند زندگی روزمره خود را به صورت مستقل و مولد ، مدیریت کند اختلال بینایی محسوب میشود. در این زمینه در ایران شاهد یک بی عدالتی هستیم به طوریکه در شهرهای بزرگ نابینایی ناشی از آب مروارید نداریم .

حتی گاه با درخواست بیمار یا جراح، عمل جراحی آب مروارید زودتر از معمول انجام شده است در حالیکه در شهرستانها، به دلیل دسترسی کمتر بیمارانی با آب مروارید در شرایط کمبینایی روزگار به سر میبرند. از طرفی برخی تصور میکنند از دست دادن بخشی از بینایی، به علت گذر عمر و غیر قابل برگشت است.

در حال حاضر با اجرای طرح تحول سلامت عمل آب مروارید در مراکز دولتی دیگر با هزینه اندکی انجام میشود و هزینه از حدود 50 هزار در روستا تا 100 هزار در شهر متغیر است. بعلاوه فهرست انتظار عمل نیز دیگر خیلی طولانی نیست. همچنین برای پاسخ به نیازهای درمانی مردم، بحث ماندگاری پزشکان و بومی گزینی آنها  در دستور کار وزارت بهداشت قرار دارد و امیدواریم تا 2020 شاخصهای برنامه در خصوص بیماری آب مروارید خیلی بهترشود.بخش دیگر برنامه به اصلاح خطاهای انکساری چشم میپردازد. در این زمینه ما دو کاستی بزرگ داریم.

یکی اینکه کارشناسان بینایی سنجی که عهده دار خدمات خطاهای انکساری هستند به طور نامناسبی در کشور توزیع شده اند و اغلب در شهرهای بزرگ حضور دارند. بعنوان مثال حدود 500 نفر بینایی سنج از دو هزار نفر در تهران هستند .

متخصصان چشم پزشکی نیز همین شرایط را دارند و از 1900 چشم پزشک، 700نفر در تهران هستند البته سرانه نیروی چشم پزشکی و بینایی سنجی در ایران مطابق بهترین توصیه های سازمان جهانی بهداشت است.مشکل دیگر این است که خدمات بینایی سنجی خدمتی خصوصی محسوب میشوند و بیمه ها با آنها قرارداد نمیبندند. راهکار ما این است که بیمه ها با کارشناسان بینایی سنجی که در خارج از شهرهای بزرگ کار میکنند، قرارداد ببندند.

به این ترتیب مردم برای خدمات اولیه چشمپزشکی به بینایی سنج مراجعه میکنند و در صورت نیاز برای عمل آب مروارید به چشم پزشک ارجاع داده میشوند.از طرف دیگر، در حال حاضر عینک و فرم آن جزو اقلام استاندارد پوشش داده شده توسط سیستم دارورسانی دولتی قرار ندارد و میزان بازپرداخت بیمه در این زمینه قابل قبول نیست.

محمدی به برنامه سازمان بهداشت جهانی برای سلامت چشم و پیشگیری از نابینایی اشاره کرد که قرار است تا سال 2020 به سرانجام برسد. 

بخش سوم این برنامه، که بر آن تأکید میشود بحث بازتوانی نابینایی است . نتیجه بازتوانی نابینایی در کیفیت زندگی افراد دیده میشود. از آن گذشته، نیروی کسانی که عهده دار مراقبت از این افراد هستند، آزاد میشودو میتوانند مولدتر باشند.

س: در بخش بازتوانی، وضعیت کشور ما چگونه است؟ ج: ما از لحاظ فرهنگی و مراکز ارائه کننده خدمات بازتوانی و پشتیبانی بیمه ای از اقلام بازتوانی نابینایی، کاستی داریم. همچنین از نظر متخصص درمانگر بینایی و نیروهایی که به افراد نابینا برای شناسایی موقعیت مکانی و راه رفتن آموزش دهند کمبود داریم. در کشور ما کارشناسان بینایی سنجی عهده دار خدمات بازتوانی بینایی هستند ولی اغلب آمادگی، تجربه و دیدگاه مناسبی در این زمینه ندارند و از طرفی دستگاههایی که برای بازتوانی استفاده میشوند مانند سی سی تی وی های الکترونیکی عینکهای با نمرات بالا، مگنیفایرها و تلسکوپها توسط نظام بیمه به خوبی پوشش داده نمیشوند یا به عنوان عینک تلقی میشوند که در این صورت در همین مقیاس بازپرداخت خدمات خواهند داشت.

این بازپرداخت به قدری ناچیز است که بسیاری عملا از این پوشش بیمه ای صرفنظر میکنند. شبکه بازتوانی بهزیستی از نظر فضا قابل قبول است ولی درمانگاههای تخصصی که بحث کمبینایی را پوشش میدهند به قدر کافی توسعه نیافته اند. کارشناسان بینایی سنجی و مددکاران اجتماعی که به نابینایان خدمت ارائه میدهند باید بدانند به کسانی خدمت میدهند که قرار نیست دیگر از بیناییشان خیلی استفاده کنند و باید از عصای سفید، خط بریل و رایانه بهره بگیرند.

س: آیا لزوم تربیت متخصص کمبینایی و درمانگران تخصصی بینایی در ایران احساس نمیشود؟ ج: کارشناسان اپتومتریست "بینایی سنجی" معتقدند از نظر آموزش آکادمیک، عهده دار این بحث هستند در نظر داشته باشید برای اینکه خدمتی معنادار شود باید همه جنبه های آن دیده شده باشد درمانگاهای آن موجود باشد و نظام بازپرداخت بیمه ها شکل گرفته باشد البته در ارزیابیها کمبود نیروی متخصص را به عنوان یک مشکل شناخته ایم و گفته ایم حال که ظرفیت تربیت این نیروها در کشور وجود ندارد افرادی را بورسیه کنیم اما قبل از آن و همزمان باید نظامهای پرداختی و پشتیبانی کننده دیده شوند.

این مسئله هم فرهنگی است هم بیمه ای و هم زیرساختهای درمانگاهی لازم دارد باید شبکه ای از مراکز کم بینایی تعریف شود. در حال حاضر 7-8 درمانگاه کمبینایی در کشور داریم که کافی نیست و از آن مهمتر، شبکه ارجاع شکل نگرفته است. از آن گذشته بسیاری از کارشرناسان بینایی سنجی و چشم پزشکان از خدماتی که در داخل کشور در زمینه بازتوانی انجام میگیرد، بی اطلاعند بعنوان مثال، خدمتی داریم به نام آناپلستولوژی. 

در این تخصص بازسازی ظاهر فرد انجام میشود. این متخصصان میتوانند وضعیتهای بسیار نازیبای صورت و چشم را به شکل حیرت انگیزی اصلاح کنند. گاه این بازسازی باعث میشود فرد زندگی معمولی خود را مجددا شروع کند این در حالیست که بعضی از همکاران بینایی سنجی و حتی چشم پزشکان از وجود چنین خدمتی در کشور بی اطلاعند. با دیدن چنین جراحیهایی گاه فرد دچار تردید میشود که عمل آب مرواریدی که فرد کمبینا را به فردی بینا تبدیل میکند ارزشمندتر است یا عملی که ظاهر فرد را تغییر میدهد .

در حال حاضر نگرش غالب این است که وقتی کسی نابینا شد به انتها رسیده در حالیکه در کشورهای توسعه یافته برای هر مرحله ناتوانی ، برنامه بازتوانی تعریف شده است. آنها قائل به این هستند که هیچ پایانی برای بازتوانی وجود ندارد این تغییر نگرش باید در بین کسانی که مسئولیت ارجاع را بر عهده دارند صورت گیرد.

حتی کار بازتوانی در حوزه تاریک بینایی، نیز باید از طریق درمانگاههای کم بینایی صورت گیرد. در حالیکه کلینیکهای تخصصی در مورد کسانی که دیگر قرار نیست از بینایی استفاده کنند در کشور ما توسعه نیافته مثلا هیچ جایی در ارتباط با سگ راهنما وجود ندارد در حالیکه استفاده از سگ راهنما، یکی از روشهای دنیاست که میتواند زندگی برخی از نابینایان را متحول کند.

س: آیا در دانشگاه دانشجویان چشمپزشکی واحدهایی در ارتباط با نحوه برخورد با نابینایان میگذرانند؟ ج: کسانی که عهده دار خدمت به افراد ناتوان هستند از هر نوع. باید آموزشهای متفاوتی دیده باشند که با آموزشهای معمول دانشگاهی سازگاری ندارد البته در امتحانات ارتقا و دانشنامه فصولی داریم که به این موضوع میپردازند ولی خواندن فصول بدون تجربه و الگوبرداری در عمل نمیتواند مفید باشد. فکر میکنم در این زمینه تشکلهای نابینایی وظیفه دارند در فرصتهایی مانند روز عصای سفید آموزشهایی به مردم و دست اندرکاران امور خود بدهند.

دکتر محمدی در بخشهای پیش به برنامه جهانی برای کنترل بیماریهای عفونی چشم، برطرف کردن نابینایی ناشی از مشکلات انکساری، آب مروارید و بازتوانی نابینایی توضیح داد. این برنامه قرار است تا سال 2020 میلادی ادامه یابد.

او در باره پیشگیری و بازتوانی نابینایی میگوید: در بحث بازتوانی من فکر میکنم نقش رایانه در زندگی نابینایان بسیار اساسی است. به همی منظور سعی داریم روز جهانی عصای سفید، سال آینده را به این جنبه بازتوانی اختصاص دهیم.

در مجامعه جهانی تأکید میشود بحث نابینایی و ناتوانی از راه رفتن از نظر حمایت طلبی بسیار قدرتمند است همینطور موضوع نابینایی اطفال از نظر تاثیر گذاری بر روی اذهان عمومی و سیاستگذاران بسیار تاثیرگذار است.

 و فرصتهایی مانند روز عصای سفید باید از طرف تشکلها و سازمان بهزیستی بهتر مورد استفاده قرار گیرد. این فوق تخصص قرنیه در مورد بیماریهای غیر واگیر و ارتباطشان با سلامت چشم می افزاید: بیماریهای غیرواگیری مانند مشکلات تنفسی آسم بیماریهای مزمن تنفسی، بیماریهای قلبی، چربی خون، فشار خون، افزایش  قند خون، چاقی، کمتحرکی، سیگار و الگوی نامناسب تغذیههستند که در ارتباط با آنها یکسری بیماریهای غیر واگیر چشمی به وجود میآید. قند و فشار خون سیگار و کمتحرکی و چاقی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با سلامت چشم مرتبطند.

بعنوان مثال بیماری فرسودگی سنی شبکیه تا 40 درصد به الگوی تغذیه افراد وابسته است مصرف ماهی و سبزیجات رنگی و میوه ها از مواد غزایی مناسب برای پیشگیری از این مشکل به شمار میروند. بیماریهایی مانند دیابت نیز در سلامت چشم نقش مهمی دارند. در این ارتباط، ما در سطح برنامه کلان سلامت، برنامه سلامت چشم را هم پیگیری میکنیم. مثلا مراقبت از شبکیه را در برنامه مراقبت از دیابت دیده ایم.

دکتر محمدی در مورد تأثیر ارث بر بروز نابینایی میگوید: نابینایی ناشی از ارث جزو دسته غیرقابل اجتناب به حساب میآید اما یک پروژه تحقیقاتی را در دامغان در برنامه داریم که نابیناییهای ناشی از ازدواج فامیلی را در این منطقه بررسی کنیم. الگوی ازدواج یا ازدواج درون گروهی و نبود امکان سقط به دلیل نابینایی قابل پیشبینی عواملی هستند که با توجه به آنها میتوانیم نابینایی قابل اجتناب به دلیل ارث را کاهش دهیم.

در این صورت شاید بتوانیم برنامه هایی در مناسبتهای ویژه نابینایان به این موضوع اختصاص دهیم و در برنامه های فرهنگی به این موضوع بپردازیم یا حتی اگر میزان قابل توجه باشد ممکن است بتوانیم سیاستگذاران را قانع کنیم در بسته سلام باروری بندهایی را اضافه کنند.در عین حال هنوز بیماری شبکیه ناشی از نارسی بیشترین سهم را در نابینایی دارد. ما در مقابل نابینایی قابل اجتناب یک حس افسوس داریم. مدیر دفتر سلامت چشم ادامه میدهد:  در سالهای اول برنامه 2020 ، فرسودگی شبکیه وابسته به سن، در برنامه بازتوانی قرار میگرفت.

اما به تدریج به دلیل امکان تزریق داروی آواستین و مشخص شدن نقش تغذیه و مکملهای غذایی و اصلاح تغذیه، امروز این نوع نابینایی در دسته قابل اجتناب قرار میگیرد. دکتر محمدی در ارتباط با بحث آموزش نیز تصریح کرد: ما آموزش سلامت را به 4 دسته تقسیم کرده ایم سواد سلامت، سبک زندگی سالم برای چشم و خودمراقبتی و دسته چهارم اطلاعاتی که برای مراجعه به مراکز درمانی پیش و بعد از عمل جراحی لازم است یا اطلاعاتی مانند اینکه افراد بدانند آب مروارید چه زمانی باید عمل شود برنامه ما این است که در آینده نزدیک بخش خود مراقبت چشم را در پورتال خودمراقبتی وزارت بهداشت بیفزاییم.  (راضیه کباری)

  twitter linkedin google-buzz facebook digg afsaran
کلید واژه
 
نظرات بینندگان
نظر شما
لطفا جهت تسهیل ارتباط خود با ایران سپید، در هنگام ارسال پیام این نکات را در نظر داشته باشید:
1.ارسال پیام های توهین آمیز به هر شکل و با هر ادبیاتی با اخلاق و منش اسلامی ،ایرانی ما در تناقض است لذا از ارسال اینگونه پیام ها جدا خودداری فرمایید.
2.از تایپ جملات فارسی با حروف انگلیسی خودداری کنید.
3.از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری کنید.
4. ثبت نظرات در سايت ايران سپيد براي هر نظر حداکثر 400 واژه است.
نام:
ایمیل:
نظر: *