به گزارش ایران سپید اولین بار این موضوع از طرف زهرا نژاد بهرام, عضو شورای اسلامی شهر تهران مطرح شد که نهایتاً پیروز حناچی, شهردار تهران هم پذیرفت و خبر این اتفاق هم منتشر شد که قرار است تعدادی از معلولان در چهار معاونت فنی عمرانی, حمل و نقل و ترافیک شهری, شهرسازی و معماری و خدمات شهری شروع به کار کنند.

زهرا نژاد بهرام, به عنوان کسی که موضوع مناسب سازی را به جد پیگیری می کند, این اتفاق را میمون و مبارک می داند و معتقد است زمان آن رسیده که این اتفاق بیفتد؛ چون از مدت ها قبل منتظر بود به هر شکل که هست از معلولان دعوت کند تا به عنوان کارشناس مسئولان را همراهی کنند: «پیشنهاد ما این بود معاونت هایی که بیشترین خدمات شهری را ارائه می دهند, از مشاوران معلول بهره مند شوند تا دیدگاه ها و نظرات آن ها در پروژه های شهری مد نظر قرار بگیرد. بر همین اساس چهار معاونت اصلی شهرداری که بیشترین خدمات را ارائه می دهند, یعنی معاونت های حمل و نقل و ترافیک, شهرسازی و معماری, فنی عمرانی و خدمات شهری را به آقای شهردار پیشنهاد کردیم که این معاونان از وجود مشاوران معلول برخوردار باشند تا از ظرفیت های آن ها در اجرای پروژه های شهری بهره مند شوند.»

نژاد بهرام در خصوص ظرفیت های این مشاوران که قرار است معاونان شهرداری را همراهی کنند, اظهار می دارد: «این مشاوران به عنوان کاربری که در محیط شهری رفت و آمد می کنند, همراه معاونان هستند تا موارد مناسب سازی از پیاده رو گرفته تا تقاطع ها؛ از بوستان ها گرفته تا اماکن تفریحی و همچنین پروژه های ساختمانی حتی میادین میوه و تره بار را بررسی کرده و تأکیدات لازم بر مواردی که باید اصلاح شوند, داشته باشند. بیشتر رویکرد ما این بود که دغدغه ها و نظر های معلولان در پروژه های شهری مد نظر قرار بگیرد؛ بخصوص در سطح معابر و اماکن عمومی.»

عضو شورای اسلامی شهر تهران معتقد است نیازی به مطالعه خاص در انتخاب افراد مشاور نبود: «ما به انجمن های معلولان گفتیم تا نمایندگانشان را معرفی کنند که به عنوان مشاور به معاونان معرفی کنیم. به نظر من در این راه نیازی به انتخاب افراد دارای تخصص نبود؛ چرا که تمام معلولان مصرف کننده هستند؛ یعنی شهروندان معلول به عنوان کسانی که از پروژه های شهرداریاستفاده می کنند, همه دارای دغدغه های مشترک در زمینه ای مثل مناسب سازی اماکن و معابر و همچنین محیط شهری هستند. کارشناسان فنی هر یک از معاونت ها, در اجرای پروژه ها حضور دارند؛ منتها حضور این مشاوران, تذکرات لازم در امر مناسب سازی پروژه های شهری را به معاونان و کارشناسان فنی می دهد. ضمن اینکه مشاوران معلولان می توانند پرسشگر باشند؛ به این معنی که آیا مواردی که لازم است رعایت شود, در پروژه های مد نظر لحاظ شده است یا خیر؟»

اما طرح خانم نژاد بهرام زمانی نتیجه داد که بیش از یک سال از عمر دوره ی پنجم شورای شهر باقی نمانده و طبعاً شهردار هم عمر یکساله ای دارد. چرا که با انتخاب مردم دوره ی ششم شروع می شود و مشخص نیست نمایندگان دوره ی ششم شورای اسلامی شهر تهران به تداوم این طرح رضایت دهند: «ما در شرایط بدی قرار داشتیم. متأسفانه سه شهردار عوض کردیم؛ تا می آمدیم با شهردار وارد مسائل ساختاری شویم, شهردار تغییر می کرد. خوشبختانه با حضور آقای دکتر حناچی, وضعیت شهرداری تهران تثبیت شد و امکان اجرای این طرح فراهم شد. من امیدوارم این طرح نهادینه شود.»

همراهان همیشگی امر مناسب سازی

صفا صبوری, معاون فنی عمرانی شهرداری تهران حضور مشاوران معلول در معاونت های کلیدی شهرداری را به مثابه ههم فکران و راهنمایانی دانسته  که می توانند ارائه کننده ی ایده های نو باشند. او به موضوع مناسب سازی اشاره کرده و و تأثیر این مشاوران را در بحث بهبود کیفی امر مناسب سازی بسیار مفید می داند: «د طول دو سال گذشته, فعالیت های جدی در زمینه ی مناسب سازی محیط شهری برای معلولان صورت گرفته است. ما یک کمیته ی مفصل مناسب سازی در شهرداری داریم که چند تن از معاونان شهرداری تهران و اعضای شورای شهر در آن عضو هستند و آیین نامه ی خاص مناسب سازی را ابلاغ کرده ایم و همچنین استاندارد های لازم مناسب سازی را رعایت می کنیم. از جمله کار های ویژه ای که در این زمینه انجام شده, می توان به این اشاره کرد که تحویل پروژه های عمرانی منوط به اجرای اصول مناسب سازی شده است. تا پروژه تحویل نشود, 10 درصد از پول پیمانکار ضبط می شود؛ یعنی اگر نتواند اصول مناسب سازی را اجرا کند یا اصلاً اجرا نکند, ما پروژه را تحویل نمی گیریم و پول پیمانکار همچنان ضبط می ماند. در واقع این شرط در ححکم ضمانت اجراییست. در کنار این, پروژه های دیگری مثل احداث 500 کیلومتر پیاده رو بسازیم که بخشی از این پروژه, مناسب سازی برای رفت و آمد گروه های مختلف معلولان است. بنا بر این باید مشاورانی داشته باشیم که با ما همفکری کنند و ما را راهنمایی کنند تا بتوانیم پیاده رو هایی که احداث می کنیم, بهتر از قبل و مبتنی بر اصول استاندارد مناسب سازی احداث کنیم. این مشاوران در جلسات تصمیم گیری ما شرکت می کنند و ما از راهنمایی هایشان بهره می گیریم. در واقع هم به صورت عملیاتی از این دوستان استفاده می کنیم هم به صورت مشاوره در کنارشان هستیم؛ به شکلی که هم از پروژه ها بازدید می کنند و هم در جلسه ها حضور دارند.»

صبوری در خصوص میزان مطالعه در انتخاب این مشاوران به عنوان کارشناسان حوزه ی معلولان اظهار می دارد: «ما از افرادی که در امور معلولان تأثیر گذار هستند و نمایندگان این شهروندان محسوب می شوند دعوت کرده ایم. مثلاً آقای جمالی مدیر عامل انجمن نابینایان ایران است که یکی از مشاوران ماست و خانم خلوق به عنوان یکی از معلولان جسمی-حرکتی فعال, ما را همراهی می کنند. حکم این دو مشاور صادر شده و قرار است از حضور آقای معینی هم استفاده کنیم؛ اما ممکن است این اتفاق نیفتد؛ چون حضور آقای جمالی را به عنوان نماینده ی نابینایان داریم.»

صبوری در خصوص تداوم حضور مشاوران معلول در دوره ی بعدی شورای شهر و انتخاب شهردار جدید اظهار می دارد: «ما سعی کردیم این طرح را به صورت عملیاتی اجرا کنیم که در صورت تغییر مدیریت, همچنان اجرا شود؛ چون کسی که با این طرح عناد ندارد. همه ی ما می خواهیم شهر بهتری بسازیم. هر دوره از شورای شهر و شهردار, به دنبال ساختن شهری استاندارد هستند. ما از این بابت نگرانی نداریم. مطمئناً این طرح ارتقا پیدا می کند, تنزل پیدا نمی کند.»

اول تردید داشتم

شهرام مبصر, معلول جسمی-حرکتی, از معلولانیست که قرار است به مناف هاشمی, معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری مشاوره بدهد. او در مورد برنامه هایش چنین می گوید: «معاونت حمل و نقل و ترافیک در حوزه ی معلولان, موارد زیادی را دنبال می کند. از خط کشی, گذر گاه های عابر پیاده گرفته تا تابلو های پارک خودروی معلولان تا مباحثی مثل فرهنگ سازی, حمل و نقل حتی سامانه ی حمل و نقل جانبازان و معلولان. من ابتدا در قبول این وظیفه تردید داشتم. خصلتم این است یا کاری را قبول نمی کنم یا اگر پذیرفتم, باید به شکلی کامل انجام دهم. خوشبختانه دوستان اعلام همراهی کردند و همین مرا در پذیرش این وظیفه دلگرم کرد. بر همین اساس, ابتدا از آقای هاشمی خواهش کردم در بحث پارکینگ ها, نصب تابلو های پارک خودروی معلولان نشانی ها را به تفکیک محله, ناحیه و منطقه در اختیارم قرار دهند تا راستی آزمایی کنیم و کم و کاستی ها را برطرف کنیم.»

وی در خصوص تعامل با دیگر مشاوران هم اظهار می دارد: «خوشبختانه ما همدیگر را از قبل می شناسیم. اینطور هم نیست که به شکل جزیره ای عمل کنیم. از طرفی, با هم همپوشانی داریم.»

سردرگمی در تبیین وظایف

در میان اسامی مشاوران معاونت های شهرداری, اسم سهیل معینی هم دیده می شود؛ مدیر عامل انجمن باور و مدیر عامل شبکه ی تشکل های نابینایان و کم بینایان. معینی به نحوه ی انتخاب مشاوران نقد هایی وارد می کند: «علیرغم نیت خیری که مخصوصاً خانم نژاد بهرام در پیگیری و اجرای این طرح داشت, به نظر من که خودم هم یکی از مشاورین هستم, این نحوه ی انتخاب افراد از نوعی ناپختگی رنج می برد. اولاً عنوان گذاری که بر اساس آن پست ها مشخص شده و احکام صادر می شود, درست نیست. به مشاوران دستیار معاونت ها و ناظر هم اطلاق می شود. این نشان دهنده ی سردرگمی دوستان در تبیین وظایف است. ضمناً شأن ما باید تعریف شود. ما مشاوریم یا ناظر؟ اگر من مشاورم, باید در حوزه ی دسترسی پذیری دانش کافی را داشته باشم تا بتوانم معاونان شهرداری را از دانش خودم بهره مند سازم. آیا این دانش را من دارم؟ آیا این مشاوران این دانش را دارند؟ این افراد باید رزومه داشته باشند. امر دسترسی پذیری تخصصیست. معلول بودن دال بر متخصص امور معلولان بودن نیست. همه ی معلولان می توانند درباره ی مسائلشان اظهار نظر کنند؛ اما آنجا که بحث راهکار مطرح می شود, تخصص لازم است.»

معینی در ادامه ی انتقاداتش به بحث جایگاه هم اشاره می کند و می گوید این جایگاه درست نیست: «اشتباه بعدی بحث جایگاه افراد است. اگر ما قبل از مشاور بودن ناظریم, پس چرا زیر مجموعه ی گروهی گذاشته شده ایم که باید بر عملکردش نظارت کنیم. این تضاد منافع ایجاد می کند. اگر من از معاونت فنی عمرانی حق الزحمه دریافت می کنم, چه تضمینی وجود دارد به خاطر حفظ منافعم محافظه کار نشوم و هرچه مقابلم قرار دادند تأیید کنم؟ درست این بود که ما از سوی ستاد مناسب سازی شهر, اما مأمور به معاونت ها برویم و بر عملکردشان نظارت کنیم و به ستاد پاسخگو باشیم. در این صورت معاونت ها نمی توانند بر ما فشار بیاورند و مجبورند همکاری کنند. بحث دیگر جزیره ای بودن این نظارت هاست. در یک معاونت دو مشاور نابینا پیش بینی شده؛ حال آنکه در سه معاونت دیگر یک مشاور نابینا نیست. برای خالی نبودن عریضه در یکی از معاونت ها یک نماینده ی ناشنوا گذاشته اند که بگویند از ناشنوایان هم مشاور داریم.»

معینی حتی این هشدار را می دهد که اگر این روند ادامه پیدا کند, ممکن است به زودی معلولان مقابل نمایندگانشان بایستند: «با توجه به اینکه در انتخاب ما معیار مشخصی لحاظ نشده, ممکن است به زودی گروه های معلولیتی این حق را به خود بدهند و مقابل ما بایستند که چرا شما انتخاب شدید و چرا ما انتخاب نشدیم؟ اصل سؤال به دور از غرض ورزی درست است. باید اعلام شود چرا به چه دلایلی فلانی هست و به چه دلایلی فلانی نیست. همین باعث می شود بعد ها معاونت ها کوتاهی هایشان را به گردن مشاوران بیندازند.»

به قول این دوستان زمان آن رسید که مسئولان به یکی از خواسته های معلولان جامه ی عمل بپوشانند. یعنی از کارشناسان معلول دعوت کنند تا در اجرای امور معلولان از نظراتشان بهره مند شوند. تا چه اندازه نقد ها و نظر های کارشناسان معلول تأثیر گذار خواهد بود؟ آیا گوش مسئولان به اظهار نظر ها و انتقادات کارشناسان معلول در اجرای هرچه بهتر طرح ها بدهکار خواهد بود؟