انتشار بخش نخست این یادداشت (بخش اول پس از پایان متن قرار داده شده است)، واکنشهای زیادی را بر انگیخت. چه در رد و چه در تأیید آن. اما جمعبندی نکات دوستان معترض مرا به این نتیجه رساند که با نوشتن این بخش سوء برداشتهایی را رفع کنم. ریشه اصلی اقدام گروهی از نابینایان به مخفی کردن هویتشان حس نا امنی و ترس از آسیبدیدگی در پی روشن شدن هویتشان است. گروهی از این افراد خانمهایی هستند که به دلیل محدود بودن فضای جامعه نابینایان، رواج شایعات درگوشی در آن و وجود آدمهایی که به خود اجازه میدهند ناموجه راجع به دیگران اظهار نظر کنند تلاش میکنند با مخفی کردن هویت خود به اصطلاح از سر زبان افتادن ممانعت کنند. در مواردی این ترس کاملاً درست است. واقعاً دلیلی ندارد مثلاً مشخص شود فلان خانم متارکه کرده یا از روابط خصوصی خود با همسرش یا فرزندش ناراضی است یا گروهی دیگر از نابینایان میترسند که اگر اظهار نظر کنند مثلاً سازمان بهزیستی مستمریشان را قطع کند. مراد از نقد ما آن دسته از هویت پوشانیهایی است که بر اساس توهم در نا امنی یا عادت به در کناره های جامعه باقی ماندن صورت میپذیرد. این امر مشکلات جدی و بزرگتری ایجاد میکند مانند اظهار نظرهای توهینآمیز و افترا گونه که صاحبان آن از روشن شدن هویتشان میترسند و اتفاقاً این امر همان منشأ ترس به ویژه خانمهایی است که از برچسب خوردن میترسند. اصل بر اظهار وجود و ابراز نظر روشن و مبتنی بر اعتماد به نفس است؛ نمیتوان به بهانه استثنائات بر رواج امری نامطلوب و زیان رسان به فرد و جامعه نابینایان مهر تأیید زد. حفظ حریم خصوصی امری است و ترس از اظهار نظر امری دیگر. مخفی کردن هویت خود ریشه شایعه پراکنی، اتهام زنی یا در نهایت عدم پیگیری حقوقی است که به فرد تعلق میگیرد و باید با ابراز وجود از آن دفاع کند. در این خصوص به زودی میزگردی تخصصی برگزار میکنیم.

بخش نخست صداهای بی شناسنامه، انکار هویت فردی

پدیده ای که درباره آن مینویسم امری شناخته شده است. زیرا حد اقل در ظرف بیست سال کار خود در روزنامه ایران سپید و بیش از آن، حضورم در محافل مختلف جامعه نابینایان با آن رو برو بودم. پس سخن از چند مورد استثنایی یا شک و تردید در مورد وجود آن نیست. این پدیده هم قطعی است و هم از نظر کمی آن قدر هست که به آن توجه کرد. در مورد نابینایانی سخن میگویم که بدون ذکر نام و با پنهان کردن هویت خود اظهار نظر میکنند. این امر بسیار در روزنامه دیده میشود. کار به آنجا رسیده است که حتی نابینایانی برای تعریف از خدمات یک مسؤول نیز حاضر نیستند نام خود را بیان کنند یا بسیار دیده میشود اظهار نظر این افراد در واقع به نوعی اظهار نظری خنثی و بدون ضرورت واکنش است. مثلاً از فلان فیلم خوشم میآید یا از فلان مطلب خوشم نمیآید. ولی باز قید میکنند که نام ما را بیان نکنید! ریشه این ترس چیست؟ چرا برخی از نابینایان از ابراز هویت خویش می ترسند؟ آیا فکر میکنند اظهار نظرشان آسیبی به آنها خواهد زد؟ موقعیتشان را به خطر می اندازد؟ اگر اینچنین بود شاید قابل درک بود. البته تأکید میکنم قابل درک و نه پذیرش، اما متأسفانه در بسیاری از موارد اظهار نظر این افراد هیچ گونه آسیب یا تهدیدی را متوجه آنان نمیکند. به نظر میرسد این ترس به نوعی نهادینه شده است و در عمق جان این افراد رسوب کرده است. نابینایی که چراغ خاموش حرکت میکند قطعاً منشأ اثر نیست. یکی از شاخصهای خودباوری و اعتماد به نفس، ابراز وجود و هویت فردی است. لذا باید روی رفع این پدیده منفی فرهنگی، اجتماعی و روانشناختی کار کرد. نابینایی که منکر هویت خود است نمیتواند مشارکت اجتماعی داشته باشد و عدم مشارکت، یعنی عقبماندگی فردی و اجتماعی. اگر جسور نباشیم که خود را ابراز کنیم، قطعاً دیگران منکر وجود ما میشوند.