به گزارش ایران سپید به نقل از ایرنا دکتر سیدحسن موسوی چلک با خبرنگار اجتماعی ایرنا با تاکید بر این موضوع که جمعیت کشور با شیب تندی به سمت پیری می رود، می گوید: سن امید به زندگی در کشور به میانگین 74 سال رسیده است و این موضوع نشان از موفقیت در حوزه بهداشت و درمان دارد.وی افزود: این موضوع با بالا رفتن سن امید به زندگی در کشور که نشان از موفقیت در حوزه بهداشت و درمان است و میانگین آن 74سال اعلام شده است خود را بیشتر نشان می دهد.وی با اشاره به کاهش باروری و افزایش سن امید به زندگی ادامه می دهد: طبیعی است که در چنین شرایطی بدون مدیریت هوشمندانه نمی توان برای حرکت جمعیت به سمت پیری برنامه ریزی درستی داشت.موسوی چلک به شاخص هاله که یکی از ابعاد سالمندی است ،اشاره می کند و می گوید: شاخص هاله یعنی امید به زندگی سالم و منظور تعداد سال هایی است که افراد بعد از 60 سالگی سالم زندگی می کنند و با مشکلات و بیماری های مربوط به سالمندی درگیر نیستند و این تعریف با امید به زندگی متفاوت است.
این مددکار اجتماعی با اعتقاد بر این موضوع که نمی توان نسبت به موضوع سالمندی بی تفاوت بود ،اضافه می کند: در بخش اجتماعی مولفه هایی وجود دارد که نشان می دهد ما باید نگاه و توجهمان به سالمندی و سالمندان به مراتب بیشتر از گذشته باشد، چرا که ساختار خانواده در حال تغییر است و این یکی از مولفه های این حوزه محسوب می شود.
وی در توضیح این مطلب ادامه می دهد: امروزه خانواده ها به سمت خانواده های هسته ای یعنی زن، مرد و فرزند تغییر مسیر داده اند و دیگر خانواده گسترده ای را نمی توان یافت، از طرفی شاهد ضعف نظام تامین اجتماعی هستیم و از آنجا که نظام اجتماعی قوی نداریم سالمندان ما از دغدغه های زیادی برخوردار هستند.
موسوی چلک موضوع سالمندی را بسیار مهم اعلام می کند و می گوید: ساختار روابط اجتماعی ما نیز از جمله مولفه هایی است که باعث می شود نگاه ما به سالمندی و سالمندان بیش از گذشته باشد ،چرا که سالمندان در گذشته دارای منزلت و جایگاه ویژه ای در محله و جامعه بودند اما امروزه بنابه دلایل مختلف شاهد بی تفاوتی نسبت به این قشر از جامعه هستیم.

** 10 هزار سالمند مجهول الهویه داریم
موسوی چلک به آمار رجوع می کند و می گوید: طبق سرشماری سال 90 بیش از 6 میلیون سالمند در کشور زندگی می کنند و طبق آمار سازمان بهزیستی کشور حدود 10 هزار سالمند مجهول الهویه در مراکز نگهداری می شوند.وی اضافه می کند : هرچند که طبق اعلام سازمان بهزیستی این ارقام بالا نیست اما شیب واگذاری و رهاشدگی بالاست و این نشانه هایی است که مدیریت اجتماعی را به تامل وا می دارد تا نگاه ویژه ای به موضوع سالمندی داشته باشد،این در شرایطی است که ما با ضعف اخلاق اجتماعی در جامعه مواجه هستیم و آثار آن نیز کاملا مشهود است.
وی در این زمینه ادامه می دهد: طبق مصوبه شورای ملی سالمندان که توسط دولت در سال 83 بر اساس قانون برنامه پنجم به تصویب رسید، وظایفی در کشور برای حوزه سالمندی مشخص شده است، یکی از آن وظایف درجزء 5 بند الف ماده 192 قانون برنامه سوم آمده است و به موضوع شورای ملی سالمندان توجه شده است و در آن 4 تا 5 وظیفه برای کشور مشخص است.
موسوی چلک می گوید :بخش عمده این وظایف اجتماعی است و به حوزه سلامت و درمان در حوزه سالمندان مربوط می شود که عبارت است از تاکید بر حفظ احترام و حفظ حرمت سالمندان، تاکید بر تداوم حضور سالمندان در جامعه و حفظ جایگاه سالمندان در خانواده اما نکته ای که در این مصوبه وجود دارد و مورد نقد بسیاری از کارشناسان قرار گرفت، آن بود که حتی برای موضوع حمایت از سالمندان در برابر آزار و اذیت نیز در یکی از بندهای این مصوبه پیش بینی هایی شده بود.
این کارشناس اضافه می کند: در همین راستا و در سال 92 آیین نامه اورژانس اجتماعی را تهیه کردیم و بعد از راه افتادن اورژانس متوجه شدیم که آمارها نشان از خشونت در سالمندان می دهد بنابراین سالمندان آزار دیده را یکی از گروههای هدف قرار دهیم.
موسوی چلک در ادامه، با تاکید بر این نکته که یکی از گروه هایی که از مناسب سازی محیط بهره می گیرند سالمندان هستند ،خاطرنشان می کند: اصل مناسب سازی در قانون حمایت از حقوق معلولان مطرح شده است و یکی از شاخص های ارزیابی مناسب سازی نیز شامل حال سالمندان می شود ،چرا که طبق همان آیین نامه اگر قرار است که سالمند در محیط باشد، محیط باید برای او مناسب سازی شده باشد و محیط اجتماعی باید بستر را برای حضور سالمند فراهم کند،اما به طور فراگیر محیط شهری مان مناسب سازی نشده است و نه سالمند و نه معلول نمی توانند به راحتی در جامعه حضور داشته باشند.
این کارشناس باتاکید بر این موضوع که سالمندی به معنی ناکارآمدی نیست ،ادامه می دهد: درگذشته بسیاری از مشارکت های اجتماعی، مسئولیت های اجتماعی، انتقال عناصر فرهنگی و حتی مدیریت روابط خانوادگی و حتی محله توسط این گروه صورت می گرفت، از طرفی سالمندان گروه هایی بودند که بیشترین نقش در جامعه پذیری داشته اند ،اما امروزه این نقش را مطبوعات؛ رسانه ها و فضای مجازی پر کرده اند.موسوی می گوید: در پژوهش های صورت گرفته مهمترین نیازهای سالمندان 'توجه به آنها' گزارش شده است اما نکته اینجاست که این توجه به معنی مشورت کردن، تماس گرفتن و اهمیت دادن است و با رفع نیازهای مالی بسیار متفاوت است.وی خاطرنشان می کند: طبق آمار سازمان بهداشت جهانی 15 درصد سالمندان دچار اختلال روانی هستند که باید به آن توجه ویژه شود.
موسوی چلک با یادآوری این موضوع که جمعیت ایران هنوز پیر نیست، می گوید: اگر 12 درصد جمعیت کشوری بالای 60 سال سن داشته باشد آن کشور پیر محسوب می شودگفت : این در شرایطی است که آمارها اعلام کرده است 5/8 در صد جمعیت کشورمان بالای 60 سال سن دارند و اگر این روند ادامه پیداکند پیش بینی می شود که تا سال 2050 جمعیت سالمند کشورمان به 25 درصد برسد.
وی با اعلام این موضوع که اگر تدبیر نکنیم سالمندی در آینده به یک بحران تبدیل می شود ادامه می دهد: آخرین سندی که در حال آماده سازی است برنامه ششم توسعه است که در آن جایگاهی برای سالمندان درنظرگرفته نشده است، این در شرایطی است که با سرعت زیادی به سمت سالمندی پیش می رویم و این موضوع دغدغه آینده کشور خواهد بود چراکه سیاستگذاری کلان کشور ما متناسب با تغییرات جمعیتی نیست و ما نگاه آینده نگر درحوزه سیاستگذاری نداریم.
این کارشناس درادامه اضافه می کند: از آنجا که به سمت خانواده های تک فرزندی تغییر مسیر داده ایم ، مسایل سالمندی در آینده ما را گرفتار خواهد کرد این در شرایطی است که سازمان های اجتماعی آماده پذیرش موضوعات و نیازهای اجتماعی حتی در حوزه مراقبت و حمایت سالمندان نیستند ، حتی مراکز مراقبت از سالمندان نیز آموزش های متناسب با رفع نیازهای سالمندان را ندیده اند و این ضعف جدی ما در این حوزه محسوب می شود.موسوی چلک به اصل 29 قانون اساسی اشاره می کند و حمایت از افراد با شرایط مختلف از جمله پیری را وظیفه دولت اعلام می کند و می گوید: عمده ترین مشکل ما در بخش سالمندان برنامه ریزی ما است،عموم برنامه های ما در این حوزه به 60 سال به بعد مربوط می شود این درحالی است که اگر قرار باشد ما سالمند با نشاط داشته باشیم ،باید برنامه هایمان را از کودکی شروع کنیم و این تفاوت سالمندان کشور ما و سالمندان کشورهای دیگر است، در بسیاری از کشورها برای داشتن سالمندی پویا از کودکی برنامه ریزی کرده اند و برای آنها این موضوع از چنان اهمیتی برخوردار است که حتی در یک سال شعار سازمان جهانی بهداشت در روز جهانی سالمند' داشتن پیر با نشاط' بود.
وی با تاکید بر اینکه دولت ها باید پاسخگوی نیاز همه اقشار جامعه باشند، در ادامه می گوید: زمانی که جمعیت جوان کشور ما بالا بود بحث آموزش، اشتغال، مسکن و ازدواج در عموم سیاستگذاری ها مطرح می شد حال که به سمت سالمندی پیش می رویم ضروری است که از هم اکنون برای رفع نیازهای آنها تمهیداتی لحاظ شود.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در انتقادی به رویکرد سازمان های حمایتی ادامه می دهد: امروزه رویکرد سرای سالمندان در حال تغییر است و از حالت شبانه به روزانه تغییر مسیر داده اند، یعنی به جای اینکه سالمندان به طور شبانه روز در آن مراکز نگهداری شوند به مراکزی تبدیل می شوند که در آنجا نقش خود را ایفا می کنند و از ظرفیت های آنها استفاده می شود و در پایان روز به خانه خود بازمی گردند،اما اتفاقی که باید بیافتد این است که سالمند باید در جامعه نگهداری شود نه در مراکز سالمندان، به همین منظور مراکز مراقبت اجتماعی را در دست طراحی داریم تا مراکز روزانه توسعه یابد.

**بهزیستی یا بهداشت
موسوی چلک می گوید: کشوری که می خواهد مسیر پیشرفت را طی کند باید از شاخصه های بالایی برخوردار باشد تا بتواند بر اساس آن مسیر توسعه را به درستی طی کند و معتقدم خیلی از این شاخص ها با استفاده از ظرفیت افراد باتجربه و موسفید به نتیجه می رسد.
وی سئوالی را طرح می کند و در پاسخ به این سئوال که چه چیزی باعث همبستگی اجتماعی می شود؟ چنین می گوید: سالمندان مهمترین مولفه هایی هستند که می توانند در این بخش به ما کمک کنند آنها می توانند ما را به داشته هایمان آشنا و احساس تعلقمان به کشور را زیاد کنند.
چه چیزی باعث افزایش شاخص سرمایه اجتماعی باشد؟ این سئوال را نیز رئیس انجمن مددکاری اجتماعی مطرح می کند و در پاسخ به آن ضمن اشاره به این نکته که برای طی کردن مسیر پیشرفت در کشور به مولفه های اجتماعی زیادی نیاز داریم،ادامه می دهد: در گذشته سالمندان یکی از این مولفه هایی بودند که در مراسم هایی همچون گلریزان ها حضور داشتند، سالمندان مو سپیدانی هستند که می توانند به دولت کمک کنند که دولت در مسیر انجام وظایف گام موثرتری بردارد و این نقش سالمندان در خانواده ها نیز وجود داشت.
موسوی چلک با نگرانی می گوید: در شرایطی که کشور به سمت سالمندی در حرکت است ، سالمندان ما تنها هستند و خودکشی در میان آنها مشاهده می شود، هرچند سرقت از سالمندان و آزار آنها نیز از جمله دغدغه هایی است که آمارشان هر سال بیش تر از گذشته می شود.
وی با تاکید بر این نکته که در اکثر کشورهای دنیا وزارت بهداشت متولی امور سالمندان نیست، اضافه می کند: مساله مهم در حوزه سالمندان این است که تقسیم کار جدی و مشخصی در این حوزه وجود ندارد، حوزه سالمندی از مولفه های بهداشت و درمان محسوب نمی شود و جنس کار سالمندی با نگاه اجتماعی بسیار متفاوت است، بنابر این کسی که بخواهد در این حوزه کار کند، باید ابعاد زیادی را درنظر بگیرد و تازمانی که تقسیم کار نداشته باشیم دعوای بین وزارت بهداشت و بهزیستی را خواهیم داشت.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با انتقاد از اینکه موضوعات اجتماعی در کشور جدی گرفته نمی شوند، می گوید: حوزه سالمندی از جمله موضوعات اجتماعی است که جدی گرفته نشده است ،لذا نه روی پیامدهایش کار می کنیم و نه روی ظرفیت هایش،بنابراین اگر تدبیر نکنیم به بحران می رسیم و نشانه های آن هم دیده می شود.
موسوی چلک در ادامه اظهار می دارد: اگر کشوری می خواهد که امنیت اجتماعی بالایی داشته باشد، باید به سالمندان توجه ویژه شود ،چرا که آنها می توانند یکی از بهترین گروه ها برای این همگرایی و تعلق اجتماعی در جامعه باشند، البته به شرطی که این را به عنوان یک واقعیت بپذیریم .
وی اضافه می کند: فاز اول رسیدن به امنیت اجتماعی سیاستگذاری است ،اگر ما در حوزه سیاستگذاری تغییرات جدی اتخاذ نکنیم و یا برنامه ها را متناسب با سیاست هایمان نداشته باشیم امکان طی مسیر درست را نخواهیم داشت، بنابراین بی تفاوتی در حوزه سیاستگذاری کلان کشور به موضوع سالمندی و تقلیل به یک بند از سیاست های کلی جمعیت حق مطلب را در حوزه سیاست های سالمندی ادا نمی کند.